Arm en Rijk 2.3 Ruzie om water

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Arm en Rijk 2.3 ruzie om water

Deelvragen

• Geografische kenmerken stroomgebieden Midden-Oosten
• Wie heeft de beschikking over het water in het Midden-Oosten
• Welke politieke problemen spelen bij verdeling

Oorlog Syrië om water? 

Ernstige droogte Syrië tussen 2006 - 2010 

Belangrijke aanleiding voor uitbreken burgeroorlog 2011

Sinds 1975 watertoevoer Van Turkije naar Syrië afgenomen met 40%

Van welke rivieren krijgt het Midden-Oosten water?

Rivieren in het Midden Oosten

Nijl

Nijl

Eufraat

Eufraat

Tigris

Jordaan

3 manieren van water
Midden-Oosten

Noord: smeltwater van rivieren Eufraat en Tigris

Midden: smeltwater van rivier de Jordaan

Zuid: Rivier de Nijl

Egypte & de Nijl

Nijldelta

Wat valt op?

Van welk land was Egypte een kolonie van 1882 tot 1922

Britten katoenteelt 

irrigatienetwerken

1. Verenigd Koninkrijk
2. Frankrijk
3. Nederland
4. Duitsland

95 miljoen mensen

alleen daar mensen

vruchtbaar overstromingen

rest woestijn

dammen verstoren

Aswandam: 3e plek grootste dammen ter wereld

Aswandam in de Nijl

• Dam door Egypte gebouwd

Voordelen:

• regelen waterstand - overstromingen
• irrigatiewater opslaan in stuwmeer (= Nassermeer)
• hydro-elektriciteit
• scheepvaart gemakkelijker

Aswandam in de Nijl

Aswandam in de Nijl

Nadelen:

• Dorpen lopen onder
• Veel verdamping (denk aan woestijnklimaat!)
• Veel sedimentatie in Nassermeer (stuwmeer)
• Minder slib in de delta -> minder vruchtbaar, verdroging, daling bodem, verzilting

Egypte en Ethiopië hebben het al jaren met elkaar aan de stok over het recht van watergebruik van de Blauwe Nijl. Deze begint in Ethiopië, komt in Soedan samen met de Witte Nijl en vervolgt daarna haar weg als Nijl via Egypte en mondt dan uiteindelijk uit in de Middellandse Zee. Ethiopië liep al lang met plannen rond voor een dam, maar stelde de bouw telkens uit, mede door interne problemen, zoals de economie en politieke instabiliteit, maar in 2011 begon het land eindelijk met het project, tot grote woede van Egypte. Volgens het Noord-Afrikaanse land vormt de Grote Renaissancedam een existentieel gevaar.  Sewilam maakt zich eveneens grote zorgen over het Ethiopische project en de gevolgen ervan voor zijn land. Een kleine onderbreking van de rivier kan al ernstig uitpakken, laat hij weten. "Egypte is voor zijn waterbehoefte voor 97 procent afhankelijk van de rivier. De overige 3 procent wordt opgevangen door de weinige neerslag en het grondwater (onder andere in de Sinaï-woestijn, red.)."Wat hem vooral zorgen baart is de ligging en omvang van het Ethiopische project: "De Blauwe Nijl voorziet de Nijl voor 85 procent van haar water. Normaal gesproken zou het bouwen van een dam voor energieopwekking geen probleem zijn, want het water kan de stroomafwaartse landen Soedan en Egypte dan alsnog bereiken. Maar de bouw van zo'n enorme dam, met een reservoir van 74 miljard kubieke meter, kan in theorie net zoveel water opslaan als wat Soedan en Egypte bij elkaar in een jaar gebruiken." Bovendien zal er veel water verloren gaan door 'verdamping en lekkage', vreest hij. "Ik begrijp volkomen het recht van andere landen om zich te ontwikkelen, maar niet ten koste van Egyptische levens. 

Verdrag bevoordeelt Egypte

► Waterverdrag (1929) 

 verzekeren ruime watervoorziening voor Egypte 

Andere Britse koloniën in het stroomgebied mogen geen grote irrigatieprojecten opzetten zonder toestemming van Egypte (lees: de Britten want die waren de baas).

Zonder toestemming van Egypte mochten de andere landen onder Brits bewind – Uganda, Kenia, Tanzania en Sudan – geen grote irrigatieprojecten beginnen.

Dekolonisering en onvrede

► Na 1945 werden de andere staten in het stroomgebied onafhankelijk. Egypte staat niet open voor overleg over het Nijlverdrag. Alleen met Sudan wordt een nieuw waterverdrag afgesloten.
● In het Nijlbekkeninitiatief proberen de overige landen (waaronder Ethiopië) het oude verdrag open te breken om zo tot meer watervoorraden te komen (landbouwwater en macht).

