Stilleven

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Havo 5 BV: Stilleven

Stilleven

= een artistieke compositie (schilderij, tekening, foto) van roerloze of levenloze objecten, die met zorg zijn belicht.

 Met het schilderen van een stilleven kan een schilder zich concentreren op de compositie en op het gebruik van kleur en toonwaarde. 

Een stilleven is vaak een studiewerk of proefstuk waarmee de schilder laat  zien hoe goed hij is in stofuitdrukking.

Het stilleven is van alle tijden. De Romeinen schilderden al 

stillevens op muren, die in Pompeï bijvoorbeeld nog bewaard 

zijn gebleven.

Stilleven

De stillevens uit de Vlaams-Nederlandse schilderkunst uit de 17e eeuw zijn vooral beroemd om de stofuitdrukking, de weergave van het oppervlak van een voorwerp. In één stilleven laat de schilder zijn vaardigheid zien om tegelijkertijd bijvoorbeeld het karakter van een satijnen kleed, een droog brood, een mat ei, bedauwde druiven, een hard glanzend glas en een parelmoeren schelp weer te geven. Vaak gebruikten schilders hun geliefde objecten telkens opnieuw.

"Overvloed" is steeds een essentieel aspect van het Nederlandse stilleven.

Stilleven

Stillevens kunnen ook gebruikt worden als symbool, bijvoorbeeld:  

Pronkstilleven: rijkdom en weelde

"Pronkstilleven met papagaai" 

Jan Davidsz. de Heem, ca. 1650

We zien kostbaarheden en bijzondere vruchten.

Bloemstilleven: vergankelijkheid en het wonder der schepping

"Stilleven met een bloemen in een vaas" 

Jan Davidsz. de Heem, ca. 1650

We zien allerhande verschillende bloemen, al dan niet bijzonder, soms omgeven door insecten zoals vlinders en torren.

Banketje: matigheid, rijkdom, verwijzing naar Laatste Avondmaal

"Banket stilleven"

Abraham van Beijeren, 1667

We zien voorwerpen en voedingsmiddelen horende bij een maaltijd (en een muisje).

Vanitas: ijdelheid en zinloosheid van aards bezit, of memento mori

"Vanitas"

Pieter Claesz., 1630

We zien schedels, gedoofde kaarsen, verwelkte bloemen, vergane boeken, omgevallen glazen. Alles dat te maken heeft met de eindigheid van het leven.

Stilleven met kazen, Floris Claesz. van Dijck, ca. 1615

Materiaal: olieverf op paneel    Afmetingen: h 82,2 cm × b 111,2 cm

Voorstelling:

Op een tafel met kleden van wit linnendamast en roze zijde staat in het midden een tinnen schaal met drie kazen, daarvoor een Chinees bord met noten of olijven en een tinnen bord met een doorgesneden halve appel. Rechts staat een schenkkan van Siegburgs steengoed, links een Chinese kom met appels en een tinnen bord met witte en blauwe druiven. Verder een roemer, enkele glazen, een broodje, een mes, een kool en een peer.

Op de volgende slide zie je de link naar de pagina van het Rijksmuseum met informatie over dit schilderij. Beluister het audiofragment.

https:

Opdracht 1: 

Maak je eigen stilleven met 5 verschillende voorwerpen die je bij je hebt of in het lokaal kunt vinden.

Teken dit stilleven met potlood en vervolgens met houtskool. Waar loop je tegen aan? Is het lastig of juist niet. Hoe is de plaatsing op het papier, klopt de schaduw, de verhouding tussen de verschillende voorwerpen? Waar moet je een volgende keer op letten? Maak hier aantekeningen van in je dummy.

Opdracht 2: Junkfood stilleven 

We gaan samen kijken naar Peter Klashorst (1957).

Hij is een Nederlandse kunstschilder, fotograaf en muzikant. 

Hij laat ons in een half uurtje zien hoe je een junkfoodstilleven maakt 

met acrylverf.

