21.5 Lichaamsvreemde eiwitten wel/ niet accepteren 6V 2122

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

21.5 lichaamsvreemde eiwitten wel/niet accepteren

Leerdoel 21.5

• Je leert het verband tussen bloedgroepen, antigenen en antistoffen
• Je leert wat de oorzaak is van een resusbaby en hoe dit voorkomen kan worden
• Je leert hoe immunotherapie werkt bij kanker

Vaccinatie

Klassiek vaccin:

• de prik bevat antigenen van een ziekteverwekker  (dus niet de hele ziekteverwekker!)

Nieuwe methode: 

• de prik bevat het mRNA van een antigeen van een ziekteverwekker. Bijv. corona prik
• De lichaamscellen moeten eerst zelf het mRNA aflezen en het lichaamsvreemde eiwit vormen.  Feitelijk gen therapie.

NB:

• Dit antigeen zorgt voor de eerste immuunrespons.
• bij de tweede blootstelling aan zelfde antigeen is de reactie is dus sneller en sterker.

Immunisatie

Actief vs passief

Actieve immunisatie: je afweersysteem heeft zelf de antistoffen aangemaakt.

Natuurlijk vs kunstmatig

kunstmatig wil zeggen toegediend/ ingespoten

Waar hoort wat?

Waar hoort wat?

Antistoffen vanuit moedermelk/ placenta

Immuun door daadwerkelijke infectie

Antistoffen ingespoten

Immuun door prik met antigenen/ prik met mRNA

Actieve en passieve immunisatie

• Als je door een vaccinatie immuun wordt, spreek je van actieve immunisatie. Je lichaam maakt hierbij zelf de antistoffen aan.
• Soms krijg je antistoffen toegediend, dan spreek je van passieve immunisatie. 

Kunstmatige of natuurlijke immunisatie?

• Bij een kunstmatige immunisatie krijg je een vaccinatie ( verzwakte of dode ziekteverwekkers) of injectie ( met antistoffen)
• Bij een natuurlijke immunisatie raak je geinfecteerd door een ziekteverwekker.

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

21.5 Lichaamsvreemden eiwitten wel/ niet accepteren

Bloedgroepen

De antigenen kunnen bijvoorbeeld glycoproteïnen (suiker-eiwitcombinatie) of glycolipiden (suiker-vetcombinatie) zijn.

De antigenen op rode bloedcellen bepalen je bloedgroep.

Bloedgroepen

Bloedgroepen

Bloedtransfusie

• Krijg je bloedcellen met een antigeen waarvoor je zelf antistoffen aanmaakt dan gaat je bloed klonteren.

• Bij een bloedtransfusie wordt eerst de bloedgroep van de ontvanger getest met een kruisproef.

Kruisproef

  ?     ?      ?      ?

Kruisproef

  C   antiA  antiB  antiA en B

Bloedtransfusie

Resusfactor

• Ongeveer 85% van de mensen heeft antigeen D op de rode bloedcellen: de resusfactor.
• Als je deze resusfactor niet hebt en bloedcellen in je bloed krijgt mét die factor (antigeen) dan ontwikkel je antistoffen.

-> bloedtransfusie

-> zwangerschap

Resusbaby

Resusbaby

• Tweede baby met resuspositief bloed loopt gevaar tijdens de zwangerschap!
• Resusantagonisme: de moeder maakt antistoffen tegen het bloed van het embryo.

Immunotherapie tegen kanker

• Relatief nieuwe therapie.
• Tumorcellen worden opgekweekt en samengebracht met lymfocyten. Lymfocyten die reageren op (actief worden bij) het contact met antigenen op de tumorcellen (op het MHC-I eiwit) worden geïsoleerd en vermeerderd.
• Wanneer deze cellen bij de patiënt worden ingespoten herkennen en doden ze tumorcellen.

Leerdoel 21.5

• Je hebt het verband geleerd tussen bloedgroepen, antigenen en antistoffen
• Je hebt geleerd wat de oorzaak is van een resusbaby en hoe dit voorkomen kan worden
• Je hebt geleerd hoe immunotherapie werkt bij kanker

Begrippen 21.5

glycoproteïne, glycolipide, bloedgroep, bloedtransfusie, kruisproef, resusfactor, resusantagonisme, HLA-systeem, transplantatie, donor, acceptor, afstoting, auto-immuunziekte, immunotherapie

Huiswerk

• Maak de opdrachten van bs 21.5 
• kies je leerroute 

Aan de slag

Onderzoek bloedgroepen (biologiepagina.nl, Afweer): https://www.bioplek.org/animaties/bloed/bloedgrbepalingx.html

Opdrachten uit het boek: herhaling +  basis 

 of basis + verdiepingsopdrachten