De Oudere

• Opvoedkunde
• Secundair onderwijs

De Oudere

Oudere

Op welke leeftijd start volgens jou de ouderdom?

Wat is de gemiddelde levensverwachting in België

1. 78,5 jaar
2. 80,8 jaar
3. 83,1 jaar
4. 85,9 jaar

Wat is de gemiddelde levensverwachting van mannen in België

1. 78,5 jaar
2. 80,8 jaar
3. 83,1 jaar
4. 85,9 jaar

Wat is de gemiddelde levensverwachting van vrouwen in België

1. 78,5 jaar
2. 80,8 jaar
3. 83,1 jaar
4. 85,9 jaar

Genuanceerde kijk op ouderdom

Veel vooroordelen rond ouderen:

- ouderen zijn eenzaam

- ouderen hebben niet veel te doen

- ouderen klagen veel

- ouderen hebben veel geld

- ...

Negatieve kijk op ouderdom=

 

= het deficitmodel

              men kijkt vooral op een                  negatieve manier naar                  ouderen en naar wat ze                vooral niet meer kunnen

Achteruitgang op:

     - fysiek gebied

     - cognitief gebied

     - sociaal-emotioneel gebied

Door de vooroordelen die de maatschappij heeft over ouderen spreken we over leeftijdsdicriminatie.

Gerontologie

Deficietmodel

Multifactorieel model

Wetenschap over ouderen

Zowel kijken naar het psychische, fysieke en emotionele

Vertrekken vanuit de dingen die niet goed meer lukken

Opdracht

Maak de opdracht op pagina 5:

• lees de casus van Jef
• beschrijf de kenmerken leeftijdsdiscriminatie bij Jef per 2
• we overlopen de kenmerken klassikaal

Welke kenmerken van leeftijdiscriminatie ken je nog?

Nuance op ouderdom:

• we dienen ouder worden te zien als: multifactorieel gebeuren 

       -> = rekening houden met fysieke, cognitieve en sociaal-                       emotionele factoren

Klaar om alvast 1 vooroordeel rond ouderen te schrappen?

De multifactoriële visie:

• elk mens/individu ontwikkelt zich op zijn eigen unieke manier.
• weten welke factoren het verouderingsproces                   beïnvloeden en de ontwikkeling kunnen optimaliseren 

= Continue proces van fysieke ontwikkeling,                                    psychologische ontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling

Opdracht 2

• Lees de casus van Simonne op pagina 6 
• Pas de multifactoriële visie toe en noteer deze onder de casus

Action!

• iedereen komt naar voor
•  kies bij elke stelling waar of niet waar
• de stelling is waar = links
• de stelling is niet waar = rechts

Subperiodes in de ouderenfase:

1. Vroege ouderdom (65 tot 74 jaar)
2. Midden ouderdom (75 tot 84 jaar)
3.  Hoge ouderdom (vanaf 85 jaar)

Deze indeling is erg veralgemeend. Er zijn op het gebied van leeftijd grote individuele verschillen in het functionele (=wat men kan) en psychologische (=hoe men zich voelt). We kunnen belangrijke evoluties onderscheiden.

Andrea voelt zich lichamelijk nog jong. Ze gaat elke week naar de gym. Ze is 77 jaar:

1. vroege ouderdomsfase
2. midden ouderdomsfase
3. hoge ouderdomsfase

Robert werkt graag in de tuin. Helaas werd hij vorige maand geopereerd aan zijn heup. Hij dient het voorzichtig aan te doen. Robert is 71 jaar:

1. vroege ouderdomsfase
2. midden ouderdomsfase
3. hoge ouderdomsfase

Julia helpt nog steeds mee in de cafetaria van het woonzorgcentrum als vrijwilliger. Ze is 86 jaar:

1. vroege ouderdomsfase
2. midden ouderdomsfase
3. hoge ouderdomsfase

Ga op zoek naar een uiterlijk kenmerk van de ouderdomsfase:

Fysieke ontwikkeling

LICHAMELIJKE ONTWIKKELING (uiterlijke veranderingen)

• Het haar: grijs, wit, dunner, kaal
• Huid: wordt droger, dunner, ontstaan van rimpels, verdwijnen elasticiteit, ontstaan ouderdomsvlekjes
• Gebit: tandvlees wijkt terug (kunstgebit)
• Kraakbeen in oren en neus blijft groeien
• Lichaamslengte neemt af (door verlies van stevigheid van de wervelkolom)
• Lichaamsgewicht neemt af: spier -en beendermassa krimpt in 

Herhaling

Het decifitmodel gaat over

1. vooroordelen rond ouderen en discriminatie
2. de nadruk ligt op de tekorten van de oudere
3. rekening houden met de fysieke, cognitieve en sociaal-emotionele factoren bij de oudere

Wat is een multifactorieel gebeuren?

