Compost Maken

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoe snel breken materialen af? – Composteerbaar of niet?

JdW-kijkwijzer

Lesopbouw:

1. Vooraf:
   Startklaar, Voorkennis activeren, Formatief Handelen
   
   
2. Instructie:
   Leerdoelgericht werken, Inclusieve didactiek, Concrete en herkenbare voorbeelden, Formatief Handelen
   
   
3. Toepassing:
   Actieve verwerking, Formatief handelen 
   
   
4. Evaluatie:
   Afsluiting

Overzicht Periode 3 (ZV3B)

• Thema: Erfelijkheid & Evolutie en alle eerdere lesstof
• Benodigde lesmaterialen: BvJ B, later ook A, papier en pen

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7	Week 8	Week 9	Week 10	Week 11	Week 12
Toetsbespreken (Suikerfeest)	5.1 Genotype en fenotype + 5.2 Chromosomen	5.3 Genen en alllelen + 5.8 Dominant en recessief	Vakantie	Vakantie	5.9 Kruisingen	5.5 Evolutietheorie	5.4 Transcriptie	Hemelvaart	Herhaling	Herhaling	Herhaling

              Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Boek, Chromebook, JdW-map, etui 

1. Startklaar

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan hun welbevinden. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zijn startklaar: ingelogd in LessonUp, telefoons opgeborgen in het Zakkie, en JdW-map op tafel.

Checklist:

• Bepaal welke voorkennis relevant is voor de nieuwe lesstof.
• Ontwerp een terugblik-opdracht die deze voorkennis activeert.
• Overweeg of en hoe thuistalen ingezet kunnen worden om voorkennis te activeren.

Wat betekenen natuurlijke selectie en evolutie?

2. Voorkennis activeren

De docent activeert relevante voorkennis aan de hand van een terugblik-opdracht, waarbij eventueel een beroep op de thuistalen wordt gedaan. Op deze manier biedt de docent een kapstok om nieuwe stof te verbinden aan de eerder geleerde stof en richting te geven aan het verdere verloop van de les. Tegelijkertijd worden hiermee misconcepties van leerlingen zichtbaar gemaakt, waar de docent vervolgens gericht op in kan spelen. 

Practicum

Hoe snel breken materialen af? – Composteerbaar of niet?

Tijdsduur: 2 lesuren (±140 minuten)

Doel van dit practicum

• Onderzoeken welk afvalmateriaal biologisch afbreekbaar is.
• Begrijp de impact van afval op het milieu.
• Leer een duurzame manier van afval verwerken.

Benodigheden

• 4 kleine doorzichtige plastic bakjes of potjes met deksels 

• Potgrond of tuinaarde

• Kleine stukjes van: Bananenschil, papieren zak, plastic zak (conventioneel), bioplastic (maïszakje of afbreekbare zak)  aluminiumfolie, theezakje

• Labelstickers of tape + stift

• Handschoenen

• Water verstuiver of beker

• Werkblad (met tabel en vragen)

Belangrijke Begrippen

Composteren betekent dat materialen biologisch afbreken.

Dit helpt de natuur en vermindert afval in het milieu.

Begrijp waarom sommige materialen wel of niet composteerbaar zijn.

Dit is belangrijk voor duurzaam afvalbeheer.

Stap 1

1. Schrijf een hypothese:

• Welke materialen denken jullie dat het snelst afbreken? En waarom?

📘 Hypothese

 ___________________________________________________________

 ___________________________________________________________

Stap 2 : Opstelling Maken

• Vul elk potje voor ¾ met vochtige aarde

• Leg in elk potje één soort materiaal (alle even groot)

• Label elk potje met naam van het materiaal

• Noteer beginobservatie (kleur, geur, grootte)

Stappen 3 : Tussenstand bespreken 

• Bespreek verschillen tussen materialen

• Welke zouden schadelijker zijn voor het milieu?

Lesuur 2 

1. Observatie 

• Open potjes en vergelijk de toestand met de beginobservatie

• Gebruik een loep als beschikbaar

• Noteer verandering in grootte, kleur, geur, structuur

Stappen:

2. Analyse 

• Wat viel op? Welke materialen zijn (niet) afgebroken?

• Wat betekent dat voor afvalscheiding en milieubelasting?

Stappen:

3. Nabespreking en reflectie 

• Welke keuzes kunnen mensen maken om afval duurzamer te verwerken?

• Bespreek: “Wat als iedereen composteerbare materialen zou gebruiken?”

 Hoofdlijnen

• Hypothese per materiaal

• Tabel voor observaties (begin en na 1 week)

• Reflectievragen:

o Welk materiaal brak het snelst af?

o Wat zegt dit over de milieubelasting?

o Wat zou jij thuis of op school kunnen veranderen?

Antwoorden

Hypothese per materiaal

• Bananenschil: Zal het snelst afbreken omdat het een natuurlijk materiaal is.

• Papier doekje: Breekt redelijk snel af, want het is van plantaardige vezels gemaakt.

• Plastic zak: Breekt nauwelijks af; het is niet biologisch afbreekbaar.

• Bioplastic: Zou sneller moeten afbreken dan gewone plastic, afhankelijk van de omstandigheden.

• Aluminiumfolie: Zal niet afbreken; het is een metaal.

• Theezakje: Breekt deels af, afhankelijk van of het synthetische vezels bevat.

Observaties (voorbeeld)

Materiaal	Beginobservatie	Na 1 week
Bananenschil	Geelbruin, vochtig, ruikt naar fruit	Donkerder, zachter, begint te vergaan
Papier doekje	Wit, droog, neutraal geur	Gedeeltelijk bruin, vochtig, brokkelig
Plastic zak	Transparant, glad, geurloos	Geen verandering
Bioplastic	Lichtgeel, glad, licht geur	Kleine scheurtjes, deels zachter
Aluminiumfolie	Glanzend, stevig	Geen verandering
Theezakje	Droog, licht geurend naar thee	Vochtig, beetje uit elkaar gevallen

Reflectievragen (voorbeeldantwoorden)

1. Welk materiaal brak het snelst af?

De bananenschil brak het snelst af.

2. Wat zegt dit over de milieubelasting?

Materialen die snel afbreken zijn minder belastend voor het milieu. Niet-afbreekbare materialen blijven lang in de natuur en veroorzaken vervuiling.

3. Wat zou jij thuis of op school kunnen veranderen?

Ik zou vaker composteerbare materialen gebruiken, afval beter scheiden, en minder plastic gebruiken.

Eindslide.

Ruimte voor een afsluitend woord.