Met behulp van het Zuidoost-Anatolië Project (GAP) maakt de Turkse regering gebruik van de enorme hoeveelheden water in het oosten van het land. Het werk is in 1984 begonnen en omvat waterkrachtcentrales, irrigatiekanalen en 22 stuwdammen in beide grote rivieren (figuur 2.28). Zo hoopt men de economie van dit gebied te stimuleren. Daarnaast heeft de regering nog een politiek doel.

Eurfraat en Tigris

► De bronnen liggen in arm deel van Turkije.

• Het GAP is (Zuidoost-Anatolië Project) economisch doel:
• Het ontwikkelen van Oost-Anatolië. Door:
  
• Aanleg waterkrachtcentrales (elektriciteit opwekken)
• irrigatiekanalen (voor landbouw)

Turks: Güneydoğu Anadolu Projesi, GAP

De werkgelegenheid die tot toenemende welvaart moet leiden, zal voor een groot deel vanuit de industrie moeten komen. Voor industrialisatie is veel elektriciteit nodig. In totaal twintig kleinere stuwdammen zullen voorzien in die stroombehoefte.

Het dammenproject is ook belangrijk voor de arbeidsintensieve irrigatielandbouw. Die levert veel werkgelegenheid op en een enorme hoeveelheid en variatie aan gewassen. De landbouwproducten worden verwerkt in de agro-industrie of uitgevoerd naar de omliggende landen, in ruil voor voedsel, geld of politieke steun.

Sinds het project van start ging is de katoenproductie in de regio gestegen van 150.000 ton naar 400.000 ton, waardoor de regio de eerste producent ter wereld werd. 

Politiek doel 

Doel: Koerden bij Turkije betrekken

Eurfraat en Tigris

► Het GAP is (Zuidoost-Anatolië Project) ook een politiek doel

• Wegnemen van onvrede en armoede bij de Koerdische bevolking
• Zo het separatisme de wind uit de zeilen te nemen.
  

In Zuidoost-Anatolië wonen vooral Koerden. Velen van hen streven naar de vorming van een eigen staat, Koerdistan. Wanneer de welvaart van de 9 miljoen inwoners in hun regio toeneemt, zal de onvrede over armoede en achterstelling van deze opstandige bevolkingsgroep verminderen, redeneren de politici in de Turkse hoofdstad Ankara. Ze hopen dat de Koerden zich dan niet meer willen afscheiden van Turkije om een eigen staat te stichten. De strijd is echter sinds 2016 weer opgelaaid.

Gevolgen

Op verschillende schaalniveaus

Atatürkdam - voor

Atatürkdam - na

Een van de nadelen is dat een flink aantal dorpen in het water van de grote stuwmeren komt te liggen (figuur 2.28 en 2.29). Mensen moeten verhuizen en weten niet of zij grond en een huis van een gelijkwaardig niveau krijgen aangeboden. Daarnaast dreigen belangrijke archeologische vindplaatsen voorgoed onder water te verdwijnen.

‘Allah gaf olie aan hen, maar water aan ons’

► Het GAP levert spanningen op met buurlanden.
● Buurstaten krijgen minder water. Turkije claimt het water binnen eigen grenzen.
● Watergebrek in de buurlanden is een voedingsbodem voor burgeroorlog en extremisme. De bodems in het stroomgebied verdrogen en verzilten. Oogsten nemen af, de armoede neemt toe.

Irak ziet zijn vruchtbare ‘halve maan’, het gebied tussen Eufraat en Tigris, in de toekomst meer en meer verdrogen. En er gaat verzilting optreden. In de droge klimaatstreek trekt het grondwater omhoog en neemt daarbij opgeloste zouten mee naar het oppervlak. Terwijl het water daarna verdampt, blijven de zouten op de bodem achter. De landbouwgewassen ondervinden veel groeischade van dit zout en de oogst neemt af. Irak heeft zelfs gedreigd de Atatürkdam te zullen vernielen. 

Duurzaam waterbeheer

► Bevolkingsgroei en toenemende welvaart leiden tot hoger waterverbruik in de wereld. Niet duurzaam is het aantappen van fossiel grondwater en het overmatig oppompen van grondwater.
● Bij duurzaam waterbeheer spelen veel zaken mee:
- behoud van natuur en draagkracht van de bodem.
- toegang tot water voor alle burgers.
- de gelijke verdeling van de kosten van water.
- keuze van waterverbruikende activiteiten.
- de kosten van onderhoud van het distributiesysteem.

Aan de slag

Par 2.3 

Opdrachten 2, 4cd, 5 en  

Mosulstuwdam Tigris