9.4 ziek

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

9.4 ziek

Wat weet je over ziek zijn?

Leerdoelen!

1. Je kunt opnoemen door welke ziekteverwekkers je ziek wordt en je kunt beschrijven hoe ze in je lichaam komen.

2. Je kunt beschrijven hoe een infectieziekte verloopt. 

3. Je kunt beschrijven hoe witte bloedcellen ziekteverwekkers herkennen en hoe je geneest.

4. Je kunt uitleggen wat de functie van koorts is bij de genezing.

Hoe word je ziek? 

Micro-organismen.
Met het blote oog niet kunt zien.

Bacteriën, virussen en schimmels, van de meeste kan je ziek worden. Dit noemen we ziekteverwekkers. 

Ziekteverwekkers

1. Bacteriën

2. Schimmels

3. Virussen

Besmetting of infectie

Mond, neus, geslachtsorganen of via wondjes.

Besmetting of infectie.

Infectieziekten

Ziekten die door een infectie met bacteriën, virussen of schimmels komen heten infectieziekten. 

Verkoudheid

Slijmvliescellen in je mond, neus en keel.

Zwellen op en gaan pijn doen.
Loopneus hoesten/niezen.

Griep

Als je griep hebt kan het veel pijn doen aan je hele lichaam. Je hebt pijn aan je spieren en je hebt koorts, hoofdpijn en soms verkoudheid.

Incubatietijd

Als je besmet bent met een ziekteverwekker ben je meestal niet direct ziek. Dit noem je incubatietijd.

Ziekteverloop

Hoe genees je? 

Afweer.
De afweer gebeurt door witte bloedcellen.
Het beenmerg.
Je hebt twee soorten witte bloedcellen: vreetcellen en antistofcellen.

Vreetcellen

• Bij een onstekking gaan vreetcellen aan het werk. 
  
• De bloedcellen komen uit de haarvaten.
• Ze sluiten dan de bacteriën in en verteren ze.

Vreetcellen

• Als de bloedcellen hun werk hebben gedaan en de bacteriën geverteerd zijn, gaan ze dood.
  
• Er komt dan pus of etter uit de wond.
• Pus of etter zijn dan de dode witte bloedcellen.

Antistofcellen

• Komt bij infectieziekte voor.
•  Antistofcellen zijn witte bloedcellen die antistoffen maken. Antistoffen schakelen de ziekteverwekkers uit.
  

Antistofcellen

Het proces van antistoffen uitschakelen gaat zo:
1. Ziekteverwekkers in je lichaam.
2. Antistofcellen maken antistof aan.
3. De antistofcellen gaan zich snel delen.
4. De antistoffen koppelen de ziekteverwekkers aan elkaar en schakelen ze zo uit.
5. Vreetcellen sluiten de gekoppelde ziekteverwekkers in en verteren ze.

Antigenen

Antigenen zijn stoffen aan de buitenkant van cellen of virussen.
Je lichaam herkent dan of de cellen lichaamseigen of lichaamsvreemd zijn.

Lichaamseigen en lichaamsvreemd

• Lichaamseigen zijn antigenen op je eigen lichaam.
• Lichaamsvreed zijn antigenen op een ziekteverwekker, witte bloedcellen gaan dan een antistof maken.

Ziekteverwekker

Elke ziekteverwekker heeft zijn eigen antigenen. Voor elk soort ziekteverwekker maken je witte bloedcellen aparte antistoffen.

Nu nog een filmpje!

nectar.digitaal.noordhoff.nl

Waarvoor krijg je koorts?

Tempratuur hoger dan 38 °C.

Je lichaam wordt geregeld door je Hypothalamus.

Hypothalamus

 Het is een deel van de hersenen dat onder de grote hersenen ligt. Zodra je te warm of te koud wordt, begint je hypothalamus bijstellen. 

Hypothalamus

Als je ziek bent, maken de witte bloedcellen stofjes waardoor de hypothalamus je lichaamstempratuur verhoogt, maar ze maken ook bij een hogere tempratuur sneller antistoffen.

Koorts

Als je een te hoge koorts hebt is dat gevaarlijk, want als het boven de 42°C is gaan je enzymen door de hitte kapot. 

Om te onthouden!

Infecties:

• Besmetting: door de lucht, door aanraking of via een wondje.
• Bacteriën maken je ziek door giftige stoffen uit te scheiden. Virussen maken je cellen kapot.
  
• Tijdens de incubatietijd ben je al wel besmet, maar heb je nog geen symptomen.
  
  
  

Om te onthouden!

Witte bloedcellen:

• Ontstaan in het beenmerg en rijpen in de lymfeknopen.
  
• Herkennen ziekteverwekkers aan hun antigenen.
• Schakelen ziekteverwekkers uit:

- ‘vreetcellen’: verteren ziekteverwekkers

- ‘antistofcellen’: maken antistoffen.

Om te onthouden!

Functie van koorts:

• Als je afweer aan het werk is, wordt de hypothalamus op een hogere temperatuur ingesteld: je wordt warmer.
• Door de hogere temperatuur kan je lichaam sneller alle ziekteverwekkers opruimen.

Nu nog een quiz!

Wat zijn voorbeelden van ziekteverwekkers?

1. Virussen, schimmels en infecties
2. Bacteriën, schimmels en virussen
3. Koorts, virussen en infecties
4. Schimmels, Bacteriën en koorts

Wat is incubatietijd?

Wat is de naam van de organismen die je met het blote oog niet kunt zien?

1. Picro-organismen
2. Pacro-organismen
3. Micro-organismen
4. Macro-organismen

Hoe komen ziekteverwekkers binnen in je lichaam?

1. Wondjes en neus
2. Geslachtorganen en mond
3. Mond, neus en wondjes
4. Mond, neus, geslachtsorganen of via wondjes

Bij wat gaan vreetcellen werken?

1. Spierpijn
2. Ontsteking
3. Ze werken altijd
4. Snee

Wat is pus of etter?

Wanneer komen antistofcellen in actie?

1. Snee
2. Ze werken altijd
3. Verbranding
4. Infectieziekte

Waar binden de antistoffen aan?

Waar bevinden antigenen zich?

1. Buitenkant van cellen of virussen
2. Binnenkant van cellen of virussen
3. Binnenkant van virussen
4. Buitenkant van cellen

Bij hoeveel graden heb je koorts?

Wanneer begint de hypothalamus te werken?

1. Wanneer de lucht te koud is
2. Wanneer je lichaam te warm is
3. Wanneer je lichaam te koud is
4. Wanneer de lucht te warm is

Wat gebeurt er als je boven de 42 graden koorts hebt?

1. Dan gaat je hypothalamus kapot
2. Dan ga je dood
3. Dan krijg je een hartaanval
4. Dan gaan de enzymen kapot

Wat krijgt iemand toegediend bij het verkrijgen van passieve immuniteit?

1. Een vaccin met antistoffen
2. Een serum met antistoffen
3. Een vaccin met antigenen
4. Een serum met antigenen

Wat krijgt iemand toegediend bij het verkrijgen van actieve immuniteit?

1. Een vaccin met antistoffen
2. Een serum met antistoffen
3. Een vaccin met antigenen
4. Een serum met antigenen

Beschrijf de werking van een vaccin in je eigen woorden.

Het einde