Let goed op, maak aantekeningen van de verschillende stappen, 

de volgende les gaan jullie dit zelf doen

https://www.beeldengeluidopschool.nl/#/details/program/urn:vme:default:program:2101608040031261131?urn:mace:dir:attribute-def:eduPersonAffiliation=student&urn:oid:1.3.6.1.4.1.5923.1.1.1.1=student&urn:mace:terena.org:attribute-def:schacHomeOrganization=fontys.nl&urn:oid:1.3.6.1.4.1.25178.1.2.9=fontys.nl&urn:oid:1.3.6.1.4.1.1466.115.121.1.15=fontys.nl&urn:mace:dir:attribute-def:eduPersonTargetedID=%3Csaml%3ANameID+xmlns%3Asaml%3D%22urn%3Aoasis%3Anames%3Atc%3ASAML%3A2.0%3Aassertion%22+Format%3D%22urn%3Aoasis%3Anames%3Atc%3ASAML%3A2.0%3Anameid-format%3Apersistent%22%3E4e7aa7aad96e52cd03e9d02cfdfc68a3140255ae%3C%2Fsaml%3ANameID%3E&urn:oid:1.3.6.1.4.1.5923.1.1.1.10=%3Csaml%3ANameID+xmlns%3Asaml%3D%22urn%3Aoasis%3Anames%3Atc%3ASAML%3A2.0%3Aassertion%22+Format%3D%22urn%3Aoasis%3Anames%3Atc%3ASAML%3A2.0%3Anameid-format%3Apersistent%22%3E4e7aa7aad96e52cd03e9d02cfdfc68a3140255ae%3C%2Fsaml%3ANameID%3E&INSTITUTION_ALLOWED=1&DIGICODE_ALLOWED=1

Opdracht 3: Stilleven in de klas

Zoals je al gezien hebt, staan er een aantal stillevens in het lokaal.

Je gaat nu experimenteren met verschillende materialen.

Kies 1 van de stillevens uit het lokaal en ga op een plek zitten vanaf waar je goed zicht hebt op het stilleven

je bepaald zelf of je staand of zittend wil werken.

Je hebt voor deze opdracht 3 lessen, iedere les gebruik je hetzelfde stilleven, maar je gebruikt iedere keer een ander materiaal.

Je hebt de keuze uit:

vetkrijt

pastelkrijt / pastelpotloden

aquarelverf

plakkaatverf

kleurpotlood

Huiswerk: Maak 3 verschillende monochrome stillevens. Dit doe je thuis met spullen die je thuis kunt vinden. Maak van alle 3 de stillevens een foto. Let hierbij op licht en camerastandpunt. 

Opdracht 4: Stilleven collage

Een andere techniek voor het maken van stillevens, is de collagetechniek.

Bekende en minder bekende kunstenaars gingen je voor. 

Gebruik voor deze opdracht hetzelfde stilleven als bij de vorige opdrachten. Nu maak je jouw stilleven met collage techniek. Je kunt hiervoor tijdschriften gebruiken, maar ook kranten, gekleurd (of geschilderd) papier, behang, etc. Je kunt houtskool/fineliner/stift/... gebruiken om bepaalde stukken te benadrukken

Pieter Coolen                                                             Juan Gris

Opdracht 5: Eindwerk

Je hebt nu 7 stillevens gemaakt, met 7 verschillende materialen / technieken

Voor jouw eindwerkstuk maak je een laatste stilleven, je gebruikt hier wederom een stilleven uit het lokaal voor.

Jouw eindwerk moet binnen een bepaalde kunststroming vallen en daar dus kenmerken van hebben.

je bent vrij in materiaalkeuze.

Opdracht 5: Eindwerk

Kubistisch                                                 Surrealistisch

Opdracht 5: Eindwerk

Pop art                                         17e eeuw

Opdracht 5: Eindwerk

Impressionisme                      Expressionisme