Voorbereidende les Ogenschijnlijk - Van Abbemuseum Eindhoven
1 / 24
Lesduur is: 30 minIntroductie
Welkom bij de voorbereidende les op de museumles Ogenschijnlijk, ter voorbereiding op jullie bezoek aan het Noordbrabants Museum.
- De les duurt ongeveer 30 minuten.
- Deze les is te volgen met of zonder device.
Kies de vorm die het beste past bij jouw klas.
➤ Werk je zonder device? Zorg dan dat elke leerling pen en papier heeft!
Instructies
Per dia vind je de lesinstructie. Er zijn geen werkbladen nodig voor deze les.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Welkom bij de voorbereidende les op de museumles Ogenschijnlijk, ter voorbereiding op jullie bezoek aan het Van Abbemuseum Eindhoven
- De les duurt ongeveer 30 minuten. Veel plezier!
- Deze les is te volgen met of zonder device.
Kies de vorm die het beste past bij jouw klas.
➤ Werk je zonder device? Zorg dan dat elke leerling pen en papier heeft!
Tip: Vink ‘Toon bij student’ aan zodat leerlingen dezelfde layout zien als op het scherm.
Waar denk je aan bij
het woord 'museum' ?
Schrijf 3 dingen op.
WAT WEET JIJ AL?
Slide 2 - Woordweb
Stel de vraag: Waar denk je aan bij het woord ‘museum’?
Laat de leerlingen drie dingen opschrijven of doorgeven die in hen opkomen.
Met device:
Laat de leerlingen hun drie antwoorden digitaal invoeren.
Zonder device:
Laat de leerlingen op papier drie antwoorden opschrijven. Verzamel enkele reacties klassikaal of laat leerlingen ze met een klasgenoot delen.
Bespreek klassikaal:
Komen de antwoorden van de leerlingen overeen? Of zijn er juist verrassende verschillen?
Slide 3 - Video
Dit is de video van Club Zien. In deze video is het Club Zien lesaanbod op een speelse manier te zien. De video is opgenomen in Het Noordbrabants Museum en het Design Museum.
De video duurt 1 minuut. Na het bekijken van de video wordt aan de leerlingen gevraagd om drie dingen die ze is opgevallen. Mocht je het fijn vinden kun je deze vraag ook vooraf of tijdens de video al stellen.
Wat viel je op in deze video?
Schrijf 3 dingen op.
Schrijf 3 dingen op.
KIJKEN?
Slide 4 - Open vraag
Stel de vraag: Wat viel je op in deze video?
Laat de leerlingen drie dingen benoemen die hen opvielen tijdens het kijken.
Met device:
Laat de leerlingen hun drie antwoorden digitaal invoeren.
Zonder device:
Laat de leerlingen drie dingen opschrijven op hun papier. Bespreek daarna klassikaal wat er is opgevallen.
Bespreek klassikaal:
Komen de antwoorden van de leerlingen overeen? Of juist helemaal niet? Zijn er dingen die meerdere leerlingen noemden?
Slide 5 - Tekstslide
Bespreek kort met de leerlingen de doelen van deze les.
📌 Aan het eind van deze les:
• Herken je hoe de museumles 'Ogenschijnlijk' is opgebouwd.
• Kun je benoemen naar welk museum je gaat en wat je daar kunt ontdekken.
• Kun je uitleggen wat de spelregels zijn.
• Ben je voorbereid op jouw museumbezoek.
✅ Tip voor de docent:
Aan het eind van de les komt deze slide terug. Je kunt dan een korte check doen of de doelen zijn behaald. Bespreek klassikaal of alles duidelijk is, of laat leerlingen zelf aangeven wat zij nu weten.
Slide 6 - Tekstslide
Club Zien is een samenwerkingsverband van elf Brabantse musea, waaronder Het Noordbrabants Museum.
Club Zien richt zich op het toegankelijk maken van musea voor vmbo-leerlingen door interactieve en prikkelende museumervaringen te ontwikkelen in co-creatie met leerlingen en docenten.
Club Zien richt zich op het toegankelijk maken van musea voor vmbo-leerlingen door interactieve en prikkelende museumervaringen te ontwikkelen in co-creatie met leerlingen en docenten.
De lessen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en stimuleren verwondering, verbeelding en creativiteit.
Museumles Ogenschijnlijk:
De museumles Ogenschijnlijk maakt gebruik van silent disco-koptelefoons, waarmee leerlingen verschillende audiokanalen kunnen beluisteren terwijl ze naar kunstwerken kijken. Deze aanpak daagt leerlingen uit om verbanden te leggen tussen wat ze zien en horen, en om hun eigen interpretaties te vormen. Na het museumbezoek creëren de leerlingen in een workshopruimte een eigen soundtrack bij een gekozen kunstwerk of object.
Slide 7 - Tekstslide
Lees de volgende stelling voor 'Kunst is alleen kunst als het in een museum hangt'.
In de volgende dia mogen de leerlingen EENS of ONEENS stemmen.
"Kunst is alleen kunst als het in een museum hangt"
STELLING
Slide 8 - Poll
Laat de leerlingen stemmen: EENS of ONEENS.
Er is geen goed of fout antwoord — het gaat juist om het gesprek dat daaruit volgt.
🎤 Vraag:
Wie wil zijn of haar keuze toelichten?
💬 Gebruik deze verdiepende vragen om het gesprek op gang te brengen:
Algemene hulpvragen:
• Waarom denk je dat sommige mensen vinden dat iets pas kunst is als het in een museum hangt?
• Wat bedoelen we eigenlijk met het woord “kunst”?
• Wie bepaalt wat kunst is?
• Kun je een voorbeeld noemen van iets wat jij kunst vindt, maar dat niet in een museum hangt?
• Verandert jouw mening over iets als je het in een museum ziet hangen? Waarom wel of niet?
Voor leerlingen die EENS hebben gestemd:
• Wat maakt een museum zo’n bijzondere plek voor kunst?
• Denk je dat het museum kunst belangrijker of waardevoller maakt? Waarom?
• Zou iets wat op straat wordt gemaakt of getoond, ook kunst kunnen zijn?
Voor leerlingen die ONEENS hebben gestemd:
• Kun je voorbeelden geven van kunst buiten het museum?
• Denk je dat kunst altijd door een kunstenaar gemaakt moet zijn?
• Moet kunst volgens jou altijd iets oproepen of een boodschap hebben?
📝 Zonder device:
Laat leerlingen hun keuze opschrijven op papier,
of
laat ze fysiek positie kiezen in het lokaal:
→ Links = EENS,
→ Rechts = ONEENS
Gebruik vervolgens de bovenstaande vragen om klassikaal het gesprek te voeren.
Slide 9 - Tekstslide
Op deze kijkplaat zie je de ingang van het Van Abbemuseum Eindhoven.
De oogjes op de kijkplaat vertellen op een korte, speelse manier iets over het museum of over Club Zien.
Ben jij al ooit in het Van Abbemuseum geweest?
MUSEA?
Slide 10 - Poll
Laat leerlingen antwoorden met
Ja of Nee.
Deze vraag is bedoeld als ingang voor een gesprek over museumervaringen, verwachtingen en drempels. De antwoorden geven ook inzicht in hoe vertrouwd leerlingen zijn met musea en kunst in hun eigen omgeving.
Vraag of er leerlingen zijn die hun antwoord willen toelichten. Stel bijvoorbeeld de volgende vragen:
Voor leerlingen die ja hebben geantwoord:
- Wat vond je van het museum? Wat is je bijgebleven?
- Waarom ben je er naartoe gegaan? (Bijvoorbeeld met school, familie, interesse…)
- Wat vond je leuk of juist minder leuk aan het bezoek?
- Zou je nog een keer terug willen gaan? Waarom wel of niet?
Voor leerlingen die nee hebben geantwoord:
- Wat denk je dat je daar zou kunnen zien of doen?
