2.4 Massa bij chemisch reacties

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

2.4 - Massa bij chemische reacties (les 1)

Benodigheden

- Schrift

- Pen, potlood

- Laptop

LessonUp: 

JA!

Telefoons in de telefoontas!

Leerdoelen

15

Ik kan uitleggen wat de wet van massabehoud is. 

L2

"Ga jij ze vandaag allemaal beheersen?"

16

Ik kan met een vaste massaverhouding uitrekenen hoeveel stof er theoretisch kan ontstaan of nodig is voor een reactie.

L2

17

Ik kan uitleggen wat ondermaat en overmaat is. 

L2

18

Ik kan uitrekenen wanneer er over- en/of ondermaat is.

L2

19

Ik kan de ondermaat en overmaat berekenen.

L2

Stappenplan reactieschema

1. Zoek alle namen van de beginstoffen op.

2. Zoek alle namen van de reactieproducten op.

3. Zet alle beginstoffen voor de pijl.

4. Zet alle reactieproducten achter de pijl.

5. Noteer de fase van de stof (s, l, g, aq)

In een brandstofmotor reageert vloeibaar benzine met zuurstof. Bij een volledige verbranding ontstaan dan waterdamp en koolstofdioxide. Geef hiervan het reactieschema.

Bij de elektrolyse van een oplossing van koperchloride ontstaan vast koper en gasvormig chloor. Geef hiervan het reactieschema.

Kaliumchloraat zit op de kop van een lucifer. Kaliumchloraat reageert. Er ontstaan twee stoffen vast kaliumchloride en zuurstof. Geef het reactieschema.

Bij de reactie van vast natrium en gasvormig chloor ontstaat vast natriumchloride.
Geef hiervan het reactieschema

Salmiak ontstaat door waterstofchloridegas te laten reageren met ammoniakgas.
Geef hiervan het reactieschema

fase overgang

mengsel

chemische reactie

Wet van behoud van massa

Er kan geen massa verschijnen of verdwijnen.

Wat houdt de wet van Lavoisier in?

• Het is de wet van behoud van massa. 
• Bij een chemische reactie is de totale massa van de beginstoffen gelijk aan de totale massa van de reactieproducten.

Wet van behoud van massa 

In 1789 formuleerde de fransman Antoine Lavoisier wet van massabehoud. Hij was niet de eerste, want in Rusland was de wet al in 1748 door Michael Lomonosov bewezen met experimenten.  

Beide wetenschappers realiseerden zich dat bij chemische reacties ook vaak gassen een rol spelen. Ze bedachten hoe ze deze gassen konden opvangen en meewegen.  Zo ontdekten ze de wet van behoud van massa!

 

broodje + hamburger (2x) + sla + saus -> hamburger

Massaverhouding

Elke chemische reactie verloopt met een massaverhouding!

Rekenen met massaverhoudingen

Vergelijking met koken

Recept voor simpele salade van 300 gram.

Benodigheden: 250 gram sla, 50 gram dressing

sla      +         dressing         ->        salade

250 gram           50 gram                   300 gram   

500 gram          100 gram                  600 gram 

Verhouding is dan 250 / 50 is het zelfde als 5 : 1   

Ook koken voldoet aan de wet van behoud van massa!

x 2 

Salmiak maken

waterstofchloride (g) + ammoniak (g) --> salmiak (s)

Het blijkt dat 36 gram waterstofchloride precies met 17 gram ammoniak reageert.

Volgende de wet van behoud van massa ontstaat er dan 53 gram salmiak (36 + 17 = 53 gram).

De massaverhouding is dan 36 : 17 = of te wel 2,1 : 1,0. 

Leg in eigen woorden uit wat de wet van massabehoud is.

Oefening

De vaste stof natriumchloride ontstaat uit de reactie van vast natrium met gasvormig chloor. Bereken hoeveel gram natriumchloride je maximaal kan maken uit 14,0 gram natrium.

De vaste stof natriumchloride ontstaat uit de reactie van vast natrium met gasvormig chloor. Bereken hoeveel gram natriumchloride je maximaal kan maken uit 14,0 gram natrium.

1. Schrijf het reactieschema op.
2. Schrijf de massaverhouding eronder.
3. Schrijf de bekende gegevens daaronder. 
4. Bereken de onbekende.

1. natrium (s) + chloor (g) --> natriumchloride (s)

2. 1,0             :        1,5           -->            ....?

3. 14,0            :        ....           -->            ....?

