DNA Les 2: DNA de code

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

DNA, de code van het leven...

Th. 17 DNA (vwo 6 boek)

4 vwo

DNA, de code...

Je weet al:

• DNA bevat instructies (genen)
• DNA bestaat uit basen (A, C, T en G), desoxiribosen en fosfaatgroepen
• Eiwitsynthese:

DNA > mRNA > keten aminozuren > eiwit (in functionele vorm)

De code...

DNA: 2 complementaire strengen

DNA lees je van het 5' eind >  3' eind.

Dit geldt voor coderende streng.

Einden krijgen naam door de plek van fostaatgroep aan nucleotide. Aan fosfaatgroep kan weer een 3'eind van volgende nucleotide gekoppeld worden.

Hoe werkt dit in het echt?

Om een gen te gebruiken moet de cel dus:

• mRNA (kopie) maken
• Dit moet naar een ribosoom
• Het ribosoom leest het mRNA per 3 basen
• Ribosoom voegt een aminozuur toe voor iedere 3 basen.
• Er ontstaat een keten aminozuren die een eiwit vormen. 

Hoe werkt dit in het echt?

Om een gen te gebruiken moet de cel dus:

• mRNA (kopie) maken - transcriptie
• Dit moet naar een ribosoom
• Het ribosoom leest het mRNA per 3 basen
• Ribosoom voegt een aminozuur toe voor iedere 3 basen. - translatie
• Er ontstaat een keten aminozuren die een eiwit vormen. 

00:00

De code...

Van DNA wordt een transcript (kopie) gemaakt: transcriptie.

Er zijn 10 soorten RNA (BINAS 71-1).

mRNA en tRNA zijn voor nu belangrijk

01:27

Bewerken RNA (processing)

mRNA moet door de cel kunnen worden herkend.

Daarom krijgt het een kop en staart:

• herkenning begin/eind
• betere stabiliteit
• voorkomen per ongeluk toevoegen basen
• exit-pass voor de celkern

Deze kop en staart wordt later verwijderd. Komt later ...

02:05

soorten RNA

Er zijn 10 soorten RNA.
2 belangrijke voor nu, ben je tegengekomen in het filmpje:

- mRNA (messengerRNA):
instructie voor eiwit)

- tRNA, (transportRNA):

dragen aminozuur dat correspondeert met een triplet op mRNA.

02:05

Als een mRNA het triplet AAG heeft. Welk aminozuur hoort hierbij?
(gebruik BINAS 71G)

1. Alanine
2. Arginine
3. Asparagine
4. Lysine

02:05

Als een mRNA het triplet AAG heeft. Welk anti-codon moet het tRNA molecuul dan hebben?

Oefenen met de code

1. Volg de link op de volgende dia.
   
2. Download het werkblad "Oefenen om eiwitten te maken" (link volgende dia)
3. Vertaal de eerst DNA streng naar mRNA en bepaal welk eiwit hieruit komt.
   
4. Check je oplossing via meneerspoor.nl (zie link volgende pagina)
   
5. Moeilijk? : In de dia's hierna volgen wat tips.
6. Makkelijk? : Maak 1e en 4e.
   Daarna ga je naar volgende werkblad: "Eiwitsynthese"

https:

Het begin?

Hoe weet RNApolymerase waar het begin is?

1. Denk eraan:
   coderende streng/RNA lees je: 5' > 3'.
   matrijsstreng: 3' > 5'
2. Voor het gen zit een plek waar RNApolymerase kan binden aan het DNA: de TATA-box. (DNA met allen base A en T)
3. Het daaropvolgende ATG is dan het startcodon. Later volgt als het goed is een stopcodon.
   

Welke streng is de juiste? (1)

DNA heeft 2 strengen:

De coderende streng en de niet-coderende streng.

De coderende streng bevat de code, de niet-coderende (matrijsstreng) het spiegelbeeld ervan (non-sense).

De matrijsstreng is nodig om mRNA te maken (door te spiegelen) met de juiste code.

Welke streng is de juiste? (2)

De coderende streng herken je aan:

1. een TATA-box (code T A T A) aan het begin van een gen. Bedenk wel: lees coderende streng van 5' > 3', matrijsstreng van 3' > 5'.
2. Verderop kom je als het goed is een startcodon tegen "ATG" (TAC in matrijsstreng) en later een stopcodon.
   
3. Ter controle check je of je dit bij andere streng niet tegenkomt. Wel het geval? Soms kunnen beide coderend zijn.