- Heb je weleens overwogen om ernaartoe te gaan? Waarom wel of niet?
- Wat zou jou kunnen motiveren om een keer te gaan?
- Vind je musea in het algemeen interessant? Waarom wel of niet?
Slide 11 - Tekstslide
Jullie gaan het samen hebben over de museumspelregels.
We bespreken wat er zou gebeuren wanneer je iets aanraakt. En we bekijken wat er wél mag in een museum en waarom deze regels belangrijk zijn. Jullie gaan zelf ideeën bedenken en die samenbrengen in een woordweb.
Zo zien we allemaal wat je in een museum kunt doen en hoe je de kunst en tentoonstellingen goed kunt beschermen.
Wat zou er gebeuren als je een kunstwerk aanraakt?
SPELREGELS?
Slide 12 - Open vraag
Stel de vraag: Wat zou er gebeuren als je een kunstwerk aanraakt?
Laat leerlingen nadenken over deze vraag en nodig ze uit om hier antwoord op te geven.
Zonder device
Stel de vraag hardop aan de klas en laat leerlingen reageren. Moedig hen aan om te speculeren:
📢 Wat zou er gebeuren als je een kunstwerk aanraakt?
Mogelijke antwoorden en toelichting voor de docent:
🛑 Er kan een stil alarm afgaan.
In veel musea zitten sensoren of drukmelders verborgen in muren of lijsten.
🎨 De verf of het oppervlak kan beschadigen.
Zelfs schone handen bevatten vet en zuren die schade veroorzaken op de lange termijn.
🧳 Veel kunstwerken zijn in bruikleen.
Ze zijn dus geleend van andere musea of verzamelaars — en daar moet je extra zorgvuldig mee omgaan.
📹 Er hangen camera’s.
Beveiliging houdt alles in de gaten, en aanraken wordt meteen opgemerkt.
🚨 Er is een meldkamer.
Vanuit daar wordt ingegrepen als bezoekers te dicht bij een kunstwerk komen of iets aanraken.
SLEEPVRAAG
JA,
TOP!
FOUT,
ARRESTATIE!
Selfie voor een schilderij? (zonder flits)
Stiekem je broodje knakworst eten voor een kunstwerk?
Hardlopen door de zalen omdat je haast hebt?
Een live concert geven van het nummer van Roxy Dekker?
Je jas en tas opbergen in een rolcontainer.
Je houdt altijd één grote stap afstand tot de werken.
Slide 13 - Sleepvraag
Laat de leerlingen per stelling slepen naar de juiste kant:
🟦 JA, TOP! (toegestaan gedrag in het museum)
🟥 FOUT, ARRESTATIE! (gedrag dat echt niet kan)
Zonder device
Bespreek klassikaal één stelling tegelijk. Vraag de klas:
📢 Mag dit wel of niet in een museum? Waarom?
- Sleep vervolgens samen de stelling naar de juiste plek.
- Aan het einde bespreek je alle keuzes nog eens kort en controleer je of alles op de juiste plek staat.
- Je kunt daarna het 'juiste antwoord' laten zien.
WAT WEET JIJ AL OVER
De museum spelregels
Wat mag er wél in een museum?
Slide 14 - Woordweb
Laat de leerlingen een woordweb invullen met als centrale vraag:
“Wat mag er wél in een museum?”
Doel: De focus ligt op het positieve, zodat we daarna gezamenlijk kunnen bespreken wat de regels zijn.
Museumregels / Spelregels
Wat mag er wél in een museum?
- Rustig rondlopen en goed kijken
- Luisteren naar de museumdocent
- Vragen stellen en ideeën delen
- Kunst en tentoonstellingen bekijken en lezen
- Foto’s maken zonder flits (als het mag)
- Jassen en tassen netjes in de garderobe
- Doe- en maakplekken gebruiken zoals aangegeven
- Samenwerken bij opdrachten en activiteiten
Wat mag er níet in een museum?
