H 2.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Paragraaf 2.3 Politiek en samenleving

In deze les...:

• leer je hoe de leef- en werkomstandigheden van arbeiders meer aandacht kregen
  
• leer je wat veranderde door sociale wetten
  
• leer je wat veranderde in het onderwijs
  
• leer je hoe de positie van vrouwen verbeterde
  

Tijdvak van burgers en stoommachines

Er ontstaan fabrieken

Arme gezinnen in een arbeidershuisje bij de fabriek

Onder de rook van de fabriek

Woonomstandigheden.

• Slechte woningen (snel gebouwd)

• Panden die niet als woning zijn bedoeld (zoals kelderwoningen).

• Dichtbij fabrieken met hun rokende schoorstenen.

• Slechte hygiëne, riolering en watervoorzieining.

Arbeidsomstandigheden

• Saai door arbeidsdeling/lopende band).
  

• Lange werkdagen (14 uur per dag).
• Gevaarlijk.

• Geen enkel recht, ook geen stakingsrecht.

• Lage lonen (bij fouten: loon inhouden).

Kinderarbeid

• Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan.

• Vrouwen en kinderen zijn goedkoper dan mannen.

• Kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines.

Kinderarbeid

Als iemand langdurig ziek wordt, hoe komt hij dan aan geld in Nederland?

Iemand in armoede kan gebruik maken van .... (meer antwoorden goed)

1. bijstandsuitkering
2. voedselbank
3. loon
4. 13e maand

Leven en werken in armoede

• Fabrieksarbeiders slechte werkomstandigheden
• Lage lonen (armoede)
• Ziek/ongeluk --> geen uitkering/geen geld
• Kinderarbeid noodzakelijk om rond te komen
• Armoedeprobleem = sociale kwestie 

Streven naar gelijkheid

• Sociale wetten om wat aan het armoedeprobleem te doen
• Kinderwetje Samuel van Houten
• 1901 Leerplichtwet. Kinderen onder de 12 jaar naar school. 

Samuel

van

Houten

Kinderwetje Van Houten

Wet waarbij het verboden werd om kinderen tot 12 jaar te laten werken in de fabrieken en werkplaatsen. De kinderen mochten wel in de landbouw werken

Welke wet maakte definitief een einde aan de kinderarbeid? Wet Van Houten of de leerplichtwet? Leg je antwoord uit.

Socialisten streven naar gelijkheid

• Socialisten kwamen op voor de arbeiders.
• Streefden naar gelijkheid (arm en rijk verschillen verdwijnen)
• Fabrieksarbeiders door fabriekseigenaren uitgebuit. (arbeidersklasse tegenover bezittende klasse) 

Twee soorten socialisten

• Groep socialisten die door gewelddadige opstand de macht wil grijpen
• Groep socialisten die gekozen wilden worden (sociaaldemocraten)  en door sociale wetten het leven van de arbeiders probeerde te verbeteren 

Veranderingen in het onderwijs

• Godsdienstvrijheid, ook op scholen. 
• Maar christenen moesten hun eigen scholen betalen.
• Confessionelen --> katholieken en protestanten wilden geld voor christelijke scholen (schoolstrijd)

Confessionelen zijn christenen. Mensen die bij de Rooms-katholieke of Protestantse kerk horen.

Rooms-katholieke school

Protestantse school

Eerste politieke partij

Abraham Kuyper richtte de eerste politieke partij op  :Christelijke partij.

Samen met de katholieken hadden zij vanaf 1901 de meerderheid in het parlement

De positie van vrouwen

• 19e eeuw: vrouwen veel minder rechten dan mannen
• Vanaf 1870 gingen vrouwen zich hier tegen verzetten 
• Emancipatie --> gelijke rechten
• Vrouwen die streden voor vrouwenrechten --> feministen
• Idealen feministen: onderwijs voor vrouwen en kiesrecht voor vrouwen 

Aan de slag!

Maak je woordenlijst van 2.3.

Blz 24 en 25 van je boek.