Rechtsstaat §2.3: hoe transparant moet de overheid zijn? 2023

§2.3
Hoe transparant moet de overheid zijn?
1 / 15
volgende
Slide 1: Tekstslide
MaatschappijleerMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4

In deze les zitten 15 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

time-iconLesduur is: 50 min

Onderdelen in deze les

§2.3
Hoe transparant moet de overheid zijn?

Slide 1 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Vorige les?

Slide 2 - Woordweb

Deze slide heeft geen instructies

Welk kenmerk van de rechtsstaat?
In een rechtsstaat is de staat aan het recht gebonden. Niet alleen de burgers, maar ook de overheid moet zich aan de afgesproken regels houden. De burger heeft het recht te weten wat de overheid doet
A
Grondwet met grondrechten
B
Legaliteitsbeginsel
C
Trias Politica
D
Onafhankelijke rechterlijke macht

Slide 3 - Quizvraag

Deze slide heeft geen instructies

Leerdoelen
    Je kunt uitleggen hoe het legaliteitsbeginsel en de machtenscheiding bijdragen aan rechtszekerheid en een transparante overheid.

    Je kunt verschillende rechtsbronnen noemen en uitleggen waarom deze toegankelijk moeten zijn in een rechtsstaat.

    Je kunt beargumenteren welke actoren bedoeld worden met de ‘vierde en de vijfde macht’ en je kunt uitleggen op welke manier schaduwmachten een bijdrage leveren aan de rechtsstaat.

Slide 4 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Mogen wij weten wat de overheid doet?
Wet open overheid (2022)
De overheid is verplicht om informatie over haar werk aan de burger te geven.
Iedere burger kan documentatie opvragen over een bestuurlijke kwestie. De overheid moet dit geven, tenzij er een belang is dat zwaarder weegt dan het belang van openbaarheid
Transparant
In een democratische rechtsstaat hoort de overheid zo transparant mogelijk te zijn. Maar soms wil een overheidsorgaan informatie liever niet prijsgeven. Volgens de WOO moet dat een grote uitzondering zijn.

Slide 5 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

journalisten maken gebruik van WOO
journalisten mogen hun bron beschermen door de
wet bronbescherming

Slide 6 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

De schaduwmachten
Vierde macht: Ambtenaren
Worden ook wel de vierde macht genoemd (naast de trias politica). Zij kunnen de overheid. Hebben vaak veel ervaring. Meer nog dan politici (die elke vier jaar opnieuw gekozen moeten worden).
Vijfde macht: Media
Ook journalisten houden de overheid goed in de gaten. Zij berichtten over de gang van zaken en controleren of gemaakte beloftes nagekomen worden. 

Slide 7 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 8 - Link

Hoever mag de overheid gaan in het opsporen van crimineel gedrag?

Hoe zou je het vinden als dit ook in Nederland zou gebeuren?

Slide 9 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

Hoe weet je dan wat mag en niet mag?

Rechtszekerheid
Rechtsbeginsel dat de overheid verplicht om burgers duidelijkheid te bieden over hun rechtspositie: burgers moeten weten waar zij juridisch aan toe zijn en wat hun rechten zijn
Rechtsbronnen
Als burger wordt er van je verwacht dat je op de hoogte bent van wat er mag en wat er niet mag. Je kunt alle regels gelukkig opzoeken in verschillende rechtsbronnen. Zoals: de grondwet, rechtspraak (jurisprudentie), wetten, gewoonterecht en internationale verdragen
5 rechtsbronnen
grondwet
wetten
jurisprudentie
verdragen
gewoonterecht

Slide 10 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Openbaar Ministerie (OM)
Namens het OM is de Officier van Justitie de aanklager van de overheid. Hij eist een straf bij overtreding van de rechtsregels en leidt het politieonderzoek.


waarheidsvinding is lastig
In complexe zaken is waarheidsvinding lastig: getuigen willen niet praten en verdachten beroepen zich op hun zwijgrecht
bevoegdheden
verregaande bevoegdheden zoals het afluisteren van telefoongesprekken van verdachten of journalisten, een woning doorzoeken of het inzetten van een observatieteam  moeten eerst worden goedgekeurd door een speciale rechten: de rechter-commissaris. 

Slide 11 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

AIVD
Algemene Inlichtingen en Veiligheids Dienst
Heeft de taak om onzichtbare dreigingen voor de nationale veiligheid zichtbaar te maken. Sinds 1 mei 2018 is een wet van kracht waarbij de AIVD het internetverkeer kan 'aftappen'. 
Gerichte taps
Wie controleert de AIVD?
In de wet staat dat de minister van binnenlandse zaken toestemming moet geven voor een aantal zaken. 
Daarnaast zitten een aantal kamerleden in de commissie 'Stiekem'. 
Tevens kijkt er nog een niet-politieke en onafhankelijke commissie mee. 

Slide 12 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Kenmerken rechtsstaat
Trias politica
Legaliteitsbeginsel
Grondrechten
machtenscheiding
zorgt dat er geen concetratie van macht kan plaatsvinden
Twee betekenissen:
– De overheid is ook aan regels gebonden.
– Je mag pas voor iets gestraft worden als het strafbaar gesteld is.

Slide 13 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Leg uit dat er met de invoering van de Wiv (sleepwet) de rechtszekerheid niet in het geding is
Gebruik in je antwoord het begrip legaliteitsbeginsel

Slide 14 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

Zie planner
§3 of Challenge 1

Slide 15 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies