5.3 Scheiding der machten

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Maatschappijleer

5.3 Scheiding van machten

Planning

Journaal kijken

Herhalen 5.1 en 5.2

Uitleg 5.3

Aan de slag

Klascode voor LessonUp =   hdkac

De klascode voor Thema's Online = 691144

www.rtl.nl

Leerdoelen 5.1 & 5.2

• Je kunt uitleggen wat een rechtsstaat is.

• Je kunt het verschil aangeven tussen een autoritaire staat en een dictatuur.

• Je kunt uitleggen wat censuur is.

5.2

• Je kunt uitleggen hoe de Grondwet burgers beschermt tegen de macht van de overheid.

• Je kunt een voorbeeld geven van botsende grondrechten.

• Je kunt het verschil uitleggen tussen grondrechten en mensenrechten.

• Je kunt uitleggen wat een boycot is.

Leerdoelen 5.2

• Je kunt uitleggen hoe de Grondwet burgers beschermt tegen de macht van de overheid.

• Je kunt een voorbeeld geven van botsende grondrechten.

• Je kunt het verschil uitleggen tussen grondrechten en mensenrechten.

• Je kunt uitleggen wat een boycot is.

Wat is een rechtsstaat?

1. Een staat waarin de overheid de absolute macht heeft
2. Een staat waarin de burgers zich aan wetten moeten houden
3. Een staat waarin de burgers en de overheid zich aan de wetten moeten houden
4. Een staat waarin de koning de absolute macht heeft

Even herhalen: Wat zijn kenmerken van een dictatuur?

Kenmerken van een dictatuur

Geen kenmerken van een dictatuur

Geen persvrijheid

Individuele vrijheid

als enige de macht 

Één partij

Vrije economie

Alles voor de leider 

In een autoritaire staat...

1. zijn er geen rechters.
2. is er ook een machtenscheiding.
3. is de rechter onafhankelijk.
4. doet de rechter wat de machthebber zegt.

Leerdoelen 5.2

• Je kunt uitleggen hoe de Grondwet burgers beschermt tegen de macht van de overheid.

• Je kunt een voorbeeld geven van botsende grondrechten.

• Je kunt het verschil uitleggen tussen grondrechten en mensenrechten.

• Je kunt uitleggen wat een boycot is.

Wat is een voorbeeld van een grondrecht?

1. Het recht op vrijheid van meningsuiting.
2. Het recht op persvrijheid.
3. Het recht om naar school te gaan.
4. Alle antwoorden zijn goed.

Grondrechten kunnen botsen, bij welke grondrechten komt dat vooral voor?

1. Vrijheid van meningsuiting, recht op gelijke behandeling en persvrijheid
2. Recht op gelijke behandeling, persvrijheid en vrijheid van godsdienst
3. Vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en vrijheid van godsdienst
4. Vrijheid van meningsuiting, recht op gelijke behandeling en vrijheid van godsdienst

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de trias politica is en welk doel deze heeft.

• Je kunt de verschillende machten benoemen en toelichten.

• Je kunt uitleggen wat het legaliteitsbeginsel is en welk doel

dit heeft.

Wat bespreken we in 5.3?

• Trias politica

• Wetgevende macht

• Uitvoerende macht

• Rechterlijke macht

• Trias politica in autoritaire staten

• Legaliteitsbeginsel

Aan de slag! 

5.3 Scheiding van machten

Lezen: Blz 78 t/m 79

Maken: 1 t/m 14 (blz 120 t/m 123) 

Klaar? Kijk de video over 5.3

Klascode voor LessonUp =   hdkac

De klascode voor Thema's Online = 691144

De Trias Politica

Om te voorkomen dat de overheid haar macht kan misbruiken, is de macht in drie onderdelen opgedeeld:

• wetten aannemen = wetgevende macht

• wetten uitvoeren = uitvoerende macht

• beoordelen of iedereen zich aan de wet houdt = rechterlijke macht

We noemen dit de Trias Politica 

De wetgevende macht

De wetgevende macht neemt de wetten aan waaraan burgers en de overheid zich moeten houden.  

> De wetgevende macht is in handen het parlement.

Zowel Tweede Kamerleden als ministers mogen wetsvoorstellen indienen, maar het parlement (Eerste en Tweede Kamer)  neemt een wet aan of wijst een wet af. 

De uitvoerende macht

De uitvoerende macht zorgt ervoor dat eenmaal aangenomen wetten worden uitgevoerd.

In ons land is de uitvoerende macht in handen van de regering. 

Ministers zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van een aangenomen wet. 

Zij geven ambtenaren de opdrachtwat zij moeten doen.

De rechtelijke macht

De rechterlijke macht beoordeelt of de overheid en burgers zich aan de wet houden.

Een belangrijk kenmerk  is dat rechters onafhankelijk en onpartijdig zijn.  Ministers kunnen rechters niet ontslaan. Ministers kunnen een rechter ook niet dwingen om een bepaalde straf op te leggen.  

Rechters beoordelen alleen of de wet door een verdachte is overtreden.

En in autoritaire staten? 

• In autoritaire staten bestaat de trias politica niet of zijn de machten niet helemaal gescheiden. Bijvoorbeeld: rechters worden alleen benoemd als ze beloven de regering te steunen.

• En meestal heeft de partij van de machthebbers een grote meerderheid in het parlement. Wetten die de regering indient, worden meestal zonder veel discussie aangenomen.

Het legaliteitsbeginsel

• Bij de trias politica hoort het legaliteitsbeginsel: iedere handeling van de overheid moet gebaseerd zijn op een wet.
• De uitvoerende macht mag pas een wet invoeren als de wetgevende macht deze goed gekeurd heeft. 
• En de rechterlijke macht kan iemand pas veroordelen als in een wet staat dat iets niet mag.

Beheers je de leerdoelen? 

• Kun je uitleggen wat de trias politica is en welk doel deze heeft? 

• Kun je de verschillende machten benoemen en toelichten? 

• Kun je uitleggen wat het legaliteitsbeginsel is en welk doel

dit heeft? 

Aan de slag! 

5.3 Scheiding van machten

Lezen: Blz 78 t/m 79

Maken: 1 t/m 14 (blz 120 t/m 123) 

Klaar? 

Kijken: Video over 5.3

Klascode voor LessonUp =   hdkac

De klascode voor Thema's Online = 691144