3.3 Formuletaal

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

3.3 Formuletaal

Deze les

Terugblik atomen, moleculen en symbolen.

Moleculen als formule

Formules van verbindingen

Twee-atomige elementen

Atoommassa en molecuulmassa

Massapercentage

Terugblik

Atomen: De kleinste bouwstenen. Te vinden in het periodiek systeem

Moleculen: Alles wat is opgebouwd uit meer dan 1 atoom.

Verbindingen: Moleculen opgebouwd uit 2 of meer soorten atomen

Elementen: Atomen en Moleculen opgebouwd uit 1 soort atoom

Leerdoelen

Na deze les kunnen jullie:

De molecuulformule van een stof noteren.

De twee atomige elementen opnoemen

De massa van moleculen berekenen

De massapercentage van atomen in moleculen berekenen.

Molecuulformules

In de vorige paragraaf hebben we het gehad over het periodieke systeem van de elementen. Hierin staan alle atomen waarmee moleculen gebouwd worden.

Een voorbeeld die jullie misschien al kennen: H₂O

Molecuulformules

Hier zien we een model van water. Waterstof wordt met  een witte bol 

aangegeven, en zuurstof met een rode bol.

We zien hier twee waterstof atomen en 1 zuurstof atoom.

Om water om te zetten naar formule moeten we de aanwezige elementen in alfabetische volgorde zetten: Dus eerst waterstof, en dan zuurstof: H & O.

Vervolgens moeten we de hoeveelheden controleren: Er zijn twee waterstof atomen aanwezig, en maar 1 zuurstof: Dat wordt dus: H₂O_1. Deze getallen noemen we de Index.

Verder is afgesproken dat we een 1 niet noteren. De formule wordt dus: H2O

Witte ballen zijn waterstof (H), zwarte ballen zijn koolstof (C) en rode bollen zijn zuurstof (O). Geef de formule van de getoonde stof:

Molecuulformule

We hebben hier dus een molecuul met 3 elementen:

Koolstof (C), Waterstof (H) en Zuurstof (O)

In alfabetische volgorde is dat: CHO.

Maar nu moeten we de index nog kloppend maken:

C₂H₆O.

Molecuulformule

Maar wat als we nou meer dan 1 molecuul aanwezig hebben?

Dan noteren we dat voor de molecuulformule met een Coëfficiënt. 

Zo noteren we de aanwezigheid van 3 water moleculen als: 

3 H₂O

Twee-atomige elementen

Wanneer je een enkele atoom zou noteren doe je dat door het element te noteren en de juiste index: Zo is een koolstof atoom C_1, oftewel C.

Maar 7 atomen komen niet als los element in de natuur voor, maar slechts als paren. Dat zijn de volgende twee-atomige elementen: H,Br,O,N,Cl,I,F.

Of met het ezelsbruggetje: Claire Fietst Naar Haar Oma In Breda.

Atoom en molecuul massa

Behalve de symbolen en atoomnummer, kunnen we ook de atoommassa vinden van elementen in het periodiek systeem van de elementen. Elke atoom heeft zijn eigen massa.Hiermee kan de massa van moleculen berekend worden. De massa's van atomen worden weergegeven met u. 

1u = 0,000000000000000000000000000166 kg. Daarom rekenen we in u ipv in kg.

Zo kunnen we de molecuulmassa van water berekenen:

Molecuulmassa's

Water is H₂O. Waterstof heeft een massa van 1.0u. Zuurstof heeft een massa van 16.0u. De molecuulmassa van water is:

 2x1.0 + 1x16.0 = 18.0  u

Bereken zelf de massa van C2H6O

Molecuulmassa

C2H6O:

2x 12.0u + 6x 1.0u + 1x16.0u = 46.0u

Vergeet de berekening niet, anders is het fout. 

Massapercentage

Nu we de molecuulmassa's kunnen berekenen, kunnen we ook de massapercentages berekenen. 

De massapercentage is de percentage massa van een specifiek element in het gehele molecuul.

Zo is wordt de massapercentage waterstof in water berekend:

Massa waterstof: 2x1.0u. Massa zuurstof: 1x16.0u. Totale massa: 18.0u.

2.0u / 18.0u *100% = 11.1%

Bereken de massapercentage zuurstof in C2H6O.

Massapercentage

De massa van C2H6O is 46.0u. Zuurstof heeft een massa van 16.0u. 16.0u / 46.0u * 100% = 34.8%

Tot slot

- Moleculen noteren we met hun symbolen, meerdere atomen in hetzelfde molecuul geven we aan met een index. Een coëfficiënt gebruiken we om meerdere moleculen te noteren.

- Er bestaan 7 twee-atomige elementen: H, Br, O, N, Cl, I, F.

- De massa van een molecuul bereken je door de som van alle elementen te nemen

- De massapercentage bereken je door de massa van de te berekenen element te delen door de totale massa van de molecuul, vermenigvuldigd met 100%.

Huiswerk

Lezen paragraaf 3.3

Maken: 29, 31, 32, 36, 38, 42 en 43.