Workshop EVB communicatie en ontwikkeling

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 2

Workshop EVB communicatie en ontwikkeling

EVB+ staat voor Ernstige Verstandelijke Beperking en de + staat voor Moeilijk verstaanbaar gedrag. De combinatie van een Ernstige Verstandelijke Beperking en Moeilijk verstaanbaar gedrag is kenmerkend voor mensen met EVB+.

🎯 Lesdoelen 

• Uitleggen wat EVB+ inhoudt en welke ontwikkelingskenmerken daarbij horen.
• Herkennen hoe sociaal-emotionele ontwikkeling en cognitieve ontwikkeling uit balans kunnen zijn (disharmonisch profiel).
• Verklaren hoe communicatie beïnvloed wordt door EVB en bijkomende problematiek (zoals autisme of hechtingsproblematiek).
• Reflecteren op het eigen communicatief gedrag als begeleider.
• Beschrijven hoe de fysieke en sociale omgeving gedrag en welbevinden beïnvloedt

🧠 1. Wat betekent EVB en EVB+?

EVB staat voor Ernstig Verstandelijke Beperking. Iemand met een EVB heeft een IQ tussen 20-35, wat betekent dat het verstandelijk functioneren sterk beperkt is. Daarnaast is er vaak sprake van een ontwikkelingsleeftijd tussen 2 en 4 jaar.

EVB+ betekent dat er naast de verstandelijke beperking ook sprake is van complex gedrag, zoals:

• Moeilijk verstaanbaar gedrag (agressie, teruggetrokkenheid, zelfverwonding)
• Psychiatrische problematiek
• Meervoudige beperkingen (bijv. autisme, hechtingsstoornis, epilepsie)

🔄 2. Disharmonische ontwikkeling

Bij EVB-cliënten is er vaak sprake van een disharmonisch profiel. Dit betekent dat de cognitieve ontwikkeling (wat iemand begrijpt) niet gelijk opgaat met de sociaal-emotionele ontwikkeling (hoe iemand emoties beleeft en contact maakt).

Bijvoorbeeld:

Een cliënt begrijpt op het niveau van een 5-jarige, maar reageert emotioneel als een kind van 1,5. Hierdoor ontstaan misverstanden als de begeleiding zich richt op wat iemand ‘lijkt te kunnen’ in plaats van wat diegene aan kan op emotioneel gebied.

Belangrijk bij communicatie:

→ Afstemmen op het sociaal-emotioneel niveau, niet alleen op het cognitieve.

→ Veiligheid, herhaling, voorspelbaarheid en nabijheid zijn essentieel.

👂 3. Communicatie bij EVB+ cliënten

Mensen met EVB+ zijn meestal niet of nauwelijks sprekend. Communicatie verloopt vaak via:

• Gebaren
• Pictogrammen
• Lichaamstaal
• Geluiden of stemmingswisselingen

✅ 1. Pictogrammenset / Communicatiekaartjes (Sclera of ZIEN)

Deze kun je gebruiken om communicatie visueel te ondersteunen.

Links (vrij toegankelijk):

Sclera pictogrammen (NL en eenvoudig):

Website: https://www.sclera.be/nl/picto

Je kunt pictogrammen downloaden, printen of zelf sets maken.

www.sclera.be

Belemmeringen in communicatie kunnen ontstaan door:

• Autisme (moeite met wederkerigheid en prikkelverwerking)
• Hechtingsproblematiek (gebrek aan basisvertrouwen)
• Zintuiglijke problemen (slechtziend, slechthorend)
• Medicatie en gezondheidsproblemen (bijv. bij epilepsie, slaaptekort, reflux)

Begeleiders moeten dus goed kunnen observeren, signalen oppikken en hun communicatie aanpassen. Stiltes, frustratie of ongewenst gedrag zijn vaak tekenen dat iemand zich niet begrepen voelt.

🚦 4. Moeilijk verstaanbaar gedrag & stress

Wanneer iemand met EVB+ zich onveilig, onbegrepen of overvraagd voelt, kan er moeilijk verstaanbaar gedrag ontstaan. Voorbeelden zijn:

• Huilen, gillen, zich afsluiten
• Automutilatie (zelfverwondend gedrag)
• Agressie naar anderen of spullen

Oorzaken kunnen zijn:

• Te veel prikkels of onduidelijke structuur
• Onbegrip door taalbarrières
• Onzichtbare pijn of lichamelijke klachten
• Veranderingen in de omgeving of begeleiding

Stress herkennen:

• Verhoogde spierspanning
• Onrustig gedrag
• Herhalend gedrag
• Veranderde eet- of slaappatronen

De rol van de begeleider is essentieel: jouw gedrag, stem, houding en voorspelbaarheid hebben direct invloed op het welbevinden van de cliënt.

🧑‍⚕️ 5. De rol van de begeleider

Als begeleider werk je met kwetsbare mensen die afhankelijk zijn van jouw afstemming. Je bent meer dan een uitvoerder; je bent een belangrijke sociale prikkel voor de cliënt. Daarom moet je:

• Sensitief en responsief zijn (voelen en reageren)
• Communicatie aanpassen aan het ontwikkelingsniveau
• Rust, voorspelbaarheid en veiligheid bieden
• Feedback durven vragen over je aanpak
• De cliënt leren ‘lezen’ en hun signalen begrijpen

💊 6. Medicatie en gezondheidsproblemen

Veel EVB+ cliënten gebruiken medicatie, o.a. tegen epilepsie, angst, slaapproblemen of stemmingsstoornissen. Deze middelen kunnen bijwerkingen hebben zoals:

• Sufheid
• Vertraagde reacties
• Prikkelbaarheid
• Verminderde eetlust

Ook gezondheidsproblemen als reflux, slaapproblemen of obstipatie kunnen leiden tot gedragsverandering. Dit benadrukt hoe belangrijk observeren en rapporteren is voor jou als begeleider.

⚖️ 7. Wettelijk kader en richtlijnen

Als zorgprofessional werk je binnen:

• De Wet zorg en dwang (Wzd): regels rondom vrijheidsbeperking
• Privacywetgeving (AVG)
• De eigen richtlijnen van je organisatie over signaleren, rapporteren en communiceren

Je moet weten wat je wel en niet mag doen en hoe je handelt bij bijvoorbeeld agressie of onbegrepen gedrag.

leren van casussen

cce.nl

www.kennispleingehandicaptensector.nl