5.4 2025 Nederland tijdens het Interbellum en WOII

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Examentraining geschiedenis 

Planning

Examentips

Nederland tijdens het interbellum

Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog

Examen

• Neem 2 pennen, potlood, gum + markeerstiften mee. 
• Neem een woordenboek mee.

• Start > Kijk hoeveel vragen je moet gaan beantwoorden.  
• Noteer dingen die je lastig kan onthouden op je kladpapier. 
• Lees de vragen goed door 

Examen

• Sla een regel tussen de vragen over! 
• Weet je een vraag niet? Zet een rondje om de vraag zodat je weet wat je nog moet maken.  Vraag later alsnog ingevuld? Streep het rondje door...
• Check regelmatig de nummering
• Staat er DOE HET ZO.... doe dat dan! 

Werk netjes! 

Crisis in de jaren 30 Nederland

• De handel met de VS en Duitsland komt stil vrijwel stil te liggen...
• Voor een handelsland als Nederland is de wereldwijde crisis een ramp...

• Tussen 1929 en 1935 stijgt de werkloosheid van 22.000 naar 500.000 werkelozen.

Stempelen voor 'de Steun'

• Werklozen moesten twee keer per dag stempelen:  om zwart werken tegen te gaan. 

• Werkverschaffingsprojecten vanuit de overheid om mensen aan het werk te helpen/zetten > niet werken is korting op de toch al schamele uitkering

Aanpassingspolitiek

1934

• Hendrik Colijn (Minister President) kwam met strenge maatregelen om crisis op te lossen, de aanpassingspolitiek
• Minder uitgaven, omdat er minder binnenkomt: Nederland moet zich aanpassen aan de crisis . 

Zo liet Colijn zichzelf graag afbeelden: de leider die Nederland door de storm (crisis) heen stuurt...

Welke overeenkomst zie je? 

...en zo zien sommige Nederlanders hem: als iemand die helemaal niet helpt, maar mensen laat verzuipen!

'Colijn is een zwijn!', zeggen sommige mensen.

Toch is er berusting bij de meeste Nederlanders. Hoewel niet altijd...

Nederland tijdens WOII 

Nederland mobiliseert

november 1939

• De Nederlandse regering hoopt dat, Nederland (weer) neutraal zou blijven. 

• Uiteindelijk wordt besloten om tóch te mobiliseren en gebruik te maken van de Hollandse Waterlinie. Ofwel een deel van het land werd onder water gezet...

Duitsland valt aan

10 mei 1940

• Op vrijdagmorgen 10 mei, om 3.55, valt het Duitse leger het slecht bewapende Nederland aan. Blitzkrieg...

• Op sommige plekken, zoals bij de Afsluitdijk en de Grebbelinie, wordt nog behoorlijk tegenstand geboden, maar tegen de overmacht is niets opgewassen.
  

Regering wijkt uit naar Londen

13 mei 1940

• Om niet in de handen van de Duitsers te vallen, wijkt een groot deel van de Nederlandse regering uit naar Engeland.

• Vanuit Londen motiveert koningin Wilhelmina de Nederlanders om niet op te geven.

Bommen op Rotterdam

14 mei 1940

• Hoewel de stad zich al heeft overgegeven, bombarderen de Duitsers Rotterdam tóch.

• Het bombardement duurt maar een kwartier, maar de Rotterdamse binnenstad is totaal verwoest.

Nederland capituleert

15 mei 1940

• Na dit bombardement (en het dreigement ook andere steden te bombarderen) geeft Nederland zich over
• In totaal komen in de meidagen van 1940 ongeveer 2200 mensen om het leven.

Deel van Duitsland

29 mei 1940

• Nederland wordt een deel van Duitsland: Reichskommissariat Niederlande
• De Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart wordt Reichskommisar. 

De eerste bezettingsmaanden

mei 1940 - februari 1941

• De Duitsers gedragen zich meestal keurig en de meeste Nederlanders pakken hun normale leven op en werken, passief of actief, met de Duitsers samen.

