Taalverzorging: Formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Taalverzorging: Formuleren

H4, periode 3

Herhaling:

Woorden te weinig

Losstaand zinsgedeelte

Foutieve inversie

Incongruentie

Nieuwe theorie:

Foutieve samentrekking

Verkeerd aansluitende beknopte bijzin

Congruentie

Als een onderwerp enkelvoud is, dan moet je persoonsvorm ook enkelvoud zijn.

Als een onderwerp meervoud is, dan moet je persoonsvorm ook enkelvoud zijn.

Klopt dat niet? Incongruentie

Dus:

- De man komt naar huis. 

- De mannen komen naar huis.

Maar let op: woorden die een groep aangeven zijn enkelvoud.

--> Een aantal mannen komt naar huis.

Vul in: ''Een zwerm vogels ... (vliegen) voorbij.''

Beantwoord: Welke twee zinsdelen moeten in getal gelijk zijn?

Woorden te weinig

Samengestelde zinnen

Zinnen met meer dan één persoonsvorm. 

Twee hoofdzinnen: (1) Eerst gaat hij naar de schoenenwinkel en (2) hij doet daarna boodschappen bij de Jumbo. 

Nevenschikkende voegwoorden: en, want, maar, of, dus.

Controle: Vervang het voegwoord door een punt.

Hoofdzin en bijzin

Hoofdzin en bijzin: ''Ik vind het goed dat hij zich zo inzet voor het goed doel.''

Onderschikkende voegwoorden: Alle andere voegwoorden.

Controle: Kan je het voegwoord vervangen door een punt?

Controle: Maak er een vraagzin van: hoofdzin staat dan vooraan.

Controle: In een hoofdzin kan er niks tussen het onderwerp en de persoonsvorm staan: Ik niet koop koekjes. = fout!

Twee hoofdzinnen of hoofdzin + bijzin?
''Omdat ik koekjes lekker vind, koop ik vaak Oreo's.''

1. Twee hoofdzinnen
2. Hoofdzin en bijzin
3. Géén idee

Inversie

Nederlandse zinnen kennen een basisvolgorde:

Eerst je onderwerp, dan je persoonsvorm, dan de rest van de zinsdelen.

''Jij koopt veel eten op de kermis.''

Staat de persoonsvorm achter het onderwerp? Inversie

Vragen: ''Koop jij altijd veel eten op de kermis?''

Ander zinsdeel voorop: ''Op de kermis koop jij altijd veel eten!''

Foutieve inversie

Vragen + andere zinsdelen aan het begin: 

Enige toegestane inversie

Alle andere gevallen: Foutieve inversie 

Let op samengestelde zinnen:

''Gisteren was ik jarig en heb ik veel cadeaus gekregen.''

--> ''Gisteren was ik jarig en ik heb veel cadeaus gekregen.''

Goed of fout?
''Vroeger at ik graag appels en plukte ik ze zelf.''

1. Goed
2. Fout

Losstaand zinsgedeelte

Fout: ''Mijn fiets is gestolen. Waardoor ik moet lopen.''

Goed: ''Mijn fiets is gestolen, waardoor ik moet lopen.''

Samentrekking

In samengestelde zinnen kun je gemeenschappelijke woorden of woordgroepen weglaten.

''Hij houdt van taart, maar niet van cake''

Welke woorden zijn weggelaten?
''Hij houdt van taart, maar niet van cake.''

Foutieve samentrekking

In drie gevallen mag je NIET samentrekken:

1. Bij verschil in grammaticale functie

2. Bij verschil in getal (bij persoonsvorm en onderwerp)

3. Bij verschil in betekenis

1. Grammaticale functie

''(1) Star Wars is een spannende film en (2) kijk ik graag.'' 

(1) Star Wars is onderwerp.

(2) Star Wars is lijdend onderwerp

Oplossing: ''Star Wars is een spannend film en die film kijk ik graag.''

Goed of fout?
''De jongen liep de winkel binnen en werd een winkelmandje toegereikt.''

1. Goed
2. Fout

2. Getal

Weten we het nog? Congruentie 

''(1) In deze buurt wordt vaak te hard gereden en (2) veel auto's geflitst.''

1. Enkelvoud

2. Meervoud

Oplossing: ''In deze buurt wordt vaak te hard gereden en veel auto's worden geflitst.''

Verbeter: ''Hier wordt vaak ingebroken en veel auto's vernield.''

3. Betekenis

''Jantje is (1) in Spanje en (2) vijftig jaar oud.''

1. Plaats

2. Eigenschap

Oplossing: ''Jantje is in Spanje en is vijftig jaar oud.''

Welke foutieve samentrekking?
''Ik zet koffie en op tafel.''

1. Verschil in grammaticale functie
2. Verschil in getal
3. Verschil in betekenis

Welke foutieve samentrekking?
''Zijn broek kostte tachtig euro, maar vind ik niet mooi.''

1. Verschil in grammaticale functie
2. Verschil in getal
3. Verschil in betekenis

 Beknopte bijzin

Bijzinnen kunnen vaak vervangen worden, waardoor zij vaak een verborgen onderwerp en persoonsvorm hebben.

'' (1) Wachtend op de bus, (2) kusten zij elkaar.''

--> ''Toen zij wachtten op de bus, kusten zij elkaar.''

1. Zij is onderwerp

2. Zij is onderwerp

Verkeerd aansluitende beknopte bijzin

Wanneer het (verzwegen) onderwerp van de beknopte bijzin niet gelijk is aan het onderwerp van de hoofdzin, spreek je van een verkeerd aansluitende beknopte bijzin.

''Na koffie gedronken te hebben, vertrok de bus weer.''

Corrigeer: ''Hard lopend hield de politie de zakkenrollers in de gaten.''