Havo Les 6

• Middelbare school

Les 6

Duurzaamheid

Leerdoelen van deze les

R16. Ik kan de drie belangrijkste fossiele brandstoffen noemen.

R17. Ik kan verschillende (alternatieve) energie bronnen noemen.

T7. Ik kan voordelen en nadelen van de verschillende energiebronnen noemen.

T8. Ik kan de term duurzaamheid toelichten als het gaat om energie en milieu.

Fossiele brandstoffen

Fossiele brandstoffen zijn miljoenen jaren geleden ontstaan uit versteende resten van planten en dieren. Bij de verbranding ervan komt energie vrij. Die verbranding levert ook veel CO2 op, wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. De belangrijkste fossiele brandstoffen zijn:

 1.Steenkool

2. Aardolie

3. Aardgas

Steenkool

Steenkool is een afzettingsgesteente. De aanwezigheid van koolstof maakt steenkool geschikt als brandstof. 

De geologische geschiedenis van de aarde is te verdelen in verschillende tijdperken. Eén van deze tijdperken wordt het steenkooltijdperk of het Carboon genoemd. Uit dit tijdperk komt steenkool, al waren het toen nog planten!

Steenkool in Nederland

De in Zuid-Limburg voorkomende steenkool is tijdens dit steenkooltijdperk, 313 tot 304 miljoen jaar geleden, gevormd.

Steenkool is ontstaan uit plantenresten. We vinden deze aan de boven en beneden zijde van een koollaag in de vorm van afdrukken van de planten. Zulke versteende plantenresten, of de afdrukken ervan, noemen we fossielen.

Op plaatsen waar je tegenwoordig steenkool aantreft, groeiden vele miljoenen jaren geleden bomen, varens en struiken zeer dicht op elkaar.

Hoe wordt steenkool gevormd?

Door aardbevingen is deze plantengroei verdwenen. De bomen, varens en struiken werden bedekt met zand, modder, rotsen en werden voor altijd van de lucht afgesloten. Dit is een aantal keren gebeurd. We treffen deze bomen en planten nu aan op een diepte tussen 400 en 4000 meter. Men heeft zelfs haaientanden in deze steenkoollagen gevonden. Dit bewijst dat er vroeger op die plaatsen een zee moet zijn geweest. Door de grote druk van de bovenliggende lagen en de hitte vanuit de ondergrond veranderde deze plantenmassa heel langzaam.

En toen?

Het verkolingsproces kon beginnen. De verkoling bestrijkt een periode van miljoenen jaren waarbij het percentage koolstof in de loop van de tijd stijgt. Bij deze verandering van plantenresten ontstond eerst turf. Deze turf veranderde na vele duizenden jaren in bruinkool. De bruinkoollagen werden tenslotte steenkolenlagen door de steeds groter wordende druk van de opeengestapelde bovenliggende gronden en de toenemende hitte. 

Steenkool is een

1. Olie
2. Gesteente
3. Gas

Hoeveel miljoen jaar geleden is steenkool gevormd?

Vul in:

Het verkolingsproces. Bij de verkoling van plantenresten ontstond eerst             .

Deze turf veranderde na vele duizenden jaren in                 .

 De bruinkoollagen werden tenslotte             .

Waarom is steenkool niet duurzaam?

Aardolie

Wat is aardolie?

Aardolie wordt ook wel het zwarte goud genoemd, omdat het één van de belangrijkste handelswaren in de wereld is. Aardolie kan maar in een beperkt aantal plaatsen op de wereld worden gevonden: met name in het Midden-Oosten, Rusland, de Verenigde Staten en Nigeria.

Hoe ontstaat aardolie?

Aardolie ontstaat doordat de restanten van bijvoorbeeld plankton, naar de zeebodem zakken. Na verloop van tijd komen deze resten onder lagen van zand, grind en klei te liggen. Door een hoge druk van deze aardlagen, stijgt de temperatuur van de laag met dode organismen. Middels een chemisch proces ontstaat vervolgens aardolie. In Nederland zijn deze lagen met aardolie tot 120 miljoen jaar oud.

 

Wat maken ze van aardolie?

De ruwe aardolie wordt na de winning getransporteerd naar raffinaderijen over de hele wereld. In de raffinaderij wordt aardolie verwerkt tot bruikbare producten zoals diesel en benzine en andere brandstoffen voor allerlei motoren, zoals voor auto's, vliegtuigen en schepen. Maar ook brandstof voor energie centrales en verwarmingsketels. Bovendien is het ook de grondstof voor talloze andere producten, zoals plastic, rubber, verf, tandpasta, piepschuim en nog veel meer.

Aardgas

Wat is aardgas?

