Les 6: Politiek in de buurt

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Maatschappijkunde 2024-2025
Periode 3 Politiek - Les 6: Politiek in de buurt

Startklaar

• Op je plek zitten
  
• Telefoon in het Zakkie
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
  
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Leerdoelen

• Je kunt de taken van de gemeente en de provincie benoemen en herkennen (R, T)
• Je kunt uitleggen wie in de gemeente en de provincie de plannen goedkeuren en wie de plannen uitvoeren (R)
• Je kunt de rol van de provincie beschrijven in de totstandkoming van de Eerste Kamer (I)

4.6 Politiek in de buurt

De gemeente

De gemeenten moeten een aantal taken namens de rijksoverheid uitvoeren, zoals het uitgeven van identiteitsbewijzen of het geven van hulp als iemand werkloos is geworden. Maar een gemeente mag ook zelf dingen beslissen: bijvoorbeeld of er een bibliotheek moet komen of een zwembad, hoeveel sportvelden er nodig zijn en of er wel of geen vuurwerk mag worden afgestoken tijdens de jaarwisseling. De gemeente staat namelijk dichter bij de inwoners en kan beter beoordelen wat er nodig is. 

Om over lokale kwesties te beslissen, hebben gemeenten een eigen bestuur:

• de gemeenteraad
• het college van burgemeester en wethouders (B en W)

4.6 Politiek in de buurt

De gemeenteraad

Elke vier jaar kiest de bevolking een nieuwe gemeenteraad, de gekozen volksvertegenwoordiging in de gemeente. Naast bekende partijen zoals VVD en D66 doen er vaak ook lokale partijen mee aan de verkiezingen. Net als het parlement heeft de gemeenteraad twee taken:

• stemmen over belangrijke besluiten, bijvoorbeeld over een nieuwe sporthal of het plaatsen van windmolens in de gemeente
• controleren van het college van burgemeester en wethouders

www.denhaag.nl

4.6 Politiek in de buurt

Het college van B en W

Na de verkiezingen overlegt de gemeenteraad welke partijen de gemeente gaan besturen. Deze partijen vormen dan het college van burgemeester en wethouders (B en W), het dagelijks bestuur van de gemeente. 

Net als de regering heeft het college voor alle plannen de goedkeuring nodig van de volksvertegenwoordiging, de gemeenteraad in dit geval. Het college voert samen met de ambtenaren deze politieke besluiten uit. 

4.6 Politiek in de buurt

Burgemeester en wethouders

Een wethouder is een lid van het college van B en W en is verantwoordelijk voor een eigen onderwerp. Wethouders hebben dus net als ministers een bepaald werkterrein, zoals milieu- en energiebeleid of cultuur, sport en jongerenbeleid. 

De burgemeester geeft leiding aan het college van B en W. De burgemeester is het hoofd van de lokale politie en brandweer en heeft de leiding bij branden, rampen en andere noodsituaties. burgemeesters mogen direct optreden als de openbare orde en veiligheid in gevaar zijn. Zo verbood de burgemeester van Edam-Volendam een voetbalwedstrijd vanwege de kermis: er waren te weinig agenten om bij de twee evenementen tegelijk aanwezig te zijn. 

Wie bedoelt de burgemeester met
"de driehoek"?

1. De burgemeester, politie en de officier van justitie
2. De burgemeester, de wethouders en de gemeenteraad
3. De politie, de wethouders en de brandweer
4. De burgemeester, de politie en de brandweer

4.6 Politiek in de buurt

De provincie

Provincies vormen de tussenlaag tussen de regering en de gemeenten. Ze regelen zaken die te groot zijn voor een gemeente, maar waarbij het ook niet handig is om ze landelijk te regelen. De provincie wijst bijvoorbeeld aan waar nieuwe woonwijken of recreatiegebieden moeten komen. Het provinciebestuur controleert ook of de gemeenten hun werk goed doen. 

Elke vier jaar kiezen we de leden van de Provinciale Staten, de gekozen volksvertegenwoordigers in de provincie. De leden hebben nog een speciale taak: ze kiezen om de vier jaar de leden van de Eerste Kamer. 

4.6 Politiek in de buurt

De provincie

De leden van de Provinciale Staten bepalen wie het college van Gedeputeerde Staten gaan vormen, het dagelijks bestuur van de provincie. Hun taak is vergelijkbaar met die van de ministers in de regering. Zij maken de plannen en leggen die ter goedkeuring voor aan de Provinciale Staten. Daarna voeren ze de plannen uit. 

De voorzitter is de commissaris van de Koning, deze persoon geeft leiding aan de Gedeputeerde Staten. De commissaris van de Koning wordt net als de burgemeester door de regering benoemd. 

	Gemeente	Provincie	Rijk
Volksvertegen -woordiging	Gemeenteraad	Provinciale Staten	Parlement (Tweede Kamer + Eerste Kamer)
Dagelijks bestuur	College van Burgemeester en wethouders	College van Gedeputeerde Staten	Kabinet (ministers + staatssecretarissen)
Voorzitter	Burgemeester	Commissaris van de Koning	Minister-president

	Gemeente	Provincie	Rijk
Volksvertegen -woordiging
Dagelijks bestuur
Voorzitter

Begrippen uit deze les

• kabinetsformatie
• compromis
• regeerakkoord
• coalitie
• oppositie
• motie
• kabinetscrisis