E1 Overstromingen en wateroverlast

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom terug bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• telefoon in zakkie
• map en pen op tafel  
• laptop dicht op tafel

Programma vandaag

1. Uitleg deel 1: wat is het probleem?
2. Leerschema invullen + examenvraag
3. Uitleg deel 2: Uitleg per regio
4. Flashcards 

Leerlingen verwachtingen laten invullen, zelf verwachtingen uitspreken. 

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7
voorkennis + nulmeting C1	C1	C2 + C3	SO + E1	E2 + E3	E4 + E5 + E6	Herhalings-week: examen-training

Weekplenda

Overzicht domein E

E1 Overstromingen en wateroverlast
E2 Beleid
E3 Watervraagstukken op regionale schaal
E4 Randstad
E5 (Middel)grote stad
E6 Buurten en wijken

Hoofd

Leerdoelen E1: Overstromingen en wateroverlast

1. Wat voor typen kust kent Nederland?

2. Beschrijf de Nederlandse kust als dynamisch systeem en hoe het verandert als gevolg van zeespiegelstijging en menselijk ingrijpen.

3. Wat zijn de kenmerken van de grote rivieren in NL?

4. Wat is de invloed van het veranderende klimaat op de waterafvoer van de Rijn en de Maas?

5. Wat is de invloed van menselijk handelen op de waterafvoer?

6. Hoe kunnen er het IJsselmeergebied en in de Zuidwestelijke Delta risico’s ontstaan ten opzichte van overstromingen en wateroverlast?

7. Wanneer zijn de grootste overstromingsrisico’s in Nederland?

Nederland en het water

Water vanuit:
Zee, rivieren en neerslag! 

Regio's voor je examen: 

• Kust
• Rivierengebied
• IJsselmeer
• Zuidwestelijke Delta  

Wat is het probleem?

Waarom heeft NL te maken met meer overstromingen en wateroverlast dan in het verleden?

Wat is het verschil tussen overstromingen en wateroverlast?

Overstromingen (vanuit de zee of rivieren)
Wateroverlast (ondergelopen straten door hevige regen)

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

Opdracht: leerschema

Hoe komt het dat Nederland met meer waterproblemen te maken heeft nu dan in het verleden? 

• Wat moet er in de lege vakjes staan?
• Plaats de hulptekstjes op de juiste plek
• probeer zonder hulp de vakjes in te vullen

Opdracht: leerschema p11

• Wat moet er in de lege vakjes staan?
• Plaats de hulptekstjes op de juiste plek
• probeer zonder hulp de vakjes in te vullen

Kortere vertragingsgtijd

Verhoogde piekafvoer

Te snelle afvoer

Droogte

Temperatuur stijging

Onregelmatig neerslagregiem: heftige buien + droogte

Leerlingen verwachtingen laten invullen, zelf verwachtingen uitspreken. 

Klimaatverandering    

1. zeespiegelstijging
2. onregelmatige neerslag --> onregelmatig regiem

              soms te veel en soms te weinig regen                 

Dus: klimaatverandering leidt tot grotere overstromingsrisico's, meer kans op wateroverlast óf juist droogte 

droogte

verhoogde piekafvoer

Regiem = de verdeling van de totale hoeveelheid water die een rivier per jaar afvoert. 

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

Teken figuur 2 op pagina 10

Absolute en
relatieve
zeespiegelstijging


        

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

Ingrepen door mens

Ontbossing,
Verstening,  
Kanalisatie, 
Krib,
Dijk

Leidt  tot: 
- verkorting vertragingstijd
- te snelle afvoer  

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

wateroverlast door verstening

kanalisatie van een beek (rechttrekken) zorgt voor snelle afvoer naar de rivier en dus verkorte vertragingstijd

Ontbossing in het stroomgebied zorgt voor verkorte vertragingstijd

De aanleg van kribben zorgt ervoor dat het water hoog blijft in de rivier voor boten, maar het houdt ook het water op! 

Als dijken te dicht bij de rivier liggen kunnen ze alleen maar verhoogd worden, maar de rivier heeft eigenlijk extra ruimte nodig om uit te wijken

Vertragingstijd        

de tijd die een druppel water nodig heeft om vanaf het moment van regen in een rivier te komen.

Verkorte vertragingstijd = water komt heel snel in de rivier. Dit is niet wenselijk!

Oorzaken van verkorte vertagingstijd = verstening, ontbossing

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

Examenvraag

Vul figuur 1 aan op pagina 10

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

Typen kust

Klik op de verschillende kusten om info en foto's te zien

Waddenkust

zeegaten en eilanden.

wadden overstromen alleen bij hoogwater, bij laagwater droog.

speciaal natuurgebied

Gesloten duinenkust

Van Den Helder tot Hoek van Holland.
Strandwallen en duinen

Estuariumkust

Zeearmen en eilanden in het mondingsgebied.

Trechtervormige riviermonding waar zoet rivierwater en zout zeewater zich vermengen. 

Zachte en harde kusten

Meeste kust in NL is zachte kust
- dynamisch systeem van opbouw en afbraak
- opgebouwd uit zand
- kan bewegen

harde kust
- zeedijken en waterkeringen
- minder dynamisch, kan niet bewegen

Risico's overstromingen zee

Combinatie van:

• Springtij
• Noordwesterstorm
• Hoge waterstand in rivieren

Watersnoodramp 1953 door noordwesterstorm

Risico's overstromingen zee

Klimaatverandering                             afslag schuift landinwaarts 

Bekijk de illustraties in deze volgorde...

Duinafslag

afslag sinds 1679

zandbalans

Vul figuur 1 aan op pagina 10

• waddenkust
• gesloten duinenkust
• estuarium  

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

Maas, Rijn, (IJssel, Waal)

Stroomgebied

Stroomstelsel

Waterscheiding

Boven-, midden- en benedenloop

Soorten rivieren

Het gebied dat afwatert op de hoofdrivier van een stroomstelsel 

Alle waterlopen in een stroomgebied

Grens tussen twee stroomgebieden.

Regenrivier, gemengde rivier, gletsjerrivier

Vul figuur 1 aan op pagina 10

• waddenkust
• gesloten duinenkust
• estuarium  
• stroomgebied rijn en maas
• stroomstelsel rijn en maas 
• waterscheiding
• type rivier rijn en maas

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

Hoe ziet een rivier in NL eruit? 

"dwarsprofiel" 

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

Aantal belangrijke begrippen

• debiet = de totale hoeveelheid water die een rivier afvoert op een bepaalde plek per tijdseenheid (seconde) 
  
  
• regiem = de schommelingen in de waterafvoer van een rivier gedurende een jaar
  
  
• verval = het hoogteverschil tussen twee punten langs een rivier
  
  
• verhang = het verval per kilometer

Lijst met namen magister af gaan, aantekeningen maken per leerling. 

Flashcards E1

Probeer antwoorden te vinden op de volgende vragen: 

1. Wat voor typen kust kent Nederland?

2. Beschrijf de Nederlandse kust als dynamisch systeem en hoe het verandert als gevolg van zeespiegelstijging en menselijk ingrijpen.

3. Wat zijn de kenmerken van de grote rivieren in NL?

4. Wat is de invloed van het veranderende klimaat op de waterafvoer van de Rijn en de Maas?

5. Wat is de invloed van menselijk handelen op de waterafvoer?

6. Hoe kunnen er het IJsselmeergebied en in de Zuidwestelijke Delta risico’s ontstaan ten opzichte van overstromingen en wateroverlast?

7. Wanneer zijn de grootste overstromingsrisico’s in Nederland?

Wat voor typen kust kent Nederland?

3 Typen kust:
1) Waddenkust
2) Gesloten duinenkust
3) Estuarium

   

Hard: zeedijk, waterkering

Zacht: zand, dynamisch 

Beschrijf de Nederlandse kust als dynamisch systeem en hoe het verandert als gevolg van zeespiegelstijging en menselijk ingrijpen.

Kust dynamisch systeem van opbouw (neerleggen van zand/duinen) en afbouw door zeestromingen, getijdenstroming en wind.

Problemen door klimaatverandering (zeespiegelstijging) 

1. de afvoer van rivierwater en het spuien van water op zee wordt moeilijker als de zee hoger staat. 
2. Duinafslag (afbraak van strand/duinen), hierdoor minder bescherming tegen zee

   
Problemen door menselijk ingrijpen
1. bolwerkvorming: te dicht langs de kust bebouwen zodat er geen ruimte is voor de duinen en zee

2. Bouwen van dijken/dammen ter beveiliging: hierdoor kan het zand niet bewegen! 

 Wat zijn de kenmerken van de grote rivieren in NL?

Maas
- regen rivier

 
Rijn 
- gemengde rivier 

Dwarsdoorsnede van de benedenloop: 

Wat is de invloed van het veranderende klimaat op de waterafvoer van de Rijn en de Maas?

Klimaatverandering

Extreem weer:
- heftigere buien  (wateroverlast)

- langere perioden van droogte

Onregelmatig regiem rivieren:
- verhoogde piekafvoer (overstroming)
- te weinig water  

 

Zeespiegelstijging
de afvoer van rivierwater en het spuien van

water op zee wordt moeilijker als de zee hoger staat.
(overstroming)

Let op!
In NL te maken met relatieve zeespiegelstijging (bodemdaling)

 
 

Wat is de invloed van menselijk handelen op de waterafvoer?

Mens

verstening / verharding  
Ontbossing, kanalisatie

Vertragingstijd verkort: water snel afgevoerd naar de rivier/zee ipv infiltreren in de grond
Verhoogde piekafvoer
   

wateroverlast / overstromingen

 

Hoe kunnen er het IJsselmeergebied en in de Zuidwestelijke Delta risico’s ontstaan ten opzichte van overstromingen en wateroverlast?

IJsselmeer gebied + Zuidwestelijke Delta: (noord)westerstorm waarbij het water wordt ogpestuwd bij de delta's van de rivieren
+ hoog water in de rivieren 

Rivieren kunnen dan hun water niet meer kwijt!  

Wanneer zijn de grootste overstromingsrisico’s in Nederland?

Combinatie van springtij, noordwesterstorm en verhoogde afvoer van rivier.   

• zee wordt opgestuwd bij de kust 
• rivieren kunnen hun water niet kwijt in de zee