8.2 Politiek-maatschappelijke stromingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H8 Burgers en stoommachines

8.2 Politiek-maatschappelijke stromingen

KA

de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Leerdoel

In deze presentatie leer je:

• hoe het liberalisme, nationalisme en conservatisme opkwamen
• hoe nieuwe natiestaten en een agressief nationalisme ontstonden
  
• hoe het socialisme opkwam en verdeeld raakte
  

Liberalisme, nationalisme en conservatisme 1/4

Congres van Wenen (1815): Europa gaat samen de vrede handhaven en overal onrust en revoluties de kop in te drukken.

Ze wilden een machtsevenwicht in Europa:

• Frankrijk mag de vrede niet opnieuw bedreigen
  
• koningen en edelen kregen weer de macht
  
• herverdeling van de Europese rijken
  

Liberalisme, nationalisme en conservatisme 2/4

Het Duitse rijk werd een los verbond van stadstaten en monarchieën, Pruisen en Oostenrijk waren daarin de grote mogendheden: staten.

Liberalisme, nationalisme en conservatisme 3/4

De autoritaire orde op Europese vasteland stuitte op verzet van politiek-maat-schappelijke stromingen als het liberalisme:

• vooral aanhang onder burgerij
• grondwet die koninklijke macht beperkte en andere burgerrechten garandeerde
• regering ondergeschikt aan gekozen volksvertegenwoordiging
• economisch liberalisme
• de beste garantie voor welvaart is de markt-economie: vraag en aanbod

Liberalisme, nationalisme en conservatisme 4/4

Ook in het nationalisme verzetten burgers zich tegen de bestaande orde. Volgens hen hadden volken recht op een eigen natiestaat.

Door de democratische revoluties groeide het besef dat mensen hoorden bij een volk met een gemeenschappelijke: taal, geschiedenis en cultuur.

Het conservatisme stond tegenover het liberalisme en het nationalisme. Het idee van vrijheid en gelijkheid was gevaarlijk

Nieuwe natiestaten en agressief nationalisme 1/4

De orde van Congres van Wenen hield geen stand door groeiend verzet tegen de autoritaire monarchieën:

• Griekenland en Servië los van Ottomaanse rijk
  
• 1830 – Frankrijk kreeg een ander konings-huis dat rekening hield met burgerij
  

1830 – België scheidde zich af van Neder-land en werd eigen koninkrijk

1848 – na volksopstand werd Frankrijk een republiek

1870 – stichting van koninkrijk Italië dat einde maakte aan aparte staatjes met liberale grondwet

Nieuwe natiestaten en agressief nationalisme 2/4

• 1830 – België scheidde zich af van Nederland en werd eigen koninkrijk
  
• 1848 – na volksopstand werd Frankrijk een republiek
  
• 1870 – stichting van koninkrijk Italië dat einde maakte aan aparte staatjes met liberale grondwet
  

Nieuwe natiestaten en agressief nationalisme 3/4

Bismarck werd kanselier: Duitse regeringsleider, minister-president.

Hij gebruikte het nationalisme:

• om met nationale gevoelens een verenigd Duitsland te krijgen
  
• om drie uitgelokte oorlogen te winnen
  
• waardoor Duitse vorsten zich aansloten bij Pruisen en de Pruisische koning erkenden als keizer van het Duitse rijk (1871)

Nieuwe natiestaten en agressief nationalisme 3/3

Bismarck werd kanselier: Duitse regeringsleider, minister-president.

Hij gebruikte het nationalisme:

• om met nationale gevoelens een verenigd Duitsland te krijgen
  
• om drie uitgelokte oorlogen te winnen
  
• waardoor Duitse vorsten zich aansloten bij Pruisen en de Pruisische koning erkenden als keizer van het Duitse rijk (1871)

Nieuwe natiestaten en agressief nationalisme 4/4

Eind 19e eeuw groeide overal in Europa een agressief nationalisme dat het eigen volk verheerlijkte en andere als minderwaardig beschouwde. Groeiend verlangen naar eigen staat bij Tsjechen, Polen en Serviërs.

Huiswerk

Maak de opdrachten van 8.1 en 8.2 (1 t/m 4 en 15) in het digitale werkboek

na 1800: klassensamenleving

voor 1800: standensamenleving

1870

Eenwording Italië

Agressief nationalisme

• eigen natie verheerlijken 
• afzetten tegen andere naties
• eigen verleden verheerlijken

Socialisme

Streven naar gelijkheid

Verschil tussen arm en rijk verkleinen

Vooral een beweging van arbeiders

Communisme

Marxisme:

• steeds kleiner wordende groep wordt steeds rijker
• Verelendung
• Gevolg: dictatuur van het proletariaat --> ultieme gelijkheid

• Gelijkheid via geweld: communisme
  
• Gelijkheid via parlement: sociaaldemocratie