OK 1, b2, 4; Leerlingenzorg en differentiatie

• Onderwijskunde
• HBO
• Studiejaar 1

Onderwijskunde 1, blok 2, les 4

Leerlingenzorg en differentiatie

Wat gaan we doen vandaag?

Lesdoel en bekwaamheidseisen

Portfolio

Leerlingenzorg

Passend onderwijs

Handelingsgericht werken

Casus Tommy

Differentiatie

Differentiatie in de klas, wat werkt?

Bronnen

Lesdoel

*De cursist kent verschillende vormen van differentiatie en kan deze toepassen ten behoeve van talentontwikkeling en leerlingenzorg. 

 

 

Koppeling opdracht

Na deze les kun je werken aan: opdracht 4 A OF 4 B 

4A.    Kies een leerling op jouw werkplek uit die qua gedrag opvalt en maak een casusbeschrijving van deze leerling, met daarin de volgende onderdelen: gezinssituatie, zorg- en/of onderwijsgeschiedenis, onderwijsbehoeften op pedagogisch gebied en de belemmerende en beschermende factoren.

4B.   Beschrijf in je eigen woorden met behulp van de gegeven casus van leerling J. de belemmerende en beschermende factoren en kies vervolgens of je je gaat richten op de onderwijsbehoeften die voortkomen uit de diagnose autisme spectrum stoornis of ADHD. Ga (op internet) op zoek naar literatuur en beschrijf twee onderwijsbehoeften van J. die aansluiten bij de gekozen diagnose.

Let op: bij deze opdracht maak je A of B. Bekijk het beoordelingsformulier op Moodle. 

Portfolio blok 1 & 2 inleveren: maandag 31 mei

BHE (Bekwaamheidseisen) = STAGE

*Vakinhoudelijk bekwaam > De cursist stemt zijn onderwijs af op verschillen tussen zijn leerlingen. De student weet dat zijn leerlingen de leerstof op verschillende manieren kunnen opvatten, interpreteren en leren.

*Vakdidactisch bekwaam – kennis > De cursist kent verschillende methoden, methodieken en leermiddelen. Hij kent verschillende manieren om binnen een methode te differentiëren en recht te doen aan verschillen tussen leerlingen.

*Vakdidactisch bekwaam – kunde > De cursist kan de leerlingen met gerichte activiteiten de leerstof laten verwerken, daarbij variatie aanbrengen en bij instructie en verwerking differentiëren naar niveau. 

Leerlingenzorg 

Leerlingenzorg

Omgaan met leerlingen die (extra) zorg nodig hebben;

leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften.

De leerkracht signaleert, analyseert, plant, bepaalt de aard van de zorg, voert uit en evalueert.

Wet op passend onderwijs; NOS-journaal: 16 november 2020 (Van 15.20 – 17.38)

*Inclusiviteit

*Onderscheid zorg: basisondersteuning en extra ondersteuning*

(Bijeenkomst 2; passend onderwijs) 

https://www.npostart.nl/nos-journaal/16-11-2020/POW_04508459

Leerlingenzorg

Basisondersteuning: door het samenwerkingsverband afgesproken onderwijszorg die een school aan alle kinderen moet kunnen bieden.

Extra ondersteuning: specialistische hulp

ontwikkelingsperspectiefplan (opp)

Zorg: pedagogisch en/of didactisch

Deze twee gebieden zijn niet altijd even duidelijk van elkaar te onderscheiden, omdat ze met elkaar verweven zijn en elkaar beïnvloeden.

Op pedagogisch gebied: qua sociaal-emotionele ontwikkeling en gedrag (zoals werkhouding), deze kinderen hebben (extra) pedagogische onderwijsbehoeften.

Voorbeelden van kinderen die opvallen op pedagogisch gebied?

Op didactisch gebied: qua leren, deze kinderen hebben (extra) didactische onderwijsbehoeften.

Voorbeelden van kinderen die opvallen op didactisch gebied?

Planmatig omgaan met leerlingenzorg

Omgaan met leerlingen die extra zorg nodig hebben;

leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften.

• Pedagogische onderwijsbehoeften 
• Didactische onderwijsbehoeften 

Dit vraagt om planmatig/cyclisch werken; Handelingsgericht werken.

Scholen en leerkrachten dienen planmatig om te gaan met leerlingenzorg. 

Handelingsgericht werken is daarbij een veel gebuikt concept/hulpmiddel.

Handelingsgericht werken

De onderwijsbehoeften van leerlingen staan centraal.

De werkwijze is systematisch en stapsgewijs.

Het gaat niet alleen om het kind, maar om het kind
in wisselwerking met zijn/haar omgeving:

belemmerende en beschermende factoren. 

