2.1 Rechtsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

2.1 Wat is een rechtsstaat?

Wat gaan we deze les doen?

• Leerdoelen
• Uitleg 2.1 (tip: maak aantekeningen!)
• Actualiteit
• Keuze: aan de slag met opdrachten werkboek of verder werken aan je PO

Leerdoelen 

In deze paragraaf leer je:

Wat een rechtsstaat precies is.

1. de verschillen tussen fatsoensnormen en rechtsnormen
   
2. de verschillende rechtsgebieden in het recht
   
3. dat rechtsnormen overeenkomen met ons gevoel van rechtvaardigheid
   
4. over het ontstaan van onze rechtsstaat
   
5. dat in een rechtsstaat de overheid 2 kerntaken heeft: rechtshandhaving en rechtsbescherming
   
6. dat niet alle landen in de wereld een rechtsstaat zijn maar dat er ook autoritaire staten zijn
   

Eilandsituatie

• In par. 1.1 heb je nagedacht over de vraag wat er als eerst moet gebeuren als je een nieuwe samenleving inricht. 
• vaak gaat het om rechten en plichten: zaken waar je recht op hebt en dingen die je moet doen
• In een rechtsstaat staan rechten en plichten in de wet en is willekeur uitgesloten

Het nut van regels en wetten

• Regels laten het maatschappelijk leven geordend verlopen.
• Regels sluiten aan bij waarden en normen die we met elkaar delen.
• In dit hoofdstuk kijken we vooral naar rechtsnormen.
  

Rechtsnormen = gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd

Rechtsgebieden

Binnen het recht bestaan verschillende rechtsgebieden:

Publiekrecht

Privaatrecht

Recht in beweging

Ontstaan van de rechtsstaat

Definitie Rechtsstaat

Rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur

Kerntaken van de overheid

In een rechtsstaat heeft de overheid twee kerntaken, namelijk rechtshandhaving en rechtsbescherming. 

Rechtshandhaving betekent dat de staat ervoor moet zorgen dat we ons aan de wet houden

Rechtsbescherming houdt in dat het de kerntaak van de overheid is om burgers middels wetten te beschermen tegens machtsmisbruik van de overheid

Landen zonder rechtsstaat

• Lang niet alle landen in de wereld hebben een rechtsstaat. 
• In een autoritaire staat bepaalt één machthebber of een kleine groep mensen in feite wat de regels zijn.
• Zij hebben hierdoor de macht om politieke tegenstanders zonder vorm van proces uit te schakelen en de bevolking rechten en vrijheden te onthouden. 

Actualiteit

Tekst

welke grondrechten
herken je?

De overheid heeft het
geweldsmonopolie.

1. democratie
2. dictatuur
3. geen van beide
4. beide

> Sociale grondrechten

Afsluiting

• Rechtsstaat: iedereen moet zich aan de wet houden.
• Burgers hebben grondrechten > beschermd tegen willekeur / te grote overheidsmacht
• In een rechtsstaat worden bestuurders gecontroleerd (volk, media, onafhankelijke rechters). 
  
• Het tegenovergestelde van een rechtsstaat is een dictatuur of autoritaire staat

Actualiteit

Afsluiting