- Rennen of heel druk doen
- Kunstwerken of objecten aanraken zonder toestemming
- Eten of drinken meenemen in de tentoonstellingsruimtes
- Geluid maken dat andere bezoekers stoort
- Grote tassen of rugzakken meenemen in de zalen
Zonder devices
- In tweetallen: Laat de leerlingen 1 minuut overleggen en samen een lijstje maken van wat wél mag.
- Klassikaal: Laat alle leerlingen iets opschrijven en op het bord plakken. Categoriseer de ideeën per onderdeel.
Slide 15 - Tekstslide
Jullie gaan samen praten over de museumles.
We bespreken hoe de museumles eruitziet. In de tijdlijn op de volgende slide zie je alle onderdelen van de les. Het is handig om deze alvast samen door te nemen.
Zo weet iedereen wat er in het museum gaat gebeuren.
Slide 16 - Tekstslide
Tijdlijn Museumles
Klik op het oogje om te zien hoe elk onderdeel eruitziet.
👋 Ontvangst
Je gaat in een groep van max. 16 leerlingen op pad met een museumdocent en een schooldocent. Jassen en tassen mogen niet mee tijdens de museumles. Deze kun je veilig opbergen in het museum!
🎧 Silent Disco
Met koptelefoon op ontdek je het museum. Je werkt in tweetallen en gaat aan de slag met kijkopdrachten.
📝 Opdracht
Na de opdrachten ga je samen aan de slag met een creatieve opdracht.
📱 Evaluatie
Aan het eind vul je een korte vragenlijst in op je eigen mobiel. Zorg ervoor dat je je mobiel bij de hand hebt, stop deze dus niet in je jas of tas.
Slide 17 - Tekstslide
Jullie gaan samen een kijkopdracht (Thinking Routine) uitvoeren.
De Routine heet: See, Think, Wonder
Je stelt telkens een vraag bij de afbeelding. De afbeelding blijft hetzelfde. Je kunt de afbeelding vergroten door erop te klikken.
Ik zie...
STAP 1
Dit werk is te zien in het museum, misschien kom je het tegen!
Slide 18 - Open vraag
De eerste keer dat je de afbeelding laat zien, stel je de vraag: “Wat zie je?”. Geef de leerlingen hiervoor 2 minuten de tijd.
Door op de afbeelding te klikken kunnen de leerlingen goed naar de afbeelding kijken en hun antwoord via het device invoeren. De foto vergroten heeft, naast eerdergenoemde reden, nog een belangrijk voordeel: de leerlingen zien niet wie van hun klasgenoten al heeft gereageerd. Hierdoor zijn ze écht met de afbeelding bezig en niet met hun klasgenoten.
De leerlingen zullen tijdens deze eerste vertoning van de afbeelding al snel allerlei antwoorden gaan formuleren. Het gaat bij deze eerste opdracht om objectief zien en niet om interpretatie.
Het draait om het benoemen van wat zichtbaar is: kleur, vormen, objecten.
Ik denk...
STAP 2
Slide 19 - Open vraag
In het tweede deel van de kijkopdracht, laat je de afbeelding nogmaals zien. Deze begeleid je met de vraag: “Wat denk je?”. Geef de leerlingen weer 2 minuten de tijd.
De leerlingen kunnen nu eindelijk de antwoorden kwijt die ze bij de eerste vraag hebben gesteld: namelijk hun interpretatie bij de afbeelding.
Bij dit onderdeel kijken ze niet alleen naar de afbeelding, maar zullen ook gaan putten uit hun voorkennis.
Tijdens het bekijken van de reacties, bespreek je kort de interpretaties van de leerlingen. Je gaat nog niet teveel in op de feitelijke informatie: het is belangrijk om deze nog niet met de leerlingen te delen.
STAP 3
Ik vraag mij af...
Slide 20 - Open vraag
Bij dit onderdeel stel je de vraag: “Wat vraag je je nog af?”. De leerlingen zullen nu met allerlei vragen komen over de afbeeldingen, en daarmee ook over de leerstof die je gaat behandelen.