4. 14,0            :        21,0          -->            ....?

Bij de ontleding van water ontstaan waterstof (gas) en zuurstof. Geef het reactieschema

2.4 - Massa bij chemische reacties (les 2)

Benodigheden

- Schrift

- Pen, potlood

LessonUp: 

NEE!

Telefoons in de telefoontas!

Hulpmiddel om te rekenen

1. Schrijf het reactieschema op.

2. Schrijf de massaverhouding eronder.

3. Schrijf de bekende gegevens daaronder.

4. Bereken de onbekende.

Bij de ontleding van water ontstaan waterstof en zuurstof. Er ontstaat hierbij 160 gram zuurstof. De massaverhouding waterstof : zuurstof is 1 : 8. Hoeveel water is er in het begin aanwezig?

Kies één van de twee routes

Route 2: "Ik begrijp het nog niet"

• Gezamenlijk 
• Opdrachten van oefenblad opdracht 1 t/m 6

Route 1: "Ik begrijp het!"

• Zelfstandig (stil!)
• Maken oefenblad opdracht 1 t/m 6

Opdracht 1 van het oefenblad

Natriumkorrels reageren met zuurstof en hierbij ontstaat de vaste stof natriumoxide. De massaverhouding waarbij natrium reageert met zuurstof is 4,5: 1,0.

 

1. Geef het reactieschema van deze opdracht.

2. Bereken hoeveel gram natriumoxide er kan ontstaan als er 39 gram zuurstof is.

Opdracht 2 van het oefenblad

Kaliumkorrels reageren met chloorgas in de verhouding 2,1 : 1,0 tot de vaste stof kaliumchloride. Hoeveel gram kaliumkorrels is er nodig om 340 gram kaliumchloride te vormen?

Opdracht 3 van het oefenblad

Bij de elektrolyse van koperoxide ontstaan vloeibaar koper en zuurstof.

In de verhouding 1,5 : 3,2. Hoeveel gram koperoxide was er aanwezig als er 50 gram koper ontstaat?

Wat gaan we doen?

15

Ik kan uitleggen wat de wet van massabehoud is. 

L2

16

Ik kan met een vaste massaverhouding uitrekenen hoeveel stof er theoretisch kan ontstaan of nodig is voor een reactie.

L2

1. Maken opdracht 4 t/m 6 van het oefenblad, af maken 39 t/m 42
2. Nakijken oefenblad 1 t/m 6 
3. Samen verder met oefenen 

Maak deze opdracht in je schrift.

Methaangas ontleedt tot koolstofdioxide en waterdamp. Koolstofdioxide en waterdamp ontstaan in de verhouding 1,5 : 3,9. Voor de reactie is 230 gram methaan. Hoeveel gram waterdamp kan hierbij ontstaan?

Oefening

Wat is deze leerling vergeten?

Methaangas ontleedt tot koolstofdioxide en waterdamp. Koolstofdioxide en waterdamp ontstaan in de verhouding 1,5 : 3,9. Voor de reactie is 230 gram methaan. Hoeveel gram waterdamp kan hierbij ontstaan?

Zoek in deze opdracht 3 fouten en 1 goed punt op.

Methaangas ontleedt tot koolstofdioxide en waterdamp. Koolstofdioxide en waterdamp ontstaan in de verhouding 1,5 : 3,9. Voor de reactie is 230 gram methaan. Hoeveel gram waterdamp kan hierbij ontstaan?

Zoek twee fouten die deze leerling heeft gemaakt.

Methaangas ontleedt tot koolstofdioxide en waterdamp. Koolstofdioxide en waterdamp ontstaan in de verhouding 1,5 : 3,9. Voor de reactie is 230 gram methaan. Hoeveel gram waterdamp kan hierbij ontstaan?

Stel je kan drie punten krijgen. 

1. Juiste reactieschema.

2. Juiste berekening. 

3. Juiste antwoord + eenheid.

Methaangas ontleedt tot koolstofdioxide en waterdamp. Koolstofdioxide en waterdamp ontstaan in de verhouding 1,5 : 3,9. Voor de reactie is 230 gram methaan. Hoeveel gram waterdamp kan hierbij ontstaan?

Hoeveel punten krijgt deze leerling van jullie?

Wat is de "grappige" fout die hier wordt gemaakt?

