H2_Klimaatverandering is niets nieuws!

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H2: Klimaatverandering is niets nieuws! 

Hoofdvraag

Wat zijn de oorzaken van enkele grote klimaatveranderingen die de aarde heeft gekend? 

Welke klimaatveranderingen heeft de aarde doorgemaakt?

H2§1   Woestijnaarde

• Wat is het verband tussen de platentektoniek en de woestijnaarde uit het Perm? 
• Waarom heeft Nederland de aardgasvoorraden en het zout te danken aan de woestijnaarde?

Aarde tijdens het Perm

251 - 299 miljoen jaar geleden

Nederland dicht bij de evenaar

Pangea

Continentaal klimaat

Erg droog

woestijngebied

Veel landijs op Grondwana -> lage zeespiegel

De zandlagen in de woestijn hebben een kenmerkende rode kleur, die is ontstaan door de ijzerdeeltjes in het zand.

Check: H2§1 opdr. 5 

Afkoeling in het Perm > positieve terugkoppeling 

Zeespiegel relatief laag > 

veel verwering en erosie >    

meer voedingsstoffen (flora en fauna) in rivier en oceaan > 

sterke plantengroei leidde tot onttrekking van veel CO2 >

laag CO2-gehalte: vermindering broeikaseffect, dus afkoeling >

groei ijskappen en verdere daling zeespiegel.

 

aan het einde van het PERM

grootste massa-extinctie in de Aardse geschiedenis. 

 90% van alle mariene soorten stierven uit, 

 70% van alle soorten op het land. 

Einde van de trilobieten. 

De uitsterving vond plaats gedurende 80.000 jaar.

Het klimaat begon steeds droger te worden.

Delfstoffen in de diepte*    

• Nederland is rijk aan     delfstoffen.
• Reservoirgesteente is het   poreuze gesteente waarin   een delfstof is opgeslagen.
• Moedergesteente is het   gesteente waarin gas is   ontstaan.

* steenkool, zout, aard- olie/gas

Delfstoffen in Nederland

Check: H2§1 opdr. 6 

H2§2 Broeikasaarde 

• Waarom was er tijdens het Krijt sprake van een broeikasaarde?
• Waardoor kwam er een abrupt einde aan de broeikasaarde?

Krijt

120 - 66 miljoen jaar geleden

Continenten onderweg naar huidige positie.

Klimaat: tropisch tot subtropisch

Openbreken Pangea

• Begon tijdens Trias en Jura, versterkte tijdens Krijt
• Hotspots/opwaartse magmastromen scheurden Pangea uiteen.
  
• Divergerende breuken met mid-oceanische ruggen ontstonden. 
  
• Nieuwe oceaanbodem ontstond. 
  
• De zeespiegel steeg:

1. Midoceanische ruggen verkleinden de ruimte in de oceanen.
   
2. Het was warm, waardoor het zeewater uitzette. 

-> grote delen van de continenten stonden onder water.

Welk verband is er te onderscheiden?

Hoe kan je dit verklaren?

CO2 gehalte in Krijt is hoog

Welke verklaring kan je hiervoor vinden in de koolstofkringloop?

Wat betekent dit voor het klimaat?

En kan je dan ook verklaren waar die CO2 van toen is gebleven? 

Krijt: broeikasaarde

Warm klimaat - subtropische omstandigheden:

• Continenten dreven uit elkaar -> warme zeestroom rondom tropen -> warme zee wereldwijd
• Hoge concentraties CO2 -> broeikaseffect
• Minder grote temperatuurverschillen (breedte) -> minder sterkte luchtstromen -> minder sterke zeestromen -> geen opwellend water

Check: H2§2 opdr. 4

H3§3 IJstijd aarde

Wat zijn de sturende mechanismen achter de ijstijden in het Pleistoceen?

Kwartair

Pleistoceen: glacialen en interglacialen

vanaf 1,8 miljoen jaar geleden. 

Moderne mens, 100.00 jaar geleden. 

Holoceen: opwarmende aarde, 

                                 vanaf 10.000 jaar geleden

Gemiddelde zomertemperatuur en gemiddelde zeespiegelhoogte in het Kwartair in het gebied dat nu Nederland is.

Klimaatverandering

In geschiedenis (Pleistoceen) constante afwisseling van glacialen (ijstijden) en interglacialen (tussen ijstijden)

Waardoor ontstaan IJstijden?

• Randvoorwaarden: ligging continenten (Albedo-waarde)
  
• Sturende mechanismen: De Milankovitch variabelen

Ligging van de continenten

IJskappen kunnen alleen ontstaan op continenten. Een voorwaarde voor een ijstijd is dus dat er (veel) land in de buurt van de polen ligt.

Randvoorwaarden:

1. Antarctica afgescheiden op de zuidpool (ijskap, albedo)
2. Continenten in krans rond Noordpool (zeeijs, albedo)
3. Sluiting Noord en Zuid-Amerika bij Panama (warme zeestroom)

Weerkaatsing van zonlicht (Albedo- Effect)

Milankovic variabelen

1. excentriciteit
2. scheefheid aardas
3. precessie

Milankovitch variabelen

Combinatie van de drie variabelen zorgen voor een verschil in ontvangen zonlicht van 0,1%

Kan leiden tot een temperatuurverschil van 5 graden.

Te verklaren vanuit aangroeien of afsmelten ijskappen.

Milankovitch variabelen

Terugkoppelingsmechanismen

Zodra afkoeling is ingezet, wordt deze versterkt door bijvoorbeeld: 

• Verstoring thermohaliene circulatie; stop toevoer warme zeestroom naar noorden 
• Droogvallen ondiepe zeeën door opslag water in ijskappen
• Opnemen CO₂ door actievere plankton

Resultaat

Check: H2§3 opdr. 6

Hoofdvraag

Wat zijn de oorzaken van enkele grote klimaatveranderingen die de aarde heeft gekend? 

Na deze les, 

wil ik...

de uitleg nog 1 keer horen

meer voorbeelden krijgen

meer oefeningen maken

de leerstof thuis nog even bekijken

overgaan naar nieuwe leerstof

nog meer te weten komen over de leerstof

niets meer te weten komen over de leerstof

nog iets anders ...

https://community.lessonup.com/posts/handig-gebruik-de-poll-als-exit-ticket?utm_source=manual

aan de slag

Huiswerk afmaken (conditionele factor om aan de slag te kunnen met PO)

§2.1 opdr.5, 6 en 7

§2.2 opdr. 4, 5 en 8

§2.3 opdr. 1, 3 en 6

Klaar? Dan verder met PO