• Nederlandse bedrijven kunnen goed geld verdienen aan de 'Duitse oorlog'...
• Nederland wordt behandeld met "de Fluwelen handschoen"

Februaristaking

februari 1941

• De eerste grote verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland is de Februaristaking.

• Aanleiding waren de razzia's op Joden in Amsterdam, als reactie op de moord op een NSB-er.

• Dit is het enige grote protest tegen de Jodenvervolging in Nederland TIJDENS WOII.

Jodenvervolging in Nederland

vanaf mei 1940

• Net als in andere delen van het Duitse Rijk worden snel anti-Joodse maatregelen genomen, zoals het ontslag van Joodse ambtenaren of de registratieplicht en het moeten overleggen van een Arierverklaring.

• Vanaf april 1941 verschijnen de bordjes "Voor Joden verboden" in de Nederlandse steden.

Vanaf mei 1942 zijn Joden verplicht om een Jodenster te dragen.

In dat jaar gaan ook de eerste Joden via Westerbork naar Auschwitz...

Onderduiken

• Onderduiken zodat je niet wordt opgepakt door de politie of Duitsers. 
• Niet alleen Joden, maar iedereen die het risico loopt opgepakt te worden: studenten, mannen die opgeroepen zijn voor de Arbeitzeinsatz, verzetsstrijders enz. 
• Op het hoogtepunt zijn in Nederland ruim 350.000 mensen ondergedoken

Drie types mensen in de oorlog:

1. Colloborateurs die vrijwillig met de Duitsers meewerken (NSB)/ en verraders. 
2. Aanpassing : Mensen die zich aanpassen aan de Duitse regels, vooral om zichzelf te beschermen.
3. Verzet: Een deel (vaak communisten) die zich verzetten, overvallen op distributiekantoren plegen, mensen helpen onderduiken...

• De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), die collaboreerde met de Duitsers, is de enige politieke organisatie die mag blijven bestaan.

• De leider van de NSB, Anton Mussert, mag zich 'Leider van het Nederlandsche Volk' noemen, maar de Duitsers zijn uiteindelijk de baas.
  

Alle post- en sierduiven moeten worden gedood. 

Duiven vliegen vrij rond en kunnen 

boodschappen brengen naar de geallieerden.

Duivenpootjes mét ring moeten 

als bewijs worden ingeleverd.

Dolle Dinsdag

5 september 1944

• De opmars van de geallieerden na D-Day gaat snel. 
• De gebeurtenissen werden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"
  

Dolle Dinsdag

• Duitse soldaten slaan hals over kop op de vlucht voor de naderende geallieerden.
• Maar de geallieerden komen niet.

• Het volksfeest was veel te voorbarig losgebarsten en de Duitsers keren terug...
  

Slag om Arnhem

september 1944

• De Geallieerden willen doorstoten tot het noordelijk deel van Nederland, om daar vandaan Duitsland binnen te vallen, maar ze vergissen zich in kracht van de Duitsers. 

• Operatie Market Garden is mislukt bij Arnhem ('Brug te ver').
  

Spoorwegstaking

september 1944 - mei 1945

• Om de opmars te helpen, roept Radio Oranje het spoorwegpersoneel op om te gaan staken. Zo kunnen de Duitsers geen gebruik meer maken van het spoor om materieel en soldaten te vervoeren.
• Het zorgt uiteindelijk ook voor voedsel- en brandstoftekorten...

Hongerwinter (winter '44-45)  

De Hongerwinter had een aantal oorzaken:

1. Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg. Het zuidelijk deel van Nederland was immers in 1944 al bevrijd. 
   
2. Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd... 
3. ...én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren.

Hongerwinter

Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,

werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer

Ca. 20.000 burgers, vooral in de grote steden, komen om van de honger.

Duitse capitulatie

4 mei 1945

• In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld over de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Nederland.

• De Duitse troepen hebben zich overigens al op 4 mei overgegeven aan de geallieerden.

De Bevrijding

mei 1945

• De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel. 
• Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.

Aan de slag! 

• Maak de begrippenopdracht af 
• Leer de personen uit de personenopdracht, de tijdbalk en bestudeer de vragen uit de begrippenopdracht

Klaar? Speel Wie ben ik?  of 60 seconds