1. de oudere wordt gediscrimineerd
2. er is sprake van leeftijdsdiscriminatie
3. er wordt rekening houden met de fysieke, cognitieve en sociaal-emotionele factoren van de oudere

De ontwikkelingsfase van de oudere bestaat uit ....... subperiodes:

1. 3
2. 4
3. 2
4. 1

Welk vooroordeel heb je kunnen schrappen tegenover het begin van deze les?

Geef 2 uiterlijke veranderingen tijdens de ouderdomsfase

Wat is osteoporose?

1. ouderdomsvlekjes
2. rimpels in het gelaat en op de handen
3. een aandoening waardoor de oudere afslankt in gewicht
4. een aandoening waarbij de botten brozer worden

Waarom ontstaan er rimpels in het gezicht?

1. Doordat de huid aan elasticiteit verliest
2. Doordat de huid ouderdomsvlekjes krijgt
3. Doordat het gelaat afslankt

Groepswerk!

• Geen presentatie  
• Werk een creatief moment uit voor je klasgenoten (quiz, stellingensspel, gezelschapsspel, ...)
• Je werkt in 4 groepjes
• Je brengt informatie over: fysieke, cognitieve, sociaal-emotionele ontwikkeling van de oudere (gebruik de inhoudstafel van de cursus als kapstok

• Je brengt dit naar voor dinsdag 08-11-2022.
• Wees creatief! 
• Evaluatiecriteria:                        

        - je bespreekt minimum 3 kenmerken/ontwikkelingsgebied

        - creativiteit

        - elk groepslid brengt een eigen vraag

        - je spel/quiz duurt minimum 6 minuten

Zijn er nog vragen?

Fysieke ontwikkeling

LICHAMELIJKE ONTWIKKELING (uiterlijke veranderingen)

• Het haar: grijs, wit, dunner, kaal
• Huid: wordt droger, dunner, ontstaan van rimpels, verdwijnen elasticiteit, ontstaan ouderdomsvlekjes
• Gebit: tandvlees wijkt terug (kunstgebit)
• Kraakbeen in oren en neus blijft groeien
• Lichaamslengte neemt af (door verlies van stevigheid van de wervelkolom)
• Lichaamsgewicht neemt af: spier -en beendermassa krimpt in 

Verouderingsprocessen in het lichaam:

• Hart kan minder goed bloed door de aderen pompen (hypertensie, hoge bloeddruk, beroertes, hartkwalen)
• Longcapaciteit neemt af (moeilijkere ademhaling -> kortademig 
• Spijsverteringsstelsel werkt minder goed (verstopping/obstipatie)
• Nieren/urinewegen zorgen voor problemen: urineverlies, ...

• Lichaamstemperatuur schommelt veel
• De hersenen krimpen in (moeilijke concentratie, reactietijd neemt af, herrinneringen zijn moeilijker te reconstrueren)
• Een verminderd imuunsysteem waardoor ouderen vatbaarder zijn voor ziektes 

Motorische ontwikkeling

• spiermassa neemt af
• het skelet wordt dunner en brozer (vatbaarder voor breuken)
• aandoeningen aan de gewrichten (artrose, reuma, artritis, gewrichtsbanden kunnen worden beschadigd) 
• stramme spieren, verminderde spierkracht
• de botten van de oudere zijn fragiel en breken snel

Welke ondersteuning kan een begeleider bieden aan een oudere?

Welke hulpmiddelen kan een oudere gebruiken bij fysieke beperkingen? Post hier een foto.

Geef 2 verouderingsprocessen van het lichaam

Wat zijn de drie subperiodes van de ouderdomsfase?

