2.2 Fascisme en communisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Tussen de oorlogen
1918-1939

2.2A| Fascisme en Communisme

KA 32 Het totalitair karakter van het communistische politieke systeem.

Waar gaat deze paragraaf over?

De Eerste Wereldoorlog leidde tot chaos, frustratie en het verlangen naar iets totaal anders. Daardoor ontstonden totalitaire ideologieën. (politiek systeem waarbij alles ondergeschikt is aan de staatsidee en de politiek de gehele samenleving tot in de diepste geledingen doordringt) In Italië kwamen fascisten aan de macht. In Rusland probeerden de communisten een nieuwe maatschappij op te bouwen.

Personen uit de paragraaf

Benito Mussolini

Italiaanse minister-president 1922 - 1943

(fascistisch)

Jozef Stalin

Dictator van de Sovjet-Unie

1924 - 1953†

(communistisch)

Mars op Rome

Stalin komt aan de macht in de Sovjet-Unie

Belangrijke gebeurtenissen uit de paragraaf

- 1922

- 1924

Gezamenlijk lezen, vervolgens:

Atheneum:

- Opdrachten maken volgens studiewijzer 

- Samenvatting schrijven

Havo:

- Opdrachten maken §2.2: 2 en 3

- Samenvatting schrijven

- Werken aan periode opdracht

de tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• KA 30 Economische wereldcrisis

• KA 31 Racistisch en totalitair karakter van het nationaal socialisme

• KA 32 Het totalitair karakter van het communistische politieke systeem.

Beeldkenmerk

Op de achtergrond zie je een demonstratie van werklozen, het symbool voor de economische crisis. De tank op de voorgrond verwijst naar de wereldoorlogen in het tijdvak.

Verwoestingen: op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogsvoering

• H1 De Eerste Wereldoorlog
• H3 De Tweede Wereldoorlog

Het voeren van twee wereldoorlogen.

• H1 De Eerste Wereldoorlog
• H3 De Tweede Wereldoorlog

De crisis van het wereldkapitalisme (wereldcrisis).

• §2.1 Welvaart en crisis in de VS
• §2.3 Duitsland van democratie naar dictatuur

Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden (Holocaust).

• §2.3 Duitsland van democratie naar dictatuur
• §3.2 Bezet Nederland
• §3.3 de Holocaust

De rol van moderne propaganda- en communicatie-middelen en vormen van massa-organisatie.

• H1 De Eerste Wereldoorlog
• H2 Interbellum
• H3 De Tweede Wereldoorlog

Het in de praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme.

• §1.3 Revolutie in Rusland
• §2.2 Fascisme en communisme
• §2.3 Duitsland van democratie naar dictatuur

De Duitse bezetting van Nederland.

• §3.2 Bezet Nederland

WOI

WOII

Interbellum

Leerdoel

Aan het einde van de les kunnen jullie kenmerken van het fascisme en communisme benoemen en herkennen.

Totalitaire ideologie

Wat is een totalitaire ideologie? 

Totalitair = volledig of totaal

Ideologie = manier van denken over hoe de maatschappij moet zijn.

Totalitaire ideologie:

Manier van denken waarbij het totale leven van mensen wordt beheerst door de ideeën van de partij die de macht heeft. 

Totalitaire ideologie

Kenmerken van een Totalitaire ideologie

1. Een leider staat aan het hoofd van de macht
   
2. Extreem nationalistisch
   
3. De staat beheerst het leven en denken van het volk, alles wat wordt gepubliceerd of wordt gemaakt is goedgekeurd door de staat

Bestaat er nu nog een totalitaire ideologie? 

Video

Opkomend Fascisme in Italie - januari 2019

Video

Wat is Fascisme?

Schrijf 3 kenmerken van het fascisme op.

Benito Mussolini

Leider, of 'Il Duce',  van Italië (1922-1943)

Oprichter van de Fasci di Combattimento (Zwarthemden, knokploegen)

Na de Eerste Wereldoorlog en de Vrede van Versailles was er veel onvrede, 

en dat kwam door de onderhandelingen van de 'slechte' Italiaanse regering.

Fascisme in Europa

• 'Oplossing voor de crisis'

• Populair in de jaren ’20 en ’30 van de 20e eeuw

• Antwoord op slecht beleid van de democratische regeringen

• Niet alleen in Italië of Duitsland (NSDAP), ook in Engeland (BUF) en Nederland (NSB)

Video voor geïntreseerden

Speech Benito Mussolini

(bekijk zijn spreek-stijl)

Fascisme

Fascisme is een politieke stroming, 

en wordt ook wel extreem-rechts genoemd

De naam komt van het voorwerp dat je hier ziet: een fasces

Dit voorwerp, een bijl met takken, stond symbool voor

de macht van bestuurders in het Romeinse Rijk.

