Le Réalisme et Le Naturalisme (1850-1900)

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Le Réalisme 1850-1870

Het realisme en het naturalisme zijn twee stromingen binnen de Franse literatuurgeschiedenis die de werkelijkheid van hun tijd zo objectief mogelijk proberen weer te geven.

Schrijvers documenteren zich uitgebreid om een zo betrouwbaar en compleet mogelijk beeld te kunnen geven van het alledaagse leven en de alledaagse realiteit.

Les transformations de Paris sous le Second Empire, ou travaux haussmanniens, constituent une modernisation d'ensemble de la capitale française menée à bien de 1853 à 1870 par Napoléon III et le préfet de la Seine, le baron Haussmann.

La chute du Second Empire

De Frans-Duitse oorlog maakt een einde aan het autoritaire bewind van keizer Napoleon III.

Daarmee begint de derde Republiek die stand zal houden tot 1940.

Dat betekent echter niet dat de rust is wedergekeerd. In 1871 breekt een opstand uit in Parijs : de Commune de Paris. De opstand duurt maar kort. De opstandelingen bedreigen het heersend regime met hun revolutionaire ideeen en de opstand wordt dan ook op bloedige wijze neergeslagen.  

De standenmaatschappij

De Bourgeoisie ( de gegoede burgerij of sociale middenklasse ) krijgt in de loop van de 19e eeuw steeds meer maatschappelijke, economische en politieke macht, ten koste van de adel.

De burgerij ontwikkelt en emancipeert zich dankzij het onderwijs en de industriële revolutie.

Het leven en het straatbeeld veranderen ingrijpend met de komst van de eerste auto’s en treinen, grote warenhuizen en bioscopen.

Tegelijkertijd bestaat er ook nog steeds een grote onderklasse die leeft in erbarmelijke omstandigheden. Fabrieksarbeiders worden uitgebuit en kinderarbeid is de gewoonste zaak van de wereld.

De opkomst van Het Socialisme laat zich gemakkelijk verklaren.

De socialisten blazen de idealen van de Franse Revolutie nieuw leven in. Deze radicaal politieke beweging wil dat er een einde komt aan de klassenmaatschappij waarin alle macht en rijkdom in handen is van een kleine elitaire groep.

 

Veel realistische en naturalistische schrijvers sympathiseren met deze ideeën. Ze geven in hun werk een stem aan de armen en laten lezers inzien hoe onrechtvaardig de maatschappij in elkaar zit.  

De ontwikkeling van de wetenschap

Ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op. 

Nieuwe takken van wetenschap richten zich op het bestuderen van de menselijke geest. 

Charles Darwin legt met  zijn On The Origin of Species in 1859  een bom onder het Bijbelse Scheppingsverhaal.  

Nieuwe takken van wetenschap richten zich op het bestuderen van de menselijke geest (ontstaan van de moderne psychologie) en op de relaties tussen mensen (ontstaan van de sociologie.

Sigmund Freud, geboren in 1856 in Oostenrijk, wordt beschouwd als de grondlegger van de psychoanalyse. Veel ideeën uit deze nieuwe vakgebieden zijn terug te vinden in de literatuur.

Stendhal - Le Rouge et le Noir

Belangrijkste thema in het werk van Stendhal is de liefde en de individuele zoektocht naar geluk.

 

Stendhal heeft het concept van ‘ kristallisatie ‘ uitgedacht : wanneer iemand verliefd wordt dicht hij of zij in zijn of haar verbeelding allerlei ideale eigenschappen toe aan het onderwerp van zijn of haar verliefdheid. 

Qua thematiek past het werk van Stendhal beter in de Romantiek dan in het Realisme. Echter, de methodes die hij hanteert bij het schrijven zijn een voorbode van het realisme. Hij ziet een roman als een spiegel van de werkelijkheid en een instrument om herkenbare personages psychologisch te kunnen analyseren. 

Maak opdracht 1 op p. 72/73 uit je literatuurboek.

Honoré de Balzac - La Comédie Humaine

Er staat een prachtig beeld van Honoré de Balzac op het plein voor het Van Abbemuseum in Eindhoven. Door velen beschouwd als een absoluut meesterwerk van tijdgenoot en beeldhouwer Auguste Rodin. Er zijn veel beelden van Honoré de Balzac van zijn hand. Klein uitstapje naar de kunstgeschiedenis : er was aanvankelijk veel kritiek van kunstcritici uit die tijd op de natuurgetrouwe beelden van Rodin. Hij had een ongekend realistische en daarmee vernieuwende stijl die als uitermate lelijk werd bestempeld en geweigerd werd op de toonaangevende salons uit die tijd.

De Comédie Humaine is een verzameld werk van bijna 100 romans die samen een compleet beeld geven van de Franse maatschappij in de eerste helft van de 19e eeuw. Één van de bekendste werken is het verhaal van Le Père Goriot, een aan lager wal geraakte zakenman die gedwongen is zijn intrek te nemen in een armoedig pension. Hier maakt de lezer kennis met mensen van alle rangen en standen. Balzac beschrijft hun uiterlijk, kleding en gedrag heel precies om op die manier iets duidelijk te maken over hun sociaal-maatschappelijke positie in die tijd. 

Maak opdracht 2 op p. 74 uit je literatuurboek.

Gustave Flaubert - Madame Bovary

Flaubert wordt vanwege dit werk voor de rechter gedaagd vanwege de overspelige hoofdpersoon uit zijn roman : Madame Bovary. Madame Bovary zoekt haar geluk in buitenechtelijke relaties, raakt financieel aan de grond en pleegt uiteindelijk zelfmoord.

