H7.2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

VWO 4 

7.2 Het ancien régime

Lesdoelen:

In deze paragraaf leer je:

- welke sociale verhoudingen er waren in Frankrijk.

- hoe vorsten streefden naar verlicht absolutisme.

- welke sociale verhoudingen er waren in Nederland.

KA: voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme).

Geef per uitspraak aan of het over Verlichting gaat of niet.

Balthasar Bekker bestreed in zijn boek 'De betoverde weereld 'het geloof in demonen

Gilbert White observeerde en registreerde het weer, de trek van de vogels en het gedrag van zijn goudvissen in hun kom. 

Absoluut vorsten stelden dat God hen had aangesteld om over hun onderdanen te regeren.

Aan Lodewijk XIV wordt vaak de quote 'l'etat, c'est moi!' ("de staat, dat ben ik!") toegeschreven.

Verlichting

Geen Verlichting

Verlichting

Geen Verlichting

Zet de kenmerken van de Verlichting in het Schema, twee per vakje.

Sociaal

Godsdienst

Economie

Politiek

Scheiding kerk en staat

Vrijheid

Vrije handel

Scheiding der machten

Religieuze tolerantie

Eigenbelang

Gelijkheid

Volkssoevereiniteit

16e eeuw

17e eeuw

18e eeuw

Vroegmoderne         Periode

< Middeleeuwen

Moderne Periode >

Wetenschap-pelijke Revolutie: 

Verlichting: 

Renaissance:

nadenken, niet zomaar geloven.  

geloof in de vooruitgang.

waarneming & experiment.

VWO 4 

7.2 Het ancien régime

De Franse samenleving

Frankrijk was hét land van de verlichting, maar ook die van de onvrijheid.

In 1734 publiceerde Voltaire een boek waarin hij de constitutionele monarchie van Groot-Brittannië prees.--> censuur --> trok zich gedwongen terug in een kasteel ver buiten Parijs.

                                                                     Ancien régime:

                                                                      Het bestuur van vóór de democratische                                                                              revoluties. Bestuur van Lodewijk XIV,                                                                                Lodewijk XV en Lodewijk XVI zijn hier                                                                              voorbeelden van.

​

Standenmaatschappij ingedeeld d.m.v. geboorte.

Niet iedereen kon lezen, zeker niet in de 3e stand.

Maar spotprenten? Die begreep iedereen!

Deze spotprenten werden meestal gemaakt door de bourgeoisie.

Voltaire:

Het grootste deel van de bevolking moet zich laten leiden door de adel of geestelijkheid

Jean Jacques Rousseau:

Alle mensen zijn van nature gelijk.

Letterlijk: het oude bestuur

Bestuurssysteem van voor de Franse Revolutie, waarbij de vorst veel macht heeft en er standen zijn met eigen voorrechten. 

Dit is Voltaire. De franse Verlichter die wegens zijn ideeën wordt verbannen uit Frankrijk. Zijn ideeën zijn namelijk bedreigend voor de vorst (Lodewijk XVI) van Frankrijk

verbeelding van het Ancien Regime; de derde stand wordt door de eerste en tweede stand gebruikt. De derde stand draagt alle lasten.

VWO 4 

7.2 Het ancien régime

Verlicht absolutisme

Absolutisme= Lodewijk XVI   <--> Verlicht absolutisme = Frederik de Grote 

Koning van Pruisen (1740-1786) en vriend van verlicht denker Voltaire.

'' Alles voor het volk, niets door het volk!''

Verlicht omdat;

- Hij zag zichzelf niet als een dienaar van God, maar als 'eerste dienaar van de staat'.

- Stond godsdienst- en persvrijheid toe en gaf zelfs asiel aan een schrijver die hem belachelijk maakte en aan wie hij zich ergerde.

- Verbood het martelen: idee dat misdaad niet voortkwam

uit slechtheid, maar domheid.

- Domheid bestrijden was het doel

Absoluut omdat;

- Hij vond dat hij absolute macht moest houden.

- Hij hield de voorrechten van de adel. De junker (plattelandsedelen), heersten als vorsten over hun boeren. Hij had de junker nodig voor zijn leger (officieren).

Middeleeuwse hofstelsel was nog intact.