Kenmerken van fascisme (1)

• Fascisme is overal tegen: vooral dingen die vreemd zijn en andere culturen
  

• Fascisme is anti-democratisch: het volk hoeft niet mee te praten

• Er is één leider. Hij bepaalt wat goed is.

Kenmerken van fascisme (2)

• Fascisme is nationalistisch: de eigen staat boven alles
  

• Fascisme gaat uit van ongelijkheid tussen mensen: de hoogontwikkelden moeten de laagontwikkelden leiden. (Het recht van de sterkste: Sociaal-Darwinisme)

Stel een vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Aan de slag

Atheneum:

- Opdrachten maken volgens studiewijzer 

- Samenvatting schrijven

Havo:

- Opdrachten maken (2 en 3) --> direct nakijken!

- Samenvatting schrijven

- Werken aan periode opdracht

• Bijvoorbeeld: Er was te weinig gebiedsuitbreiding. Velen konden hun draai niet vinden in de maatschappij. Er was chaos met werkloosheid en stakingen. 

• Fascisme was antidemocratisch, totalitair, gewelddadig en extreem nationalistisch

• Bijvoorbeeld: Fascisten hielden een 'mars op Rome'. Mussolini dreigde de macht met geweld te grijpen als de regering niet aftrad. De koning benoemde toen Mussolini tot premier. 

• In een totalitaire staat wil de overheid leven én denken van mensen beheersen. Dat lukt beter door indoctrinatie (systematisch ideeën opdringen). 

• 10 Het idee van de grootheid van Mussolini werd met de grote M opgedrongen.

• van een Romeins symbool voor staatsmacht: de fasces, een bundel roeden samengebonden rond een bijl.

• Bijvoorbeeld: Fascisme is gewelddadig, want de jongeren hebben een uniform en geweren.

• Fascisme is totalitair en nationalistisch

• Bron 4 Uit ‘De fascistische leer’ (Mussolini, 1932)
  
  De staat leert mensen hun maatschappelijke
  plicht, maakt hen bewust van hun missie, roept ze
  op tot eenheid, brengt hun belangen bijeen, draagt
  prestaties op het gebied van wetenschap en kunst
  over naar volgende generaties, ontwikkelt de mens
  van het primitieve niveau van de stam naar de
  hoogste expressie van macht: het imperium.
  De staat geeft aan volgende generaties de namen
  door van leiders die het grondgebied vergrootten
  en van genieën die aan de glorie van de natie hebben
  bijgedragen.
  Naar: www. histotheek.nl (1 april 2014). 

Tussen de oorlogen
1918-1939

2.2B| Fascisme en Communisme

KA 32 Het totalitair karakter van het communistische politieke systeem.

Zelfstandig, in stilte, aan de slag

Atheneum:

- Opdrachten maken volgens studiewijzer 

- Samenvatting schrijven

Havo:

- Opdrachten maken (5 en 8)

- Samenvatting schrijven

- Werken aan periode opdracht

Leerdoel

Aan het einde van de les kunnen jullie kenmerken van het fascisme en communisme benoemen en herkennen.

Video

Wat is Communisme?

Jozef Stalin

Leider,  van de Sovjet-Unie (1924-1953)

Onder Stalin werd het communistische Sovjet-Unie een totalitaire samenleving. (een samenleving waarin de machthebbers extreem veel hebben te zeggen over het volk)

Kenmerken van communisme (1)

• De Sovjet-Unie werd geregeerd door één partij, de communistische partij.

• Communisme is anti-democratisch: het volk hoeft niet mee te praten

Sprake van persoonsverheerlijking (van Stalin).

Kenmerken van communisme (2)

• De economie werd geregeld door een Planeconomie.

Een van de plannen voor de economie was de Collectivisatie.

• de Sovjet-Unie was een totalitaire staat

door middel van showprocessen.

Planeconomie

• Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een planeconomie.
• Dit betekende dat de staat besliste wat én hoe er moest worden geproduceerd.

Zo waren er vijfjarenplannen: hierin was vastgelegd wat er in de komende vijf jaar moest worden geproduceerd.

Dát het werd geproduceerd was meestal belangrijker dan hoe het was geproduceerd: de kwaliteit en de keuze was beperkt.

Collectivisatie

• Tientallen kleine zelfstandige boerderijen werden samengevoegd (collectivisatie) tot één groot boerenbedrijf, een kolchoz. 

