4.4 - Kerk en staat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H4 Tijd van steden en staten 

4.4 Kerk en staat

Handboek bladzijdes 50 en 51 

Kenmerkend aspect 

Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben 

Leerdoelen

- Hoe ontwikkelde het conflict tussen pausen en Duitse keizers zich ontwikkelde?

- Hoe de verhoudingen was tussen pausen en Franse koningen?

- Hoe de kerk haar geestelijke macht in de samenleving vergrootte? 

Tweezwaardenleer --> strijd - wie had de macht?

Slimme keizers?

Om de macht te vergroten, benoemden Duitse keizers vanaf de 10e eeuw bisschoppen als vazal (leenman)

voordelen:

Trouwer aan de keizer dan aan de paus 

Waarom willen de Keizers zo graag bisschoppen als leenman

De paus is not amused.....

• Bisschoppen benoemd door de keizer: er ontstaat strijd tussen paus Gregorius VII en Duitse keizer Hendrik IV over benoeming geestelijken
  
• Tweezwaardenleer  
• Keizer macht over het aardse 
• Paus macht over het geestelijke 

Probleem? Waar ligt het primaat? (hoogste gezag)

Er volgt een investituurstrijd

Paus Gregorius VII (1075): 
alleen ik mag bisschoppen benoemen --> Dictaat van de paus

Duitse keizers en koningen: 

wij willen dat zelf doen

Duitse keizer is zijn macht over de bisschoppen dus kwijt door de paus...
Strijd over wie de bisschoppen mocht benoemen

Excommunicatie (ban) Hendrik IV (1075)

Canossa (1077)

Voorlopig einde investituurstrijd:

Concordaat van Worms (1122):
bisschoppen ontvangen van

1.  de paus: geestelijke macht
2. de keizer: bepaalt of die bisschoppen ook wereldlijke macht
krijgen 

Uiteindelijk wint de paus in 1122.

 De bisschoppen mogen vazallen worden van de Duitse keizer, maar alleen de paus mag de bisschoppen benoemen.

Gevolg voor de Duitse keizers:

verbrokkeling Duitse Rijk omdat de keizer niet alle leenmannen meer kon kiezen.

Pausen en Franse koningen

Koning Lodewijk IX werd door Paus Bonifatius VIII heilig verklaard 

Maar deze Paus voerde strijd met Filips de Goede

Ruzie over geld. Kerk wilde geen belasting aan de staat betalen.

Filips stuurde militairen naar de Paus.

De opvolgers van Paus Bonifatius gingen niet meer de strijd aan met de Paus. 

Concilies 

• Kerkelijk recht
• Kern van het geloof 
• Vagevuur
• Heksenhamer 
• Kruistochten komen hieruit voort
• Inquisitie  

De inquisitie

• De kerk deed erg weinig aan de vervolgingen van Joden en heksen
• Het christelijke geloof was het enige ware geloof: alle andere geloven waren ketters en moest worden vernietigd.
• De inquisitie was een speciale kerkelijke rechtbank om de ketterij uit te roeien.

Bijgeloof

• Er gebeurden veel dingen om hen heen die zie niet begrepen: natuurrampen, hongersnoden, ziektes en overlijden.
• De mensen vroegen hulp aan de kerk, maar die kon hen niet altijd helpen
• Daarom waren de mensen erg bijgelovig

Heksen

• Dingen die misgingen waren vaak de schuld van mensen die zich bezighielden met zwarte magie.
• Zondebokken werden vaak gevonden in mensen die andere gewoonten hebben.
• Zo werden sommige vrouwen (én mannen) van hekserij beschuldigd.

Vervolging van heksen

• Om heksen te 'ontmaskeren' werden de meest vreselijke ondervragingen en proeven gebruikt.
• Zo werden heksen gewogen of in het water gegooid om te kijken of ze te licht waren (en dus bleven drijven).
• Heksen werden verbrand om er zeker van te zijn dat de duivel werd uitgedreven.

Vermoedelijk zijn er in Europa ongeveer tussen 1450 en 1650 ongeveer 60.000 mannen en vrouwen als 'heks' terechtgesteld. Opvallend is dat de heksenvervolging eigenlijk pas aan het einde van de Middeleeuwen plaatsvond.

Kenmerkend aspect 

Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben 

extra info: In de strijd wie het primaat behoorde te hebben gaf paus Gregorius VII keizer Hendrik een ban, waarmee de keizers in 1122 afstand deden van de investituur . Paus bepaalde het geloof en stelde de inquisitie op om de ketters te vervolgen. Afspraken tussen keizer en paus: bisschop heeft wereldlijke en geestelijke taak, keizer mag bisschop wereldlijk benoemen en paus geestelijk