Onderwijsbehoeften

Bij onderwijsbehoeften van leerlingen 

gaat het er om dat je als leerkracht weet 

en formuleert wat een leerling nodig heeft 

om de gestelde leer- en/of ontwikkelingsdoelen 

te bereiken.

Deze hulpzinnen kunnen helpen
om onderwijsbehoeften te formuleren:

Deze leerling heeft…..

... hulp of ondersteuning nodig bij ...

... instructie nodig die ...

... opdrachten of taken nodig die ...

... extra tijd nodig bij ...

... een leeromgeving nodig die ...

... spel nodig dat ...

... ouders nodig die ...

... feedback nodig die ...

... een leerkracht nodig die ...

... leeractiviteiten of materialen nodig die ...

... om de leer-en ontwikkelingsdoelen te halen.

Inspelen op (onderwijs)behoeften

Trailer Brammetje Baas

Brammetje Baas en de aanpak van Meester Mark (bewegen, rondjes laten lopen, na opdracht af laten zien, wekker, even apart: prikkels verminderen)

Brammetje Baas en de energizer van Meester Mark

https://www.youtube.com/watch?v=lf0L_Vi2RtA

https://www.youtube.com/watch?v=OE8AQKFL4iw

https://www.youtube.com/watch?v=gBo73BL0TaA

Onderwijsbehoeften

Onderwijsbehoeften;

Nog een korte checklist met onderdelen waar je rekening mee moet houden wanneer je aansluit bij de onderwijsbehoeften van leerlingen. 

Uit Praktijkwijzer basisonderwijs (Gerritsen & Klapwijk, 2013, p. 87)

Casus: Tommy

Bespreek in een groepje de casus van Tommy en beantwoord de volgende vragen:

1. Wat zijn de pedagogische onderwijsbehoeften van Tommy?
   
2. Welke leer- en/of ontwikkelingsdoelen willen we bereiken?
   
3. Hoe kan de leerkracht de komende periode aansluiten bij de onderwijsbehoeften van Tommy bij het bereiken van de leer-en/of ontwikkelingsdoelen?
   
4. Wat zijn de belemmerende en beschermende factoren?
   

Casus: Tommy

De leerkracht maakt zich zorgen over Tommy. Tommy heeft moeite met het kiezen van werk. Hij neemt weinig initiatief, is afwachtend. Als een opdracht niet lukt, dan laat hij dit niet merken, hij 'rommelt maar wat aan' en vraagt de leerkracht niet om hulp. Bij navraag geeft hij aan dit niet te durven. Krijgt Tommy een beurt, dan durft hij het antwoord niet te geven, terwijl achteraf blijkt dat hij het wel wist. Als de leerkracht hem te talig benadert, dan blokkeert Tommy. Het is een leerling die je als leerkracht makkelijk vergeet, omdat hij zo weinig beroep op je doet. Er zijn ook positieve aspecten. Tommy kan rustig werken en hij is plichtsgetrouw. Hij heeft een goed visueel-ruimtelijk inzicht, is handig met doe- opdrachten en is motorisch vaardig. Hij kan goed tekenen met oog voor details en houdt van lego. Hij kan goed overweg met andere kinderen, hij is sociaalvaardig. Hij reageert beter op handelende hulp (met voordoen) dan op talige hulp. Zijn ouders zijn betrokken, zij delen de zorg van de leerkracht en denken graag mee.

Casus: Tommy

Nabespreking. 

1. Wat zijn de pedagogische onderwijsbehoeften van Tommy?
   
2. Welke leer- en/of ontwikkelingsdoelen willen we bereiken?
   
3. Hoe kan de leerkracht de komende periode aansluiten bij de onderwijsbehoeften van Tommy bij het bereiken van de leer-en/of ontwikkelingsdoelen?
   
4. Wat zijn de belemmerende en beschermende factoren?
   

Nog een eenvoudig voorbeeld 

Hmmmm eens kijken wat Ethan doet ... 

Hij is al begonnen met werken voor de instructie is afgelopen ...

Hij voert zijn taak uit zonder een plan te maken ...

Hij heeft een reminder nodig , hij heeft structuur nodig. 

Ik denk dat ik de beertjesmethode ga inzetten ...

De beertjes van Meichenbaum: 

Differentiatie 

Convergente differentiatie

Als docenten willen differentiëren dan gebeurt dat meestal op het proces. Er wordt meer of minder instructie en/of begeleiding gegeven en meer of minder tijd aan bepaalde concepten besteed. Bij variatie op inhoud gaat het bijvoorbeeld om het aanbieden van verrijkingsstof en bij variatie op product om het variëren in type toetsen.

Deze manier van differentiëren is meestal gericht op cognitieve vaardigheden en het wegwerken van achterstanden. Het wegwerken van achterstanden wordt ook wel convergent differentiëren.

