De woordsoort van het en je

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Woordsoorten:

je, het, dat, dus, of, toen, wanneer

Welke voornaamwoorden ken je nog?

schrijf zoveel mogelijk betrekkelijke voornaamwoorden

Die fatbike had ik daar nog niet zo snel gezien.
Die=?

1. aanw. vnw
2. betrek. vnw

Neurotransmitters zijn volgens mij moleculen die de signalen tussen de cellen doorgeven.
die=?

1. aanw. vnw
2. betrek. vnw

bepaald lidwoord (blw)

• In dat geval hoort het bij een zelfstandig naamwoord.
  
• Soms staan tussen lidwoord en zelfstandig naamwoord nog een of meer bijvoeglijke naamwoorden: 
• het kind, 
• het houten paard.

persoonlijk voornaamwoord (pers.vnw). 

Als het naar iets verwijst en dus een duidelijke betekenis heeft, benoem je het als persoonlijk voornaamwoord:

• Dit monumentale huis raakt in verval. Daarom wordt het gerestaureerd.
  
• Het is nog niet zeker dat Daniëlle met jullie meegaat naar de film.

onbepaald voornaamwoord (onbep.vnw).

• Het woord het is onbepaald voornaamwoord als het niet verwijst en dus geen duidelijke betekenis heeft:
• Vond je het eng in die donkere kelder? Nee, maar het was er wel koud.
• (iemand, niemand, het, zoiets, niets, alles, etc.) 

Het is bekend dat vapen slecht voor je is
het=...

1. blw.
2. pers.vnw
3. onbep.vnw

Het vapen zorgt namelijk voor longproblemen.

1. blw.
2. pers. vnw
3. onbep. vnw

persoonlijk voornaamwoord

• Het persoonlijk voornaamwoord je kun je vervangen door jij of jou:
•  Ga je (jij) vanmiddag ook mee naar de stad?
• Die fiets van je (jou) rammelt behoorlijk.

bezittelijk voornaamwoord

• Het bezittelijk voornaamwoord je geeft bezit aan. Het staat altijd vóór een zn, soms met bn of bw ervoor.:
• Ik vind je (jouw) nieuwe trui mooi staan op die spijkerbroek.

wederkerend voornaamwoord

Als wederkerend voornaamwoord hoort je bij een wederkerend werkwoord (zich schamen, zich vergissen):

• Voor dat gedrag zouden jullie je moeten schamen.
• Wat doet mama als je je bezeert?

onbepaald voornaamwoord

• Het onbepaald voornaamwoord je betekent men:
• Tegenwoordig kun je (kan men) niemand meer vertrouwen.

Je kunt ook 'je' vervangen door 'jou'

Je hebt geen idee wat je te wachten staat.
De eerste je=...

1. onbepaald voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. bezittelijk voornaamwoord
4. wederkerend voornaamwoord

"Daar komt 'ie weer aan op die slome fiets van je...", verzuchtte Bas.
Je=...

1. onbepaald voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. bezittelijk voornaamwoord
4. wederkerend voornaamwoord

Voegwoord; lastige gevallen

dat, dus, of, toen & wanneer

Grammatica woordsoorten H5

Inhoudsopgave 

1. Wat zijn voegwoorden? 
2. Onderschikkend & nevenschikkend voegwoord
3. Bijwoord
4. Betrekkelijk & aanwijzend voornaamwoord
5. Lastige gevallen: dat, dus, toen, of & wanneer

Wat zijn voegwoorden?

• Verbinden twee zinnen
•  En, maar, want, of, als, zodat, dat, omdat, hoewel etc.

Nevenschikkend voegwoord  (ns. vgw) 

Een voegwoord dat twee gelijkwaardige woorden, woordgroepen, of twee hoofdzinnen met elkaar verbindt. De zinnen kunnen los van elkaar voorkomen.

Er zijn vijf nevenschikkende voegwoorden: 

1. dus
2. en
3. maar
4. of
5. want

Onderschikkend voegwoord  (os. vgw) 

Onderschikkende voegwoorden verbinden ongelijkwaardige zinnen. 

Een onderschikkende voegwoord verbindt een hoofdzin met een bijzin. 

De onderschikkende voegwoorden kun je niet uit je hoofd leren, omdat er heel veel van zijn.

Er zijn veel onderschikkende voegwoorden:

•  het woord dat en woorden waarvan de tweede lettergreep dat is, zoals doordat, nadat, omdat, totdat, voordat, zodat;
• andere woorden, zoals aangezien, als, daarom, dan, hoewel, indien, mits, tenzij, terwijl, toen, ofschoon, zodra;

Wat is het voegwoord?
Lisa hielp Max met zijn huiswerk, zodat hij het beter begreep.

1. zodat
2. huiswerk
3. hij
4. beter

Onderschikkend & nevenschikkend voegwoord

• Onderschikkend: zinnen zijn afhankelijk van elkaar + begin bijzin (dat, doordat, toen, wanneer, etc.)
• Nevenschikkend: zinnen kunnen los van elkaar (en, maar, want, of, dus) 

Onderschikkend of nevenschikkend?
Ik wilde naar een feestje, maar ik werd ziek.