Het bestaan van vooroordelen en discriminatie van ouderen heet ....

Sensorische ontwikkeling

Sensorische ontwikkeling

Achteruitgang van de zintuigen:

                       de huidzintuigen zijn het minst onderhevig aan sleet                         (tast, temperatuur en pijngevoel)

                       heeft ingrijpende psychologische gevolgen want 

                       zintuigen maken verbinding met de buitenwereld

    

Zien: 

• Het zicht neemt af door veranderingen in de         structuur verziendheid, aanpassing van licht naar donker
• Mogelijke aandoeningen: cataract, glaucoom
• Mogelijke hulpmiddelen: bril, contactlenzen
• Mogelijke gevaren: nachtblindheid, wazig zicht, ...

Wat is cataract?

• de lens in de oog wordt troebel 
• hierdoor krijgt men een wazig zicht
• op te lossen door operatie met een kunstlens

Wat is glaucoom?

• de oogzenuw is  beschadigd 
• vaak veroozaakt door een verhoogde druk in het oog
• behandeling: medicatie, lasering, microchirurgie

Horen:

• Het gehoor neemt af door wijzigingen in de                structuur van het oor
• Geluiden worden steeds moeilijker opgevangen
• Het evenwichtsgevoel kan verminderen
• Mogelijke hulpmiddelen: gehoorapparaat

Smaak en reuk: 

• nemen geleidelijk af
• minder smaakpapillen in de tong
• verschrompeling van het gebied in de hersenen die verantwoordelijk is geursensaties
• gevolg: minder eten

Herhalingsquiz

Cognitieve ontwikkeling ouderen

Cognitieve ontwikkeling (pag. 13)

1. Denkontwikkeling
2. Persoonlijkheidsontwikkeling                                                                                 ontwikkeling van de wil                                                                               seksuele ontwikkeling

1. Denkontwikkeling

• Het lange termijngeheugen:  informatie uit vorige levensfases wordt beter onthouden.
• Het korte termijngeheugen gaat het eerst achteruit (zaken die net gebeurd zijn), ontstaan van inprentingsstoornissen, moeilijkheden om nieuwe indrukken vast te houden of vergeetachtigheid 

Verklaringen voor veranderingen in het geheugen (pag. 14):

1. Omgevingsfactoren: medicijnen, minder gebruiken van geheugen, emotionele situaties
2. Fouten in informatieverwerking: minder makkelijk irrelevante informatie negeren en minder sterke concentratie op nieuwe informatie
3. Biologische factoren: beroerte, hersentumor, afsterven van zenuwcellen in de hersenen, dementie

Stimulatie, motivatie en ervaring spelen een grote rol!

Blijven cognitief actief trainen is aangewezen!

Geef een concreet voorbeeld hoe je het geheugen van ouderen kan trainen.

Persoonlijkheidsontwikkeling van de oudere

Persoonlijkheidsontwikkeling (pag. 15)

1. Ontwikkeling van de wil:                                                                                              opflakkering van egocentrisme uit de kindertijd                            kunnen zich moeilijker inleven in de ander                                        kunnen zich moeilijk neerleggen bij hun nieuwe                            fysieke, cognitieve, sociaal-emotionele situatie                 

Persoonlijkheidsontwikkeling (pag. 16)

2. Seksuele ontwikkeling:

                 70% van de ouderen heeft een actief seksleven                                     intimiteit, tederheid en bij elkaar zijn staan op de                                 voorgrond

                 fatsoennorm= seksueel actieve ouderen passen niet in                   maatschappijbeeld: = taboe

Bestudeert de seksuele ontwikkeling

1. Piaget
2. Freud
3. Erikson

Bestudeert de cognitieve ontwikkeling

1. Piaget
2. Freud
3. Erikson

Bestudeert de identiteitsontwikkeling

1. Piaget
2. Freud
3. Erikson

Sociaal-emotionele ontwikkeling van de oudere

Sociale ontwikkeling van de oudere (pag. 17 tot 19):

1. Erik Erikson
2. Pensioen
3. Eenzaamheid
4. Zorg voor de ouder wordende partner 

1. Erikson                           (pag. 17)

• Erikson beschrijft het belang van vrede te nemen met de voorbije ontwikkelingsfasen
• Het conflict in deze levensloopfase: integriteit versus wanhoop

Ouderen zouden tevreden moeten kunnen terugkijken op het leven en er vrede mee nemen. Als dit niet lukt, heeft men het gevoel bepaalde doelen niet bereikt te hebben. Dit kan tot frustratie leiden, ongelukkig zijn of boos/eenzaam.

