Hoofdstuk 1

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

1.1 Steeds meer grensoverschrijdende interactie

4v

H1 Globalisering

Domein Wereld

Globalisering

Het hoofdstuk gaat over ''globalisering''

We kijken zo een fragment; geef, met behulp van de video, een omschrijving van het begrip globalisering vanuit de volgende 4 dimensies: 

- economisch - politiek

- cultureel

- sociaal

De ligging van een gebied ten opzichte van andere gebieden, uitgedrukt in de mate van bereikbaarheid in afstand en tijd.

De ligging van een plaats op aarde met coördinaten.

Afstand uitgedrukt in kilometers.

Afstand uitgedrukt in tijd, geld of moeite.

absolute ligging

relatieve ligging

Absolute afstand

Relatieve afstand

Globalisering; volgens het boek

het proces waardoor in toenemende mate economische, politieke en culturele samenhang op wereldschaal ontstaat.

???

Dimensie: economisch

Ontstaan van een wereldmarkt

Kenmerkend voorbeeld

Groente, fruit, kleding kun je van over de hele wereld in Nederland kopen. 

Dimensie: politiek

Ontstaan van internationale samenwerkingsverbanden

Kenmerkend voorbeeld

Denk aan Verenigde Naties, NAVO, EU, etc.

Dimensie: cultureel

Ontstaan van één wereldcultuur (alles lijkt op elkaar)

Kenmerkende voorbeelden

• verwestersing/ amerikanisering
  
• mengculturen
  

Dimensie: Sociaal

Het ontstaan van een wereldgemeenschap. Iedereen kan contact met elkaar hebben.

Kenmerkende voorbeelden

• toename migratie
  
• contact via social media
  

Tijd-Ruimte Compressie

De wereld wordt steeds 'kleiner'

Afname relatieve afstanden

door daling van reis- en vervoerstijden en -kosten

Tijd en ruimte worden 'in elkaar gedrukt. '

Afstand krimpt

Relatieve afstand neemt af

Gevolg

Meer communicatie en contact over grotere absolute afstanden

Absolute afstand

Absolute afstand blijft constant

Theorie van afstandsverval:  hoe groter de absolute afstand tussen twee gebieden, hoe minder interactie / communicatie tussen deze gebieden

(relatieve) Ligging verandert

• Wat zegt deze bron over de relatieve ligging?

• Wat is het verschil in relatieve 

ligging tussen Lissabon en 

Amsterdam?

Gevolgen van tijd-ruimte compressie

1. Relatieve ligging verandert

2. Relatieve afstand krimpt

3. Grenzen verdwijnen / vervagen

Globalisering zorgt voor meer (internationale handel)

Handel tussen gebieden kun je verklaren aan de hand van de Interactietheorie van Ullman

Er vindt handel tussen twee gebieden plaats als er sprake is van:

1. Complementariteit

2. Transporteerbaarheid

3. Geen tussenliggende mogelijkheden

Waarom vindt hier handel plaats

tussen Japan & China (en niet meer 

tussen Japan & Indonesië)

Grenzen vervagen, maar niet voor iedereen..

Wat wordt er bedoeld met ...

Ik lees de volgende zin in de theorie:

"Door tijd-ruimtecompressie is de wereld misschien een dorp geworden, maar niet iedereen kan zomaar inwoner worden"

Opgaven

Maak § 1.1 alle opgaven behalve opgave 6.

§ 1.2: Ontstaan van centrum en semiperiferie

De wereld zoals vandaag

196 zelfstandige landen

Vroeger veel minder

De basis voor de huidige wereld

Periode van 

kolonialisme 

(vanaf 15e eeuw)

4 continenten

door Europa

overheerst

Handelen

Het meeste kolonialisme begon vreedzaam, met als doel handel (economische groei) voor de overheerser

Kolonisten stichten handelsposten op strategische locaties (vaak aan de kust) --> denk aan Nederland in Indonesië

Van handelen naar exploiteren

Toen in Europa de Industriële Revolutie op gang kwam, waren er veel meer grondstoffen en voedsel nodig vanuit de koloniën

Kolonisten trokken meer de binnenlanden in en begonnen de koloniën te overheersen --> ook wel imperialisme genoemd

Let op de overgang

Voor Industriele Revolutie --> 

(vooral op kustgebied gericht) -->

handelskolonialisme

Na de Industriële Revolutie -->

(totale landen werden 

overheerst) --> imperialisme

Dekolonisatie

Na WO II konden veel overheersende landen hun koloniën niet lang meer beheersen --> roep om onafhankelijkheid

De situatie werd er niet per se beter op na onafhankelijkheid

Veel voormalig koloniën waren niet ingericht om zelfstandig te functioneren --> conflicten, ongelijkheid en armoede tot gevolg

Ontstaan nieuw wereldsysteem

In de huidige wereld maken we onderscheid tussen centrum, semi-periferie en periferie

Centrum --> de allerrijkste gebieden (waaronder NL)

Semi-periferie --> de opkomende gebieden die steeds rijker worden (bijv. China)

Periferie --> de armste gebieden die arm blijven (grote delen van Afrika)

Nog steeds sprake van (neo-)kolonialisme?

In het huidige wereldsysteem zie je dat perifere landen (voormalig koloniën) nog steeds afhankelijk zijn van centrumlanden (voormalig kolonisatoren)

Perifere landen ondervinden backwash- en spreadeffecten vanuit het centrum

Ruilvoet

Perifere landen produceren goedkope producten / grondstoffen

Centrumlanden produceren dure producten of diensten

Hierdoor verdienen centrumlanden meer aan hun export (verkoop) dan perifere landen

De verdeling in de wereld nu

De huidige wereld wordt eigenlijk maar door een paar landen / gebieden  gedomineerd (VS, EU en China) --> multipolaire wereld

Vroeger vooral bipolair (twee landen; VS & Sovjet-Unie)

Na uiteenvallen Sovjet-Unie (1990) tijdje unipolair (alleen VS), tot opkomst China omstreeks (2010)

Opdrachten § 1.2 

Maak § 1.2 opdr. 1 t/m 5

§ 1.3: Economische globalisering

Global shift: oorzaak van (economische) globalisering sinds jaren 80

 - Offshoring: verplaatsen bedrijf of onderdelen naar

    plaatsen met aantrekkelijker vestigingsklimaat

 - Outsourcing: uitbesteden van bedrijfsonderdelen aan

    andere (goedkopere/gespecialiseerde) bedrijven