De leraar die probeert alle leerlingen in de klas de gestelde minimumdoelen te laten behalen, doet aan Convergente differentiatie. De nadruk ligt dan op het verbeteren van de prestaties van zwakkere leerlingen, zodat ook deze leerlingen de minimumdoelen kunnen behalen. Convergente differentiatie is erop gericht alle lln op het gewenste niveau te krijgen en dus de verschillen tussen lln te reduceren.

Divergente differentiatie

Voor de ontwikkeling van leerlingen is naast het afstemmen van het onderwijs op de leerlingen de relatie met de groep ook belangrijk. Individuele activiteiten moeten daarom afgewisseld met groepsactiviteiten. Verschillen zijn een natuurlijk gegeven en de taak van het onderwijs is iedere leerling de beste ontwikkelingskansen te geven, met als gevolg dat de uitkomst van het onderwijs ook verschilt per leerling. Dit wordt divergent differentiëren genoemd.

Bij divergente differentiatie bieden leraren de leerlingen bijvoorbeeld verschillende leerinhoud aan of werken leerlingen toe naar verschillende eindproducten. Kortom: de leerdoelen zijn dan niet voor alle leerlingen dezelfde.

Doordat de verschillen tussen de leerlingen op deze manier steeds groter worden, past ver doorgevoerde divergente differentiatie niet binnen het leerstofjaarklassensysteem.

Wanneer er divergente differentiatie wordt gehanteerd binnen een school, ontstaat er meer homogeniteit in de instructiegroepen.

Convergent of divergent

Convergente differentiatie	Divergente differentiatie
= lln werken aan hetzelfde doel. * Alle kinderen doen succeservaringen op. *Alle kinderen de gestelde minimumdoelen laten behalen. *Nadruk ligt op het verbeteren van de prestaties van zwakkere kinderen (zodat zij ook de minimumdoelen kunnen behalen).	= lln werken aan verschillende doelen. *Werken in groepen die voor langere tijd zijn ingedeeld naar niveau (divergeren). *De leerdoelen zijn niet voor alle kinderen hetzelfde. *Leraren bieden kinderen verschillende leerinhouden aan of kinderen werken toe naar verschillende eindproducten.

Differentiatie 

Differentiatie in de klas: wat werkt? Convergent differentiatie

Directe instructie

- Pre-teaching

Inzet van ict en zelfcorrigerend materiaal

- Sturing en gerichte feedback

Samenwerkend leren

- Flexibele heterogene groepen

Differentiatie 

Wat vraagt differentiatie/handelingsgericht werken van je klassenmanagement?  

Zelfstandig werken

- Stoplicht

- Leer-en hulpmiddelen*

Uitgestelde aandacht

Differentiatie 

Hoe kan je nog meer differentiëren?

Klasse: differentiatie door vier sporen

https://www.youtube.com/watch?v=zlbOkwxRDUc

Tot slot

Volgende keer: blok 2, bijeenkomst 5, 28 mei. 
Cursisten presenteren (in groepjes) één portfolio-opdracht; deze opdracht hoef je dan niet meer schriftelijk in te leveren!

Portfolio blok 1 & 2 inleveren: maandag 31 mei. Kijk op Moodle voor de beoordelingsformulieren. 

Start onderwijskunde 1, blok 3, 4 juni. 

Bronnen

Verplicht: 

Gerritsen, J. & Klapwijk, C. (2013). Praktijkwijzer basisonderwijs. Snel en doeltreffend handelen. Bussum: Uitgeverij Coutinho. 

Winkels, J. & Hoogeveen, P. (2018). Het didactische werkvormenboek. Variatie en differentiatie in de praktijk. Assen: Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum. Pagina 34-35 

Aanbevolen:

Marzano, R. & Miedema, W. (2014). Leren in 5 dimensies. Moderne didactiek voor het primair onderwijs. Assen: Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum.

Filmpjes:

Leerlingen met extra structuurbehoeften https://www.youtube.com/watch?v=7G_q3s0xN2M

https://www.youtube.com/watch?v=lf0L_Vi2RtA

Bronnen

Aanbevolen:

SLO (z.d.). Brede talentontwikkeling. Geraadpleegd op 10-4-2020 van 

https://talentstimuleren.nl/thema/talentontwikkeling/brede-talentontwikkeling

SLO (z.d.). Talenten van jonge kinderen zien en begeleiden. Geraadpleegd op 10-4-2020, van 

https://talentstimuleren.nl/thema/talentontwikkeling/hulpmiddel/4607-talenten-van-jonge-kinderen-zien-en-begeleiden 

Kennisrotonde. (2019). Differentiatie in de klas, wat werkt? 

https://www.nro.nl/sites/nro/files/migrate/Kennisrotonde-publicatie-Differentiatie.pdf

https://www.leraar24.nl/50173/talentontwikkeling-bij-leerlingen/