Aardgas is een gas. Dat is een stof die dus niet vast of vloeibaar is. De deeltjes vliegen makkelijk weg. Aardgas bestaat uit meerdere gassen, namelijk methaan, ethaan, propaan en soms butaan. 

Hoe ontstaat aardgas?

Aardgas ontstaat diep in de grond, waar de temperatuur en druk hoog genoeg zijn. Daar stijgt het op, tot het tegengehouden wordt door gesteente. Aardgasmaatschappijen hoeven alleen maar een gat in dat gesteente te boren. Het aardgas stroomt dan vanzelf hun leidingen in. In de Nederlandse bodem is aardgas vooral ontstaan uit het Westfalien. Dat is een geologische laag van ongeveer 300 miljoen jaar oud. Hij is genoemd naar de Duitse provincie Westfalen. Het grootste deel van ons aardgas komt uit de regio van Slochteren.

Wat maken ze van aardgas?

Gewoon gebruik als aardgas, om op te koken of de cv ketel (warm water) gebruikt gas. Ook stroom wordt opgewekt door gas. Voor de meeste huishoudens in Nederland is gas dus nog steeds een belangrijke bron voor warmte en stroom.

Wat is geen fossiele brandstof?

1. steenkool
2. aardolie
3. aardgas
4. steengroeve

Welke fossiele brandstof gebruiken we het meeste in huis?

1. Aardstroom
2. Aardgas
3. Aardolie
4. Aardkool

Welke fossiele brandstof gebruiken we het meeste op de weg?

1. Aardstroom
2. Aardgas
3. Aardolie
4. Aardkool

Waarom zijn er aardbevingen in Groningen?

Waar komt Aardolie voor?

Duurzame energie                               

Duurzaam betekent onder meer ‘geproduceerd of verkregen op een manier die het milieu en de natuur zo min mogelijk belast’, ‘het milieu zo min mogelijk belastend’. Kortom: ‘relatief milieuvriendelijk’, ‘grondstofbesparend’. 

Wat is jouw voetafdruk?

https://voetafdruktest.wwf.nl/

Duurzame energie

• Raakt niet op, want je gebruikt geen stoffen.
• Er komt geen CO2 vrij of andere broeikasgassen.
• Noemen we ook wel groene energie. 

Fossiele brandstoffen

• Raakt op, dan is er geen gas, olie of kool meer.
• Er komt CO2 vrij bij de verbranding.
• Hier willen we mee stoppen in de komende jaren. 

In de volgende slides vind je filmpjes met voorbeelden van groene/duurzame energie. Bekijk de filmpjes goed!

Niet altijd even zonnig...

Kamervragen over dwangarbeid Oeigoeren bij productie zonnepanelen in China

Tom van den Nieuwenhuijzen van GroenLinks heeft in de Tweede Kamer vragen gesteld over de productie van zonnepanelen in China waarbij sprake zou zijn van dwangarbeid door Oeigoeren in de regio Xianjiang.

De Amerikaanse Solar Energy Industries Association (SEIA) riep bedrijven in de Verenigde Staten afgelopen herfst al op om geen silicium meer uit de Chinese regio Xinjiang te importeren. In de regio zou sprake zijn van mensenrechtenschendingen. Daaropvolgend tekenden 175 bedrijven uit de wereldwijde zonne-energiesector half februari een belofte van SEIA om dwangarbeid in de toeleveringsketen tegen te gaan.

Botsing met windmolen

Te veel vogels krijgen klap van de windmolen, maar wieken verven kan helpen

Er wordt nogal eens onderschat hoe schadelijk windmolens zijn voor vogelpopulaties, stellen Wageningse onderzoekers. Valt daar niks aan te doen? Noorse wetenschappers denken van wel: verf een wiek zwart.

Volop in ontwikkeling

‘Nieuwe geluidsnorm maakt warmtepomp te duur’

Strenge, nieuwe geluidsnormen maken het voor veel Nederlanders te duur om een warmtepomp te kopen, waarschuwen brancheverenigingen. De Tweede Kamer praat vandaag over regels die buren moeten beschermen tegen het lawaai van de pompen.

Ontwikkelen

Duurzame energie is nog volop in ontwikkeling en ze zijn nog steeds bezig met nieuwe technieken uit te denken. Deze energie is relatief 'jong', we zijn nog niet zo lang bezig met maken van duurzame energie. Het moet niet alleen duurzaam zijn, maar je moet ook mensen meekrijgen om het te gaan gebruiken en dus zonnepanelen of een warmtepomp te laten aanschaffen. Niet elk huishouden kan dat kopen. 

Match de woorden met de plaatjes

Zonne- energie

Windenergie

Aardwarmte

Schrijf een samenvatting van de verschillende soorten duurzame energie. Geef voor vorm van duurzame energie een voordeel en een nadeel!