Hoofdstuk 2.1: Beweging

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom bij het mooiste vak op het VC! Biologie!

Wat gaan we doen vandaag?

- Leerdoelen

- Check HW
- 'Het biologische momentje van de dag',

- Check vorige les + korte herhaling

- Uitleg van de stof

- Demo proefje
- Afsluiting (Tijd voor HW)

Leerdoelen voor deze les:

Na deze les kun je:

• Diverse organen en orgaanstelsels benoemen en hun functie uitleggen.
  
• Uitleggen wat een cel is en enkele voorbeelden geven.
  
• De celorganellen van een cel benoemen.
  
• Benoem wat een weefsel is en enkele voorbeelden geven.
  
• De bekendste botten uit het lichaam benoemen.
  
• De functies van het skelet uitleggen (aan de hand van bepaalde botten)
  
• Vorm en functies van botten toelichten.
  
• Kun je de onderdelen en functies van de botonderdelen benoemen.
  
• Celweefsels van botten herkennen.
  
• Uitleggen hoe je kan groeien met behulp van groeischijven.

Check HW

Is het iedereen gelukt? 

Nog vragen over het HW?

Vragen over de ELO?

Het 'biologische momentje' van de dag... 

• Met een  gemiddelde lengte van ruim 43 centimeter is je dijbeen (femur) het het grootste en langste bot van je lichaam.
  
  
• Tevens is het dijbeen ook het sterkste bot
   van het menselijk lichaam.

• Maar wat is nou je kleinste bot? 

Check vorige les:
Probeer eens in 5 steekwoorden te noteren waar de les vorige week over ging.

Check check vorige les! 

D.m.v. 6 vragen

1. Levenskenmerk:

Horen

Voelen

Uitscheiden

Bewegen

Ademhalen

Voeden

Voortplanten

Zien

Ruiken

Proeven

Groeien

Waarnemen

2. Wat is een weefsel?

1. Een orgaan met een bepaalde functie.
2. Een groep cellen met dezelfde functie.
3. Verschillende cellen met een andere functie.
4. Een orgaanstelsel opgebouwd uit cellen.

3. Welk orgaanstelsels zie je hier?

1. Ademhalingstelsel
2. Voortplantingstelsel
3. Verteringstelsel
4. Beenderenstelsel

cel

weefsel

orgaan

orgaanstelsel

organisme

5. Dood, levend of levenloos?

1. blad=levend druppel=dood
2. blad=levenloos druppen=levenloos
3. blad=levend druppel=levenloos
4. blad=levend druppel=levend

6. Wat is GEEN levenskenmerk?

1. Ontwikkelen
2. Bewegen
3. Voortplanten
4. Communiceren

Herhaling stof vorige les. 

• Grieks: bíos "leven" en lógos "leer") = Leer van het leven. 
  
• Organismen - voldoen aan 7 levensverschijnselen (kenmerken). 
• - Levend - Dood - Levenloos (natuur of mens).
  
  
• Torso (borstholte - buikholte - middenrif)
• orgaanstelsel - orgaan - weefsel - cel. 
  - orgaanstelsel = groep samenwerkende organen met zelfde soort functie. 
  - orgaan = Diverse soorten weefsels samen met een bepaalde functie.
  - weefsel = groep samenwerkende cellen met dezelfde vorm en functie.
  - cel = kleinste bouwsteen. Bevat DNA. Tussencelstof (vloeibaar, hard of zacht). 
  
  

Start nieuwe stof

Paragraaf 2.1 

Orgaanstelsel: paragraaf 2.1
Het skelet - botten

• Skelet/Geraamte: Bestaat uit botten/beenderen (+- 206)
   - inwendig (endoskelet).
  
  
• Botten bestaan uit kraakbeen of beenweefsel.
  
  
• Functies: - Stevigheid, - bescherming, - vorm - beweging.
• Botten bron 2, 3, 4, 5 blz. 34/35 KK!!!

Meisje van Yde

Vorm en functie: 

• Zoolgangers: zool
  
  
  
• Teengangers: tenen
  
  
  
• Topgangers/hoef-gangers:
    hoeven.

Zie blz. 39 - toepassen!

Bouw van het bot: beenweefsel

• Bestaat uit beenweefsel: bron 6 blz. 36
  - beencellen (groeien in ringen, voor stevigheid): rondom bloedvat. 
  - bloedvaatjes (aanvoer/afvoer stoffen)
  - zenuwen (voor pijn)
  - beenmerg
  (herstelt redelijk snel na een breuk). 
  
  
• Beencellen hebben tussencelstof, dat bevat:
  - Veel kalkzouten – stevigheid
  - Klein beetje lijmstof (collageen) - buigzaam.
  

DEMO

Botje zoutzuur + botje verbrand

Bouw van het bot: kraakbeenweefsel

• Bestaat uit kraakbeenweefsel: bron 8 blz. 36
   - kraakbeencellen (groeien in groepjes).
• Kraakbeencellen hebben tussencelstof, dat bevat:
   - Veel lijmstof (collageen) - buigzaam
   - heel weinig kalkzouten – stevigheid
  
  
• Bindweefsel (verbinding tussen botten/ schokdemper gewrichten etc.)
  
  
• Geen zenuwen, geen bloedvaten! Herstelt heel langzaam.

2 soorten beenderen: 

 - Pijpbeenderen

   (geel beenmerg = vet opslag)

 - Platte beenderen

  (rood beenmerg = aanmaak

   bloedcellen)

Bron 6 blz. 36 KK!

Jong vs Oud: 

• Skelet baby:
  - veel kraakbeen,
  - meer lijmstof dan kalkzouten,
  - fontanellen schedel (tot 1,5 jaar).
  
  

• Verbening = kraakbeen verandert in beencellen (in de groeischijven).
  
  
  
• Skelet oudere:
  - minder kraakbeen,
  - meer kalkzouten dan lijmstof,
  - schedel vastgegroeid.

Groeischijven:

• Groei = toename grootte + gewicht van organismen.
  

Invloeden:
- buitenaf: o.a. voeding, ziekte.
- binnenuit: genetische bepaling. 

• Lengtegroei: groei uiteinde pijpbeenderen.
• Uiteinde van kraakbeen = groeischijf. 

Bron 10 blz. 37 KK!

Groeischijf verbeend? Groeien stopt. 

Zelf oefenen: 

Biologiepagina.nl - vwo 1 - nectar - bewegen - oefenen

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Bottenskelet/bottenskeletoefenen.htm

Terug naar de leerdoelen:

Kun je nu?

• Diverse organen en orgaanstelsels benoemen en hun functie uitleggen.
• Uitleggen wat een cel is en enkele voorbeelden geven.
• De celorganellen van een cel benoemen.
• Benoem wat een weefsel is en enkele voorbeelden geven.
• De bekendste botten uit het lichaam benoemen.
• De functies van het skelet uitleggen (aan de hand van bepaalde botten)
• Vorm en functies van botten toelichten.
• Kun je de onderdelen en functies van de botonderdelen benoemen.
• Celweefsels van botten herkennen.
• Uitleggen hoe je kan groeien met behulp van groeischijven.