2. Pensioen                        (pag. 17)

• Beroepsleven wordt afgesloten; start nieuw leven
• Is voor de ene oudere een winsituatie en voor de andere oudere een verliessituatie
• Hoe iemand reageert is afhankelijk van de redenen voor deze nieuwe fase 
• De relatie tussen partners moet opnieuw                                            ingevuld worden

3. Eenzaamheid               (pag. 18)

• Kan ontstaan door verschillende factoren 
• 2 vormen van eenzaamheid:                                                                                - emotionele eenzaamheid                                                                         - sociale eenzaamheid
• Ook de zelfbepaling speelt een rol                                                           (vb. vrijwilligerswerk, seniorenvereniging, ...)
• We moeten waakzaam zijn dat ze zich niet gaan isoleren

Groepsopdracht

• We maken groepjes van 3 leerlingen
• Zoek op de website van je gemeente naar 2 activiteiten/initiatieven voor ouderen
• Zoek 3 diensten die de gemeente aanbiedt ter ondersteuning van ouderen.
• Vul het document in (Google Classroom)

4. Zorg voor ouder wordende partner                                                                (pag. 19)

• Partner heeft intensieve zorg nodig (kan voor frustraties zorgen); kan een zware opgave zijn
• Positief: laatste kans om hun lierfde en genegenheid te tonen
• Ouder-kindrol: wanneer beide ouderen hulpbehoevend worden; omgekeerd ouderschap. Kinderen gaan voor hun ouders zorgen

Poll: Zou jij je hulpbehoevende ouders later in huis nemen? En waarom?

Herhalingsoefening

Maak de herhalingsoefening in Smartschool over de cognitieve & sociale ontwikkeling.

Emotionele ontwikkeling van de oudere  (pag. 19 tot 22)

1. Omgaan met verlies
2. Afhankelijkheid
3. Gelukkig ouder worden 

1. Omgaan met verlies                    (pag. 19)

• Ouderen worden vaak geconfronteerd met één of andere vorm van verlies (verschillende oorzaken):                       achteruitgaan van eigen mogelijkheden                           invloedsverlies (pensionering)                                               verlies van materiële dingen                                                   verlies van mensen                                                                   verwerken van verlieservaringen van vroeger

1. Omgaan met verlies                      (pag. 19)

2. Afhankelijkheid                          (pag. 20)

Er is een onderscheid tussen:

• afhankelijk zijn
• afhankelijk gedrag

Afhankelijk zijn: iemand is aangewezen op hulp van anderen

Afhankelijk gedrag: iemand kan zonder hulp, maar vraagt voortdurend hulp van anderen

Afhankelijk zijn

• Iemand is in meer of mindere mate afhankelijk van een ander
• Verhoogd risico op isolement!

Afhankelijk gedrag

• Het stellen van afhankelijk gedrag verschilt van afhankelijkheid
• Het gaat meestal om een combinaties van reacties 
• De omgeving speelt ook een rol: men mag het gedrag niet in de hand werken en dient gepast te reageren
• Zelfzorg bij de oudere stimuleren!
• Keuzevrijheid bieden aan de oudere

• Niet overnemen (zelfbeeld oudere)
• Behandel de oudere als een volwassen persoon
• Ken je grenzen en maak ze duidelijk aan de oudere: communiceer hierbij duidelijk!
• Leg vooral contact op positieve momenten 

3. Gelukkig ouder worden    (pag. 21)

• Continuïteitstheorie: ouderen willen gelukkig worden en een bepaald niveau behouden van betrokkenheid in onze maatschappij. 
• Positieve kijk op het ouderdom (tijd voor nieuwe hobby's, kleinkinderen, ...) 

Bezoek WZC

Om dit thema af te sluiten gaan we WZC Ten Boomgaarde bezoeken op 24 januari 2023.

• Rondleiding
• Aansluiten bij animatie

Vragen?