 

Het schokkende aan dit werk is dat een verteller ontbreekt die de daden van Madame Bovary afkeurt. De lezer wordt meegenomen in die belevingswereld van Madame Bovary zelf. 

Flaubert doet dit door middel van het principe van de vrije indirecte rede :

Een vertelvorm waarbij de verteller de woorden en gedachten van een personage weergeeft in de derde persoon (hij/zij).

 Lezers raken hiervan in de war. Het zou net zo goed kunnen dat in dit werk de visie van de schrijver wordt verwoord. 

Dit maakt van Madame Bovary een interessant en modern werk.

Maak  opdracht 4 op p. 76/77 van je literatuurboek

Le Naturalisme (1870-1900)

Het Naturalisme is eigenlijk een verhevigde vorm van realisme.

Deze literaire stroming beschrijft de problemen van de laagste sociale klasse.

De uitgangspunten worden door Émile Zola verwoord in  

Le Roman expérimental :

Een romanschrijver moet zich gedragen als een wetenschapper die een experiment uitvoert. Hij moet personages met een bepaalde sociale en erfelijke achtergrond in een omgeving plaatsen en de omstandigheden laten bepalen wat er vervolgens gebeurt. We noemen dit determinisme : de opvatting dat gedrag van mensen wordt bepaald door hun genen én door hun omgeving. 

Naturalisten vragen zich af in hoeverre mensen verantwoordelijk zijn voor hun daden. Ze bestuderen de ellende van de allerarmsten en maken hun problemen en daden begrijpelijk (misdaad, prostitutie, alcoholisme ...)

Maar hun doel is niet alleen om te bestuderen, ze willen de werkelijkheid ook graag veranderen.

Het Naturalisme is een geëngageerde stroming binnen de literatuur die sterk beïnvloed is door de idealen van het socialisme.

Les frères Jules et Edmond de Goncourt - 

Germinie Lacerteux

In je literatuurboek op pagina 78 lees je een stukje uit het voorwoord van deze roman waarin de broers uitleggen waarom ze vinden dat dit verhaal verteld moest worden. Waar het verhaal over gaat leest je op de pagina ervoor.

Maak opdracht 5 op p.78/79 uit je literatuurboek 

Émile Zola - La Bête Humaine

Émile Zola is de belangrijkste woordvoeder van het Naturalisme.

In de 20-délite romancyclus Les Rougon-Maquart zet Zola personages uit eenzelfde familie in verschillende contexten neer zodat hij kan laten zien hoe hun gedrag wordt beïnvloed door erfelijkheid én door omgevingsfactoren.

Ook kan hij op die manier een breed beeld schetsen van de Franse maatschappij van zijn tijd.

Maak opdachten 6 en 7 op p. 80/81 van je literatuurboek. 

Opdracht 7 is een verwerkingsopdracht.

nog een weetje ...

Op de achtergrond van deze slide zie je de Notre Dame de Paris nog zonder de flèche (spitse toren) die je op veel van de foto’s en filmpjes van de brand in 2019 zag afknappen. Velen herinneren zich dat moment.

De Notre Dame de Paris dateert uit de late middeleeuwen. Uiteraard heeft de bouw vele jaren in beslag genomen.

Tijdens de Franse Revolutie werd de kathedraal omgedoopt tot 

Tempel van de Rede. In deze periode werden talloze kunstwerken gestolen of vernield. De 28 beelden van de koningen van Juda op de westgevel werden onthoofd omdat men dacht dat het beelden waren van koningen van Frankrijk en het koningshuis ( de absolute monarchie die drie eeuwen lang over Frankrijk had geheerst) was juist afgeschaft.   

in de periode van het Réalisme/Naturalisme vindt de restauratie plaats

De Notre Dame onderging vanaf 1845 een 23 jaar durende restauratie door de Franse architect Eugène-Viollet-le-Duc om de beschadigingen van de Franse Revolutie te herstellen. Viollet-le-Duc verving de koningsbeelden op de westgevel door zelfontworpen beelden en plaatste een vieringtoren of Flèche op het dak (zie foto).

Op 15 april 2019 brak er een brand uit die zich vanuit het middenschip snel verspreidde. Het dak en de centrale Flèche stortten in. De rest van het gebouw kon worden gered.

Met welke uitvinding hing de bloeiperiode van het negentiende eeuwse realisme samen?
Wat was het gemeenschappelijk element tussen beide?

Tot zover het Realisme en het Naturalisme

Vo

Le Symbolisme

Dada

Le Surréalisme

Le Modernisme 

Volgende keer verder met:

• Le Symbolisme
  
• Dada
  
• Le Surréalisme
  
• Le Modernisme
  

Leerdoelen literatuurgeschiedenis

• Politieke, religieuze, economische en sociale omstandigheden per periode kunnen beschrijven en kunnen aangeven hoe die omstandigheden van invloed waren op de literatuur uit die tijd
  
• ontwikkeling van de taal in de loop der tijd kunnen beschrijven en de invloed van die ontwikkeling op de literatuur (in de MA bijvoorbeeld verschil langue d'oc en langue d'oil; in de Renaissance werd de Franse taal verrijkt met klassieke en Italiaanse elementen om de taal de status van het Latijn te geven)
  
• literaire genres met bijbehorende kenmerken kunnen noemen 
  
• belangrijkste schrijvers en hun werken kunnen benoemen   
  
• bronteksten kunnen herkennen aan specifieke kenmerken en kunnen plaatsen in een historisch literaire periode of een literaire stroming