H9: De Duitse Bezetting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

H9:De tijd van de wereldoorlogen 

Tijd van de Wereldoorlogen: 1900 tot 1950

Deze les

Aan het einde van de les kan jij...

• Kan je de begrippen  ‘collaboratie, accommodatie, verzet, Holocaust, Endlosung, massavernietigingswapens, atoombom en capitulatie’ uitleggen.
• Noem je minimaal drie voorbeelden van Jodenvervolging. 
• Uitleggen welke groepen naast Joden niet veilig waren. 

De Tweede Wereldoorlog

In het voorjaar van 1940 viel Duitsland het ene na het ander land binnen. Steeds meer landen van de wereld worden bij de oorlog betrokken, door een directe aanval of via lidmaatschap van een bondgenootschap. 

De aanval

Op 10 mei 1940 trokken Duitse troepen de Nederlandse grens over. 

• De aanval was onderdeel van een militair plan van Hitler om 

     Frankrijk snel en doeltreffend vanuit het noorden aan te vallen. 

• Een snelle aanval, ook wel Blitzkrieg (bliksemoorlog) genoemd, 

     zou de Franse en Britse troepen geen kans bieden zich in te 

     graven, zoals tijdens de Eerste  Wereldoorlog.

De aanval

Doel van het Duitse leger was: 

1. een snelle uitschakeling van het Nederlandse leger
2. arrestatie van de koningin, de regering en de legerleiding.

De koninklijke familie en de regering vluchtten naar Engeland. 

De aanval

Omdat de snelle verovering van Nederland vastliep, koos Hitler een andere strategie. 

• In de middag van 14 mei 1940 werd de eeuwenoude binnenstad van Rotterdam compleet vernietigd door zware bombardementen. 
• Er braken branden uit en 814 mensen kwamen om. De Duitsers dreigden dit ook met Utrecht te gaan doen. 
• Direct gevolg: Het Nederlandse leger gaf zich daarom over.
  

 

De bezetting

De Duitse bezetting heeft vijf jaar geduurd: 1940- 1945 en kan in een twee fases worden verdeeld.

• Fase 1: Duitsers proberen de Nederlanders te overtuigen. (10 mei 1940 - februari 1941)
• Fase 2: Duitse onderdrukking wordt zwaarder (Februari 1941 - najaar 1944) 

Fase 1: Duitsers proberen de Nederlanders te overtuigen

Na vijf dagen van oorlog waren de Duitsers de baas in Nederland. Een klein deel van het Duitse leger bezette Nederland.

• Het Nederlandse volk werd door Hitler gezien als een 'Brudervolk', sterk verwant aan het Duitse volk. Daarom kreeg het land in plaats van een militair bestuur een gewoon bestuur onder leiding van de Oostenrijkse Seyss Inquart. 

• Seyss Inquart probeerde om steun te winnen van het Nederlandse volk voor Hitlers partij. Propaganda was daarbij een belangrijk middel.

Links van Hitler staat Seyss Inquart

Propaganda (politieke reclame) om Nederlandse vrijwilligers te ronselen voor het Duitse leger

Fase 2:  Duitse onderdrukking wordt zwaarder (Februari 1941 - najaar 1944)

Al aan het eind van het jaar 1940 veranderde de gematigde houding van de Duitse machthebbers. 

• Dit kwam doordat ze merkten dat de meerderheid van het Nederlandse volk niet warm liep voor het fascisme van de Duitsers. 
• 
  
• Vooral de anti Joodse maatregelen van de Duitsers riepen verzet op.
  

Fase 2:  Anti-joodse maatregelen

Vanaf het begin van de bezetting hadden joden het zwaar te verduren: 

• Eind november 1940 werden joodse docenten en ambtenaren ontslagen. 
• Fascistische knokploegen maakten de straten onveilig en geweld tegen joden kwam steeds meer voor. 
• Joden mochten vanaf 1941 niet meer reizen en geen openbare plaatsen zoals bioscopen en parken bezoeken.
• Joodse kinderen moeten naar aparte scholen en joodse families moesten verhuizen naar aparte joodse wijken. 
• In mei 1942 werd de jodenster ingevoerd, die door joden verplicht op de kleding moest worden gedragen.

Joden moesten in aparte wijken gaan wonen. Dit bleek handig voor de Nazi's voor het deporteren van Joden in de toekomst

Een poster van een propaganda film over hoe slecht Joden zijn. Dit moest de Nederlandse bevolking ervan overtuigen dat de Joden slecht waren 

Fase 2:  Anti-joodse maatregelen

In de zomer van 1942 werden de eerste Joden naar doorvoerkamp in het Nederlandse Westerbork gebracht. Van daaruit werden ze met goederentreinen naar vernietigingskampen in Duitsland en Polen gedeporteerd. 

• Het merendeel van de Nederlandse joden, ruim honderdduizend, werd op die manier vermoord.
  
• In Nederland werden relatief veel joden opgespoord en weggevoerd. Een van de verklaringen daarvoor is de Nederlandse administratie: de Duitsers konden snel uitvinden wie er joods was en waar ze woonden. 

Fase 2:  Protest!

In februari 1941 werden 400 joodse mannen in Amsterdam gearresteerd. Dit was de druppel (aanleiding) die de emmer deed overlopen bij de Nederlandse bevolking.

Gevolg: 

• februari-staking. Het verzet maakte verzetskranten waarin ze iedereen opriepen om te staken uit protest. Er reden geen trams meer, bedrijven en winkels waren dicht. Dat was ook voor de Duitsers lastig. De mensen luisterden niet meer naar de Duitsers en lieten merken dat ze het niet met de Duitse bezetting eens waren. De verzetsactie begon in Amsterdam en breidde zich uit. De Duitsers maakten na twee dagen met veel geweld een einde aan de staking. Nergens in Europa is zo'n massaal en openlijk protest geweest.

 

Fase 2:  Reactie van de Duitsers 

De bezetter reageerde fel op de protestacties. 

• Politieke partijen werden verboden, behalve de NSB. 
• Burgemeesters, bestuurders, de leiding van scholen en kranten werden vervangen door NSB'ers. Dit werden collaborateurs: mensen die samenwerken met de vijand, genoemd. 
• De verhouding tussen de Duitse bezetters en de bevolking verslechterde.
  
• Dwangarbeid werd ingevoerd. 

 

 

Fase 2:  Dwang arbeid 

Miljoenen Nederlandse mannen (vanaf 17 jaar) moesten zich vanaf januari 1942 melden. 

• Ze werden gedwongen om in Duitsland voor de oorlogsindustrie te gaan werken. De fabrieken daar hadden werkkrachten nodig nu de Duitse mannen naar het front moesten. Veel mannen doken onder om te voorkomen dat ze naar Duitsland werden gestuurd.
  

• In de werkkampen was de sterfte door geweld, ziekte, uitputting en ondervoeding groot. Ongeveer een half miljoen Nederlandse mannen werd naar Duitsland weggevoerd. Ongeveer 30.000 van hen overleefden de oorlog niet.

Opdrachten van de week

Maak de werkdoelen bij:

• Opnieuw oorlog

Beantwoorde criteria in je schrift

(verschillend per kleur) 

Aan de slag! 

•     Ga naar de learning portal en maak de opdrachten. Daarna beantwoord de criteria die hoort bij het leerdoel in je schrift

se se Je mag zachtjes samenwerken. Je maakt wel je eigen werk. Hierbij mag je muziek luisteren.

            Als je klaar bent, dan laat je je werk zien voor feedback.