Thema 5 BS 6 Spieren en beweging

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 5 Regeling
Basisstof 6 Spieren en beweging

Planning

1. Uitleg basisstof 6 
2. Zelfstandig werken
3. Afsluitende vragen in LessonUp

Leerdoelen

1. Je kunt de bouw en functie van glad spierweefsel en dwarsgestreept spierweefsel beschrijven
2. Je kunt de bouw en werking van spieren beschrijven
3. Je kunt de effecten van training, revalidatie en dopinggebruik uitleggen

Mens: 3 type spierweefsel

• Glad spierweefsel
  
  
• Hartspierweefsel
  
  
• Dwarsgestreept spierweefsel

Glad spierweefsel

Kenmerken:

1. Langwerpige spiercellen
2. 1 celkern per cel
3. Trage samentrekking, maar niet snel vermoeid
4. Aansturing: autonome zenuwstelsel
   
   

Komt voor in:
Huid en buisvormige of holle organen, zoals bloedvaten, darmkanaal, iris (oog), vertakkingen in de longen

Glad spierweefsel

Onwillekeurig: je kan deze spieren zelf niet aansturen.

Zitten veel in organen bijvoorbeeld darmen, blaas, baarmoeder, maag, bloedvaten.

Worden aangestuurd door het autonome zenuwstelsel

Dwarsgestreept

spierweefsel 

Kenmerken:

1. Bestaat uit spiervezels
2. Ontstaat door versmelting van veel spiercellen
3. Snelle samentrekking maar snel vermoeid
4. Aansturing: animale zenuwstelsel
   

Komt voor in:

1.  Skeletspieren (zitten van aan de botten)
2. speelt een rol bij lichaamshouding en warmteproductie 

Hoe zitten spieren vast aan de botten?

Dwarsgestreept spierweefsel

Skeletspieren

Skeletspieren  vastgehecht aan het skelet met een pees => slecht doorbloed/trekt niet samen

Van groot naar klein:

Spier -> spierbundel -> spiervezel -> spierfibril -> spiercel 

Motorische eenheid:

alle spiervezels die via motorische eindplaatjes in verbinding staan met één bewegingszenuwcel

Langzame spiervezels

• goed doorbloed => rode spiervezels
• veel mitochondriën
• niet snel vermoeid

Snelle spiervezels

• minder doorbloed => witte spiervezels
• minder mitochondriën
• snel vermoeid

verhouding langzame / snelle spiervezels = genetisch bepaald

Spierfibrillen

Tussen de fibrillen liggen veel mitochondriën (voor verbranding) en glycogeenkorrels (energieopslag dichtbij).

Een spierfibril bestaat uit 2 soorten eiwitdraden, die filamenten heten.

• Myosine  bovenste, rode streng >
• Actine onderste, groene streng >

Door impulsen schuiven actine en myosine in elkaar, daardoor wordt de spiervezel korter.

Spierfibril - lichte en donkere banden

De lichte banden van een spierfibril bestaan vooral uit dunne filamenten, die bestaan uit het eiwit actine

De donkere banden van een spierfibril bestaan vooral uit dikke filamenten, die bestaan uit het eiwit myosine

Bij he samentrekken van de spier:
- Lichte banden worden korter
- Donkere banden blijven even lang

Samentrekken van spieren: spiercontractie

1. Een bewegingszenuwcel geeft impuls door via een motorische eindplaatje
2. neurotransmitters binden aan receptoren van een spiervezel
3. Als reactie schuiven de myosine- en actinefilamenten in elkaar 
4. De lichte banden worden zeer smal waardoor de spier korter wordt

Energie nodig voor de samentrekking komt uit de verbranding van glucose

Binas tabel 90C >
H-band en I-band worden smaller

Samentrekken van spieren: spiercontractie

1. Een bewegingszenuwcel geeft impuls door via een motorische eindplaatje
2. neurotransmitters binden aan receptoren van een spiervezel
3. Als reactie schuiven de myosine- en actinefilamenten in elkaar => spier korter
4. Lichte banden worden zeer smal (H-band en I-band) 

Energie nodig voor de samentrekking komt uit de verbranding van glucose

Binas tabel 90C >
H-band en I-band worden smaller

Spieren kunnen alleen samentrekken, hoe rekt een spier weer uit?

Antagonisten

Spieren die een tegengestelde beweging veroorzaken.

Één spier heeft een andere spier nodig om te kunnen ontspannen

Krachttraining

• Spieren krijgen meer spiercellen
• Aantal filamenten in de spiervezels neemt toe
• Spieren worden zwaarder

Duurtraining

• Trainen op uithoudingsvermogen
• Doorbloeding van de spieren neemt toe
• Spieren worden niet zwaarder

Warming up

• stimuleert doorbloeding spieren => zuurstof en glucose
• stofwisselingsprocessen verlopen sneller
• 15 minuten inlopen/(st)rekken

Cooling down

• laat lichaam tot rust komen
• zorgt voor goed herstel
• hartslag verlagen naar rustritme
• bloed stroomt wat sneller door je spieren en kan zo meer afvalstoffen uit je spieren opnemen
• De kans op spierpijn neemt hiermee af 

Doping

Een middel dat de sportprestaties van een sporter verbeterd.

Anabole steroïden: lijkt op de werking testosteron

• toename spiermassa 
• aanmaak rode bloedcellen
  
  

EPO (erytropoëtine) 

• aanmaak rode bloedcellen
  => vergroot uithoudingsvermogen

Aan de slag! 

• Sluit de LessonUp nog niet!
• Maak van TH5 BS6 opdracht 64 t/m 68
  
  
•  Straks quizje: wat heb je geleerd deze les
  
  
• Klaar? Maak ook opd. 69 t/m 71

Welke type spierweefsel vinden we in de skeletspieren?

1. glad spierweefsel
2. dwarsgestreept spierweefsel

Waarom liggen er veel mitochondriën en glycogeenkorrels tussen de fibrillen?

1. Stevigheid
2. Energie
3. Bescherming
4. Cooling down

Zet op volgorde van groot naar klein.

1. filament-spier-spierbundel-spierfibril-spiervezel
2. spier-spierbundel-spierfibril-spiervezel-filament
3. spier-spierbundel-spiervezel-spierfibril-filament
4. filament- spierfibril- spiervezel- spierbundel- spier

Waaruit bestaan de dikke filamenten?

1. actines
2. filamenten
3. myosines
4. alle antwoorden zijn goed

Wat zijn antagonisten

1. Spieren met een zelfde werking
2. Spieren met een tegenovergestelde werking

Waar begint een goede warming-up mee?

1. Lopen
2. Rekoefeningen
3. Krachtoefeningen

Heb je je leerdoel behaald?
1) Je kunt de bouw en functie van glad spierweefsel en dwarsgestreept spierweefsel beschrijven 2) Je kunt de bouw en werking van spieren beschrijven
3) Je kunt de effecten van training, revalidatie en dopinggebruik uitleggen

😒🙁😐🙂😃

Volgende les

Nabespreken TJK, herhalen basisstof 5 en afmaken basisstof 6 

Dit is ook de voorlopig laatste les over TH5 Regeling, want we gaan voorbereiden op de Veluwe.

Week 23 is nog een les om de stof te oefenen,
houd het tot die tijd bij!