Leerlingen zijn enorm creatief in hun vragen, maak hier gebruik van tijdens het nabespreken. Dit is overigens ook het moment op het ‘verhaal van de afbeelding’ te vertellen, hiervoor kun je de volgende pagina met info gebruiken.
Slide 21 - Tekstslide
Toelichting op Promised Paintings (Angel 2) van Gülsün Karamustafa, 199
🖼️ Kunstwerk
- Titel: Promised Paintings (Angel 2)
- Kunstenaar: Gülsün Karamustafa
- Jaar: 1998
- Techniek: Gemengde techniek (collage, schildering, gevonden materialen)
- Materiaal: Papier, textiel, verf
🔍 Kernpunten uit het kunstwerk
- Portret van een persoon, maar het gezicht wordt deels afgedekt door een wit vlak
- Alleen de rode lippen zijn zichtbaar – dit trekt meteen de aandacht
- Achtergrond met felle kleuren (blauw, rood, goud) en vlam-achtige vormen → geeft energie en spanning
- Het wit over het gezicht kan staan voor stilte, censuur of onzichtbaarheid
- Thema’s: identiteit, vrijheid, en hoe mensen soms worden “verstopt” of niet volledig gezien
- Karamustafa maakt vaker werk over persoonlijke verhalen en grote maatschappelijke thema’s, zoals migratie en vrijheid
💬 Mogelijke gespreksonderwerpen met leerlingen
- Wat zie je als eerste in dit schilderij?
- Waarom denk je dat het gezicht deels verborgen is?
- Hoe veranderen de rode lippen de betekenis van het werk?
- Welke gevoelens krijg je van de kleuren en vormen op de achtergrond?
- Ken jij voorbeelden waarbij mensen niet helemaal zichzelf kunnen laten zien?
- Wat zou jij op het witte vlak tekenen of schrijven om het gezicht compleet te maken?
Slide 22 - Tekstslide
🎓 Afsluiting van de les
We zijn aan het einde gekomen van de voorbereidende les voor jullie bezoek aan het museum.
Laten we samen kort terugkijken op de les. Denk nog eens na over deze vragen:
✅ Begrijp je nu hoe de museumles Ogenschijnlijk in elkaar zit?
✅ Weet je naar welk museum je gaat en wat je daar ongeveer kunt verwachten?
✅ Kun je uitleggen wat de museumregels zijn en waarom die belangrijk zijn?
✅ Voel je je voorbereid op het bezoek?
Bespreek dit klassikaal of laat de leerlingen kort reageren.
Hoe heb je de les ervaren?
Terugblik
😒🙁😐🙂😃
Slide 23 - Poll
Toon de rij met vijf smileys van links (minder tevreden) naar rechts (zeer tevreden):
😒 🙁 😐 🙂 😄
Leg kort uit wat elke smiley betekent:
😒 Ik vond de les niet zo leuk of interessant.
🙁 De les was lastig of niet zo boeiend.
😐 Het was oké, maar niet bijzonder.
🙂 Het was goed, maar er kan nog iets beter.
😄 Superleuk en heel leerzaam!
Laat leerlingen de smiley kiezen die bij hun ervaring past.
Toon de resultaten en bespreek kort de uitslag.
*Zonder device
Eigen papier: Laat de leerlingen op hun eigen papier de smiley tekenen die past bij hun ervaring.
Of
Handopsteken: Vraag per smiley wie deze koos en laat die leerlingen hun hand opsteken. (Indien veilig leerklimaat)
Vraag: “Wie wil toelichten waarom je een bepaalde smiley koos?”
Nodig één of twee leerlingen uit per gekozen smiley om kort hun ervaring te delen.
Slide 24 - Tekstslide
Dit was de voorbereidende les 'Ogenschijnlijk' van het Noordbrabants Museum.
We hopen dat jullie nu goed voorbereid zijn voor het bezoek!
Tot snel in het museum! 👋🎨