1. Onderschikkend
2. Nevenschikkend

Bijwoord

• Geeft meer informatie
• WW, BNW, BW etc.
• Bijvoorbeeld: hier, wanneer, vandaag, hoe, nu etc.

Betrekkelijk voornaamwoord

• Verwijst naar eerder genoemd woord in de zin (antecedent)
• Dat, die, wie, wat

Aanwijzend voornaamwoord

• Wijst naar iets of iemand
• Die, dat, dit, deze 

Lastige gevallen

• Dat, dus, of, toen, wanneer
• Voegwoord of andere woordsoorten 

Dat

• Onderschikkend voegwoord (begin bijzin, wijst niet terug)
• Aanwijzend voornaamwoord (dat vervangbaar door dit)
• Betrekkelijk voornaamwoord (wijst terug naar antecedent)

Het liedje dat ik laatst luisterde.
dat=..?

1. Onderschikkend voegwoord
2. Aanwijzend voornaamwoord
3. Betrekkelijk voornaamwoord

De school vertelde de leerlingen dat ze volgende week vrij krijgen.
dat=..?

1. Onderschikkend voegwoord
2. Aanwijzend voornaamwoord
3. Betrekkelijk voornaamwoord

Dus

• Nevenschikkend voegwoord (verbindt twee hoofdzinnen)
• Bijwoord (geen verbindingswoord)

Het wordt vast een leuke dag, dus maak je er niet druk om.
dus=?

1. Nevenschikkend voegwoord
2. Bijwoord

Het sneeuwt vandaag en dus hoeven we niet naar school.
dus=?

1. Nevenschikkend voegwoord
2. Bijwoord

Of

• Nevenschikkend voegwoord (verbindt woorden, woordgroepen of hoofdzinnen)
• Onderschikkend voegwoord (begin van bijzin) 

Hoofd- en bijzinnen herkennen

• Voegwoord: onderschikkend of nevenschikkend
•  Plaats van ow en pv
  

1. Hoofdzin: ow + pv naast elkaar
2. Bijzin: ow + pv uit elkaar

•  Tussen ow en pv kun je o.a. niet zetten, grammaticaal correct=bijzin, incorrect=hoofdzin

• Voorbeeld: 
• De jongen mag niet meer op de tractor rijden, omdat hij deze gisteren in de sloot parkeerde.
• De jongen (niet) mag niet meer op de tractor rijden, omdat hij (niet) deze gisteren in de sloot parkeerde. 

Weten jullie al of jullie overgaan naar klas 4?
of=?

1. Nevenschikkend voegwoord
2. Onderschikkend voegwoord

Wil je liever je baan houden of verlies je liever je auto?
of=?

1. Nevenschikkend voegwoord
2. Onderschikkend voegwoord

Toen

• Onderschikkend voegwoord (begin van bijzin)
• Bijwoord: geeft de tijd aan (geen verbindingswoord)

Mees was gevallen en toen bloedde hij.
toen=?

1. Onderschikkend voegwoord
2. Bijwoord

Toen Jos de heg snoeide, vond hij een vogelnest.
Toen=?

1. Onderschikkend voegwoord
2. Bijwoord

Wanneer

• Onderschikkend voegwoord (begin van bijzin; als, indien)
• Bijwoord (begin van een vraag; welke tijd?) 

Wanneer ik niet genoeg slaap, ben ik moe.
Wanneer=?

1. Onderschikkend voegwoord
2. Bijwoord

Maak je fiets wel vast aan een lantaarnpaal.
je=?

1. pers. vnw
2. wederkerend. vnw
3. bezit. vnw
4. onbep. vnw.

"Wanneer je (1)  in de ochtend opstaat, weet je niet hoe je (2) het bed moet opdekken," zei Corina tegen haar kind.

Geef van de onderstreepte woorden aan tot welke woordsoortcategorie ze horen.

ns.vgw 

bw

aanw.vnw 

 betr.vnw 

tw

os.vgw

zww

hww

blw

bez.vnw

pers.vnw

vz

Wanneer

je (1) 

opstaat

niet 

hoe

je (2) 

het

moet

zei

tegen

haar

Zelfstandig oefenen 

Maak op blz. maak op blz. 158-159 opdracht 1 en 2

Jij ergert je namelijk regelmatig aan fietsen die in Amstelveen gestolen worden.
je=?

1. pers. vnw
2. wederkerend. vnw
3. bezit. vnw
4. onbep. vnw

Je steelt toch geen fiets van een ander.

1. pers. vnw
2. wederkerend. vnw
3. bezit. vnw
4. onbep. vnw

Je kunt je fiets nergens meer zonder slot neerzetten.

1. pers.vnw
2. wederkerend. vnw
3. bezit. vnw
4. onbep. vnw