Methaangas ontleedt tot koolstofdioxide en waterdamp. Koolstofdioxide en waterdamp ontstaan in de verhouding 1,5 : 3,9. Voor de reactie is 230 gram methaan. Hoeveel gram waterdamp kan hierbij ontstaan?

Huiswerk

Eerste volgende les

• Maken en nakijken 39 t/m 43 

2.4 - Massa bij chemische reacties (les 3)

Benodigheden

- Schrift

- Pen, potlood

- Laptop

LessonUp: 

JA!

Telefoons in de telefoontas!

Leerdoelen

15

Ik kan uitleggen wat de wet van massabehoud is. 

L2

"Ga jij ze vandaag allemaal beheersen?"

16

Ik kan met een vaste massaverhouding uitrekenen hoeveel stof er theoretisch kan ontstaan of nodig is voor een reactie.

L2

17

Ik kan uitleggen wat en wanneer er ondermaat en overmaat is. 

L2

Keukenzout kan je maken door natrium (s) en chloorgas met elkaar te laten reageren. Bereken hoeveel keukenzout kan er ontstaat uit 80 gram chloor?

Magnesiumoxide (s) ontstaat door zuurstof te laten reageren met magnesium. Bereken hoeveel gram magnesium er aanwezig was als er 160 gram magnesiumoxide ontstaat? 

Overmaat 

en ondermaat

Overmaat en ondermaat

Voor cupcakes meng je 200 g meel met 150 g suiker. 

De verhouding is dus 1,33 : 1,0. 

Als je 500 g meel hebt en 150 gram suiker. Dan blijft er 500 - 200 = 300 g meel over. 

Je hebt een overmaat van 300 gram. 

Wat betekent overmaat?

1. een tekort van een stof voor een volledige reactie
2. dat je na de reactie van een beginstof nog wat over hebt
3. dat je na de reactie geen beginstoffen meer over hebt

Welke stof rechts is bij onderstaande reactie in overmaat, als de reactievergelijking is: 

1. de blauwe deeltjes rechts zijn in overmaat
2. de rode deeltjes rechts zijn in overmaat
3. allebei de deeltjes zijn in overmaat
4. geen van beide deeltjes is in overmaat

Koolstof en zuurstof reageren in de massaverhouding 1,0 : 2,6. Je hebt 200 gram koolstof en 1000 gram zuurstof. Welke stof is er in overmaat?

1. Koolstof
2. Zuurstof
3. Dat valt niet te concluderen
4. Geen idee

IJzer en zwavel reageren in de
massaverhouding 1,7 : 1,0. Voor de reactie is 340 gram ijzer aanwezig en 100 gram zwavel. Welke stof is er in overmaat?

1. IJzer
2. Zwavel
3. Dat valt niet te concluderen
4. Geen idee

In een reactie is de verhouding van
400 g brandstof met 250 g zuurstof = 83: 64.
Welke stof is in overmaat?

1. brandstof
2. zuurstof

Natrium (s) en chloridegas reageren met elkaar tot natriumchloride (s). De massaverhouding is 1:4

Je wil met 14,3 gram chloride werken. Hoeveel gram natrium heb je nodig?

Natrium (s) en chloridegas reageren met elkaar tot natriumchloride (s). De massaverhouding is 1:4
Je wil hebt 26,2 gram chloride en 3,67 gram natrium. Wat is de overmaat en hoe groot is de overmaat?

Kies één van de twee routes

Route 2: "Ik begrijp het nog niet"

• Gezamenlijk 
• Opdrachten uit §2.4
• 
  

• Nakijken oefenblad via LessonUp
• Maken opdracht 45 t/m 52 van paragraaf 2.4

Route 1: "Ik begrijp het!"

• Zelfstandig (stil!)
• Nakijken oefenblad via LessonUp
• Maken opdracht 45 t/m 52 van paragraaf 2.4 

Formatieve-Toets

• De toets gaat over hoofdstuk 2 paragraaf 1 t/m 4.

Wat kun je doen in een goede voorbereiding:

- Maken opdrachten van paragraaf 2.5

- Samenvatting maken van §2.1 t/m §2.4 a.d.v. de leerdoelenlijst

- Begrippenlijst maken van §2.1 t/m §2.4

- Opdrachten en ook echt kunnen uitleggen aan een ander.

- Oefenbladen die je in de les hebt gekregen.

Oefenen

• Maken en nakijken paragraaf 2.5
• Opdracht 1 t/m 29 
• Maak opdrachten per kopje: campinggas, handwarmers, lucifers, hoogoven en magnesium