Frederik de Grote 

Sleep het aspect naar de betreffende vorst

Frederik de Grote van Pruisen

Lodewijk XVI van Frankrijk

Absolutisme

Verlicht absolutisme

Godsdienstvrijheid

Katholieke geloof

Alles voor het volk, niets door het volk

Droit divin

VWO 4 

7.2 Het ancien régime

Verlicht absolutisme

Catherina de Grote , de Russische keizerin (1762 - 1796) correspondeerde met Voltaire en probeerde het verlicht absolutisme. 

Geboren Duitse prinses wist met behulp van een samenzwering tegen de tsaar, de macht te pakken. Doordat de Russische elite niets moest hebben van de verlichte hervormingen, kwam er uiteindelijk weinig van terecht.

De Oostenrijkse keizer Jozef II (broer Marie-Antoinette) ging in zijn 10 jaar van zijn regering nog verder dan Frederik de Grote.

- Gelijke belastingen

- Gelijke rechten voor joden.

Na zijn dood werden deze hervormingen door de kerk en adel teruggedraaid.

Catherina de Grote

Moord op de tsaar Peter.

Keizer Jozef II van Oostenrijk.

Leg uit op welke manier je verlichting terug ziet in de trailer?

VWO 4 

7.2 Het ancien régime

De Nederlandse samenleving

Toen stadhouder Willem III kinderloos stierf, begon 

er in 1702 een tweede stadhouderloos tijdperk.

In Nederland was na 1702 de economische bloeitijd voorbij: de Republiek had hoge schulden en de regenten werden rijker door grote bedragen aan de overheid te lenen. Die overheid moest daarop de belastingen verhogen waarop de onvrede bij de bevolking groeide.​

 

Toen in 1747 Franse troepen de Republiek binnentrokken riep het volk om Oranje. Het stadhouderschap werd erfelijk: met Willem IV en V begon de Republiek op een monarchie te lijken. Pogingen om het verval te keren liepen op niets uit: de regenten bleven zichzelf verrijken, de schulden van de Republiek bleven groeien.​

Bekijk de video tot 12:52

VWO 4 

7.2 Het ancien régime

Aan de slag!

- Kijk de Eindopdrachten 7.1 via Teams na.

- Maak de gedeelde LessonUp af + eindopdrachten 7.2

Beschrijf van Nederland in de 18e eeuw:
- hoe regenten zich gedroegen , voor 1747 en erna en
- hoe de positie van de stadhouder veranderde.

Gebruik de bron. Aan de prent zijn oorzaken voor de onvrede over het Franse ancien régime te ontlenen. Leg telkens met een bronelement uit dat de tekenaar:
- een economische oorzaak van de onvrede en
- een sociale oorzaak ervan in zijn prent heeft verwerkt.

Welke uitleg hoort bij welk begrip?

censuur

rationeel optimisme

ancien régime

sociaal contract

verlicht absolutisme

Toezicht op publicaties

Een regeerwijze waarbij de vorst op absolute wijze regeert en streeft naar het bevorderen van het welzijn van het volk.

De bestuurlijke en sociale verhoudingen in de tijd van voor de Franse Revolutie, die werden gekenmerkt door een standensamenleving en absolutisme.

Denkbeeldig verdrag tussen de mensen onderling om een politieke samenleving of staat te vormen.

Het vertrouwen dat de samenleving beter en eerlijker kan worden door het gebruik van de ratio.

Catherina de Grote

Lodewijk XIV

Frederik de Grote

Willem III

Nederland

Rusland

Pruissen

Frankrijk

Wel absolutisme

Wel absolutisme

Wel absolutisme

Geen absolutisme

Verlicht

Verlicht

Niet verlicht

Niet verlicht

Verlichting

Ancien Regime

rationalisme

traditie

gelijkwaardigheid

Trias Politica 

onderzoek en experiment

standenmaatschappij

absolutisme

natuurrechten 

Gebruik afbeelding 7.10. Leg uit dat de afbeelding past bij het kenmerkend aspect van deze paragraaf.

Lodewijk XIV zei: 'ik ben de staat'. Frederik de Grote vond: 'alles voor het volk, niets door het volk'. Leg uit wat het verschil is.