6.4 werken met gammastraling

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Radioactiviteit

In 1896 werd ontdekt dat sommige stoffen uit zichzelf straling gingen uitzenden. Deze stoffen werden radioactieve stoffen genoemd.

• Stoffen die van nature radioactief zijn, zijn natuurlijk
  radioactief.
  
• Stoffen die in een lab radioactief zijn gemaakt heten
  kunstmatig radioactief.
  

Halfwaardetijd

Wanneer een stof radioactief is, zendt het straling uit, dit zorgt ervoor dat de radioactieve stof langzaam wordt omgezet tot een andere stof, die vaak niet meer radioactief is.

Hoe snel een radioactieve stof wordt omgezet, heet de halfwaardetijd. Deze verschilt per stof!

De halfwaardetijd wordt als volgt gemeten. De tijd die het kost om 50% van de resterende stof om te zetten is de halfwaardetijd.

Deeltjes

Radioactieve stoffen zenden niet alleen maar straling uit in de vorm van golven.

Ze kunnen ook deeltjes (atomen) uitzenden, Deze deeltjes kunnen ook gevaarlijk zijn.

2 typen deeltjesstraling:

1. Alfastraling (𝝰-straling), grote zware deeltjes.
   
2. Betastraling (𝛃-straling), kleinere lichtere deeltjes.
   

Vaak zenden radioactieve stoffen maar 1 van de 2 deeltjes uit.

Gammastraling

Naast deeltjesstraling, zenden radioactieve stoffen vaak ook elektromagnetische straling uit met een hele kleine golflengte, dit heet gammastraling (𝛄-straling). Deze bestaat dus niet uit deeltjes maar uit fotonen.

Dit lijkt erg op Röntgenstraling maar is nog schadelijker.

Doordringend vermogen

De maximale afstand die alfa- en bètadeeltjes kunnen afleggen, heet dracht.

Uiteindelijk komen ze zoveel moleculen tegen, dat ze

hun bewegingsenergie kwijtraken.

Gammastraling heeft een groot doordringend

vermogen. Het kan heel makkelijk door andere stoffen

heen, maar wordt naarmate wel steeds minder.

Nut van gammastraling

Gammastraling kan heel soms in de medische wereld gebruikt worden.

Het kan gebruikt worden om scans van organen te maken.

In het laboratorium wordt een tracer gemaakt.

De tracer wordt ingespoten bij de patient.

Een gammacamera registreert de vrijgekomen straling.

False color image (schildklier en tumor)

Rontgenstraling kun je uitzetten.

Gammastraling niet. En alfa- en betastraling ook niet..

Uitwendig en inwendig

In het ziekenhuis kan radiotherapie gebruikt worden om bijvoorbeeld kankercellen te vernietigen.

Dit kan op 2 manieren:

• Bij uitwendige bestraling bevindt de radioactieve bron zich buiten het lichaam. De bron zendt röntgen- of gammastraling uit naar het lichaam toe.
• Bij inwendige bestraling wordt de radioactieve bron in het lichaam gebracht. De radioactieve stof wordt verpakt in kleine metalen staafjes die een arts in de tumor implanteert. Er wordt gebruikgemaakt van stoffen die gamma- en bètastraling uitzenden.

Medisch gebruik van bestraling

Medisch gebruik van besmetting

Bescherming tegen straling

Een Röntgenapparaat kan straling uitzenden wanneer je op een knop drukt.

Radioactieve stoffen zenden constant straling uit, het houdt nooit op, daarom moet je veilig overweg kunnen gaan met radioactieve stoffen.

Als je voedsel of drinkwater vervuild is, kan je zelfs radioactieve stoffen binnenkrijgen. Dit wordt radioactieve besmetting genoemd, je zendt dan zelf radioactiviteit uit.