§2.5 Delfstoffen in Nederland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

§2.4 Delfstoffen in Nederland

§2.5 Delfstoffen in Nederland

startactiviteit 

Welke delfstoffen winnen wij (of hebben wij gewonnen in het verleden) in Nederland?

Leerdoelen

- Je weet welke delfstoffen in Nederland gevonden worden.

- Je begrijpt waarom Nederland delfstoffen heeft.

- Je kunt met bodemdoorsnedes aangeven waar aardolie en aardgas in de Nederlandse ondergrond voorkomen.

ontstaan in de natuur

gewonnen uit ertsen

ontstaan uit dikke lagen planten- en dierenresten

diverse grondstoffen

metalen

fossiele brandstoffen

Maak de juiste combinaties van letters en cijfers. Let op: je kunt niet alle cijfers gebruiken.

A Gesteente waarin aardolie en aardgas zijn ontstaan.

B Winning van delfstoffen in ondergrondse mijnen.

C Tijdvak in de geologische geschiedenis dat 2,6 miljoen jaar geleden begon

1 dagbouw

2 Kenozoïcum

3 moedergesteente

5 schachtbouw

6 stollingsgesteente

dagbouw

schachtbouw

plantagebouw

ontginningsbouw

Waaruit is steenkool ontstaan?

1. Plantenresten
2. Dierlijke resten
3. Kalksteen
4. Fossielen

Steenkool is ontstaan in het

1. Krijt
2. Carboon
3. Perm
4. Cambrium

Delfstoffen in de diepte*    

• Nederland is rijk aan delfstoffen.
• Reservoirgesteente is het poreuze gesteente waarin een delfstof is opgeslagen.
• Moedergesteente is het gesteente waarin gas is ontstaan.

* steenkool (Carboon), zout (Perm), aard- olie/gas (Jura).

Delfstoffen in Nederland

Aardgas is ontstaan tijdens het inkolingsproces van steenkool. Het werd uit het gesteente geperst en kwam terecht in de poriën van zandsteen uit het Perm.

Zout is ontstaan in het Perm toen Nederland een onderdeel was van een ondiepe zee. Het zout bleef toen over.

Delfstoffen aan de oppervlakte*    

• Wanneer delfstoffen relatief dicht aan het oppervlakte liggen, worden ze door dagbouw gewonnen.

* kalksteen (Krijt), klei (Holoceen), zand en grind (Pleistoceen).

Delfstoffen in Nederland

Zand en grind is hier vooral in het Pleistoceen naartoe gebracht door woest stromende rivieren, het landijs en de wind, die na de ijstijd in Nederland vanaf een droge Noordzeebodem vanuit het westen waaide. Zand en grind wordt gebruikt als ophoog- en bouwmateriaal.

Kalksteen wordt gebruikt voor cementproductie en meststoffen. Nederland maakte tijdens het Krijt deel uit van een subtropische zee. Op de bodem van deze warme zee hopten zich grote hoeveelheden schelpen en skeletjes van micro-organismen op. Doordat dit miljoenen jaren doorging, ontstonden er dikke pakketen die veranderden in kalksteen.

Klei wordt gewonnen langs de grote rivieren. Die klei is daar gesedimenteert na overstromingen van de rivieren in het Holoceen. Deze klei wordt gebruikt voor de productie van bakstenen.

Lagen in de bodem:

Gesteente waar de olie uit komt (source rock = moedergesteente)

1

Gesteente waar de olie nu in zit:

Doorlatend (permeable)!

2

De olie moet tegengehouden worden, anders wordt het naar het oppervlak gedrukt. Er is een ondoorlatende laag nodig (impermeable rock)

3

nu in eigen woorden: hoe ontstaat aardgas? gebruik de begrippen uit de video

Tekst

Pleistoceen

(periode van 2,6 miljoen jaar tot 10.000 jaar geleden)

Grind & zand afzettingen 

Wat wordt er als laatste neergelegd door rivieren?

1. stenen
2. grind
3. zand
4. klei

Waarvoor kan zand, grind en klei
gebruikt worden?

Afhankelijkheid van het buitenland

• Nederland importeert delfstoffen die wij niet zelf kunnen delven (o.a. kritieke mineralen en fossiele brandstoffen). 

huiswerk 

opgaves die bij 2.5 horen: