Wet en regelgeving

• Verzorgende/Verpleegkunde
• MBO
• Studiejaar 1

Rechtspositie van de zorgvrager

Relatie tussen de zorgvrager en de zorgverlener

• Zorgvragers weten vaak niet dat ze een geneeskundige behandelingsovereenkomst sluiten, als ze een arts om medische hulp vragen en als die arts besluit hen te behandelen. 
• In een geneeskundige behandelingsovereenkomst staan de rechten en plichten van de zorgverlener en de zorgvrager vanaf het begin van de behandeling of het onderzoek. Zo heeft de zorgvrager de plicht om de zorgverlener voldoende te informeren.

Patiëntenrecht

Het recht hebben op:

• om zelf een zorgverlener te kiezen
• om een second opinion te vragen
• informatie
• om toestemming voor onderzoek of behandeling te weigeren
• klachtrecht
• recht op privacy: lichamelijke privacy, ruimtelijke privacy, privacy van geregistreerde gegevens

De zorgvrager is afhankelijk van de zorg die hem geboden wordt. Door die afhankelijkheid is de relatie tussen zorgvrager en zorgverlener ongelijk. Welke wet of plicht versterkt de rechtspositie van de zorgvrager?

1. Wet BIG
2. WGBO
3. Grondwet
4. Patiëntenrecht

Een zorgvrager heeft recht op ......... informatie over een medische behandeling.

1. eenvoudige
2. minimale
3. alle

Hij heeft echter ook een recht op niet-weten. De zorgverlener ................ respecteren

1. hoeft dit niet te
2. moet dit recht altijd
3. weegt af of hij dit recht zal

Ontstaat er door het recht op niet-weten gevaar voor de zorgvrager of voor anderen, dan zal de zorgverlener...... informatie geven.

1. toch geen
2. de minimaal noodzakelijke
3. openheid van

Zonder toestemming of goede reden mag een zorgverlener niet aan iemands lichaam komen. Dit is het recht op ..........

1. ruimtelijke privacy
2. verzorgende
3. zorgvrager
4. lichamelijke privacy

Een onderzoek vindt zo plaats dat anderen er niets van zien of horen. Een zorgverlener houdt altijd rekening met het recht op ........

1. ruimtelijke privacy
2. verzorgende
3. zorgvrager
4. lichamelijke privacy

Ruimtelijke privacy betekent ook dat artsen in opleiding alleen bij een onderzoek aanwezig mogen zijn, als zij toestemming hebben van de ......

1. zorgvrager
2. verzorgende

Wetgeving bij zorg en dwang

Hoe en wat

• Tot 1 januari 2020 was de Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) van toepassing.
•  Deze wet gaf zorgverleners de mogelijkheid om zorgvragers die door een geestelijke stoornis een gevaar vormden voor zichzelf of anderen, onder dwang op te nemen in een psychiatrisch ziekenhuis, psychogeriatrisch verpleeghuis of instelling voor mensen met een verstandelijke beperking.
• Ook bood deze wet mogelijkheden om deze zorgvragers (als zij eenmaal onder dwang waren opgenomen) in de instelling aan dwangbehandeling en andere vormen van dwang te onderwerpen.

Twee groepen zorgvragers dus twee wetten

De situatie van mensen met een psychische stoornis is totaal anders dan die van mensen met dementie of een verstandelijke beperking. Daarom heeft de overheid de Wet Bopz vervangen door twee nieuwe wetten.

Twee groepen zorgvragers dus twee wetten

• de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). De Wvggz geldt voor zorgvragers bij wie een psychische stoornis leidt tot gedrag dat ernstig nadeel veroorzaakt voor henzelf of voor anderen.
• de Wet zorg en dwang (Wzd). De Wzd is een wet voor zorgvragers met dementie of een verstandelijke beperking.

WVVGZ

Dwang in de zorg kan een zorgvrager een machteloos gevoel geven. Met de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) wil de overheid bereiken dat een gedwongen behandeling minder ingrijpend wordt. Een belangrijk verschil met de oude Wet Bopz is dat een dwangbehandeling nu ook buiten een instelling opgelegd kan worden. De term dwangbehandeling of gedwongen zorg is vervangen door de term verplichte zorg .

Procedures binnen Wvvgz

De Wvggz kent twee procedures om te komen tot verplichte zorg:

• een zorgmachtiging via de rechter
  
• een crisismaatregel via de burgemeester

een zorgmachtiging via de rechter

Dit is een machtiging van de rechter  waarmee verplichte zorg toegepast kan worden bij iemand met een psychische stoornis die ernstig nadeel tot gevolg heeft. De rechter verleent een zorgmachtiging alleen als vrijwillige zorg niet mogelijk is, 

terwijl zorg wel noodzakelijk is om het ernstig nadeel weg te nemen. Verplichte zorg wordt zo mogelijk zonder opname in een GGZ-instelling toegepast, maar een opname kan ook verplicht worden opgelegd.

Wat is nu ernstig nadeel?

Volgens de Wvggz is er sprake van ernstig nadeel wanneer iemand zichzelf of anderen in gevaar brengt of schade toebrengt, zelf in een onveilige situatie komt, zich zo hinderlijk gedraagt dat het agressie oproept of de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar brengt.

                           Crisismaatregel via de burgemeester

Een crisismaatregel is een beslissing van de burgemeester. Daarmee kan verplichte zorg worden geregeld in een crisissituatie waarin snel ingegrepen moet worden vanwege onmiddellijk dreigend ernstig nadeel. De burgemeester baseert zich op een medische verklaring van een psychiater. Verder zal hij de zorgvrager zo mogelijk (laten) horen. Als het niet lukt om de zorgvrager te spreken, of de zorgvrager stelt daar geen prijs op, vermeldt de burgemeester in de crisismaatregel waarom dat niet is gebeurd.

De Wet zorg en dwang (Wzd)

De Wzd beschermt zorgvragers met dementie of een 

verstandelijke beperking in situaties waarin 

dwangbehandeling noodzakelijk is. De term dwangbehandeling wordt vervangen door onvrijwillige zorg . 

Uitgangspunt van de Wzd is dat onvrijwillige zorg niet mag worden gegeven, tenzij het niet anders kan.

sprake van ernstig nadeel of risico hierop bij dementie of een verstandelijk beperking

beoordelen of alternatieven zijn voor onvrijwillige zorg

Opname???

Opname

Het Centrum indicatiestelling zorg (CIZ) onderzoekt of er bij een zorgvrager sprake is van ernstig nadeel of een risico hierop als gevolg van dementie of een verstandelijke beperking. Daarnaast beoordeelt het CIZ zorgvuldig of er alternatieven mogelijk zijn voor onvrijwillige zorg. Vervolgens neemt het CIZ een besluit of de zorgvrager wordt opgenomen. Dit gebeurt wanneer de zorgvrager tijdens een gesprek geen blijk geeft van bereidheid tot opname, maar zich daar ook niet tegen verzet.

De Wet zorg en dwang geldt niet         alleen in zorginstellingen, maar bijvoorbeeld ook in de thuissituatie en in kleinschalige woonvormen. Onvrijwillige zorg kan worden toegepast op de plek waar de zorgvrager zich bevindt, dus ook thuis. 

Onvrijwillige zorg is een uitzondering

In de Wet zorg en dwang is onvrijwillige zorg een uitzondering. Onvrijwillige zorg mag niet worden toegepast, tenzij het niet anders kan.

Nee, tenzij

• In de Wet zorg en dwang is geregeld dat zorg wordt gegeven op basis van een zorgplan.  

• Uitgangspunt is dat een zorgvrager instemt met het zorgplan. Het zorgplan kan dus geen onvrijwillige zorg bevatten. 

• Als blijkt dat de situatie te risicovol is en onvrijwillige zorg toch nodig is, dan is het noodzakelijk om een stappenplan te doorlopen. 

• Het stappenplan Zorg en dwang dwingt de zorgverlener om de situatie goed te analyseren, alternatieven te onderzoeken en eventueel deskundigen in te schakelen. 

• Is onvrijwillige zorg noodzakelijk, dan regelt de wet dat er voldoende toezicht moet worden gehouden op de zorgvrager.