• De boerengezinnen werkten en woonden daar met elkaar. 
• De grond, het vee, de gereedschappen, de oogst: alles was van iedereen. 

• De collectivisatie moest zorgen voor een hogere opbrengst, maar dat viel vaak tegen en er ontstonden hongersnoden. Overigens meestal door eigen schuld: boeren slachtten hun vee uit protest tegen de collectivisatie. 
  

• Boeren die zich op deze manier verzetten tegen de collectivisatie, omdat ze hun eigen boerderijtje niet wilden opgeven, werden gezien als vijand van het Staat en het communisme. Miljoenen boeren zijn om die reden vermoord.
  

Showprocessen

• Tegenstanders worden (meestal) vals beschuldigd en worden in een oneerlijke rechtszaak tot zware straffen veroordeeld.

• Bij dit soort showprocessen stond de uitkomst al vast voordat de rechtszaak was begonnen: schuldig!

Vraag: Stalin organiseerde showprocessen. Welke teksten over de showprocessen zijn juist en welke zijn onjuist?

Juist

(sleep de juiste teksten naar dit vak)

Onjuist

(sleep de onjuiste teksten naar dit vak)

Tekst 1

Zo liet hij zien dat hij beter was dan zijn voorganger, Stalin liet niemand zonder proces veroordeeld worden. 

Tekst 2

Dankzij de showprocessen werd duidelijk dat de planeconomie goed werkte.

Tekst 3

Dankzij de showprocessen kregen mensen een eerlijk proces. 

Tekst 4

De mensen tegen wie de showprocessen werden gevoerd, gaven allerlei misdaden toe. Zij deden dit vaak omdat ze onderdrukt werden en bang waren. 

• ...en ze waren zeer effectief! De angst onder de bevolking was groot. 
• Zelfs zó groot dat mensen niet meer op een familiefoto met deze 'verraders' wilden worden vertoond.

Goelag

• Miljoenen 'tegenstanders' kwamen terecht in een goelag, een strafkamp.
• In deze 'opvoedingskampen' moesten de gevangenen, onder zeer zware omstandigheden, dwangarbeid verrichten.

• Sommige van deze kampen hadden niet eens hekken, omdat ontsnappen zinloos was: de kou en de wolven zouden je uiteindelijk wel doden
  

Sleep het juiste woord naar de bijpassende zin

Haat tegen en/of discriminatie van joden

Een ideologie die een sterke staat onder leiding van een sterke man nastreeft

minister-president van Duitsland

Een eenzijdige boodschap geven waarmee iemands 

gedachten gemanipuleerd wordt

Vaak misleidende informatie die gebruikt wordt om

 aanhangers - steun te winnen. Vaak gebruikt om 

ideele en politieke doelen te verwezenlijken.

Een ideologie die een sterke staat onder leiding van een sterke man nastreeft en uitgaat van een rassenleer

rijkskanselier

fascisme

propaganda

indoctrinatie 

Antisemitisme

nationaal-
socialisme

Stel een vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Aan de slag

Atheneum:

- Opdrachten maken volgens studiewijzer 

- Samenvatting schrijven

Havo:

- Opdrachten maken (5 en 8) --> direct nakijken!

- Samenvatting schrijven

- Werken aan periode opdracht

• A
   B
   C
   D

• Bijvoorbeeld: Kleine boerderijen leverden te weinig voor de groeiende bevolking in de stad. Grote agrarische bedrijven moesten met moderne werktuigen meer voedsel produceren. 
  

• arbeiders (hamer) en boeren (sikkel) 
  

• Bijvoorbeeld: Ik denk dat de tekst betrouwbaar is, want die is van een ooggetuige die dit later verteld.  
  

• De foto is betrouwbaar over het gehoorzame gedrag van deze boeren, maar is niet betrouwbaar over het denken van de mensen. Het lijkt op communistische propaganda. Mogelijk moesten deze boeren zo op de foto. 
  

Lenin sterft, Stalin krijgt de macht in de Sovjet-Unie -> communisme onder Stalin: Stalinisme
Stalin wilt van de Sovjet-Unie een industrieel land maken en voert hiervoor in:
-> planeconomie (de staat bepaalt de gehele economie)
                                   > vijfjarenplannen
-> collectivisatie (kleine boeren bedrijven worden samengevoegd in enorm grote boerderijen)

Kenmerken van     | > Planeconomie

de Sovjet-Unie       |  > Dictatuur
                                   |  > Persoonsverheerlijking van de leider
                                   |  > Indoctrinatie (systematisch opdringen van ideeën, door middel van propaganda en censuur)
                                   |  > Terreur

Samengevat schematisch