Klimaat

• Burgerschapsonderwijs
• MBO
• Studiejaar 1-3

Branden Los Angeles

De branden die plaatsvinden zijn in LA: Los Angeles. Wie van jullie weet waar LA ligt? Sleep de 'pin' naar de juiste plek op de kaart van Amerika.

De afbeeldingen zijn verplaatsbaar en te vergroten.

Los Angeles ligt in Californië: een grote staat in het westen van Amerika. Als we kijken naar deze kaart van Amerika, die meer duidelijkheid geeft over de natuur en het landschap, wat valt ons dan op? 

Californië, en daarmee Los Angeles (rode pin) ligt in een net iets vlakker gebied direct achter een heel bergachtig en ook vooral droog en woestijnachtig gebied (zie foto linksonder). Door dit gebied trekt een bepaalde luchtstroom, die uiteindelijk over Los Angeles trekt, richting de oceaan (zie foto rechtsonder). Doordat deze wind ontstaat in dit droge, woestijnachtige gebied, is dit een erg droge lucht. Wanneer deze luchtstroom over de laatste bergen het dal bij Los Angeles en Santa Ana trekt, haalt deze wind met gemak snelheden van 110 km/u. 

De droge lucht zorgt ervoor dat de planten in het gebied rondom LA al erg droog zijn en daardoor makkelijk in de brand vliegen. Als hier eenmaal iets brandt, zorgen de 'Santa Ana-winden' (of 'devil winds') ervoor dat het vuur zich razendsnel verspreidt, waardoor het vuur niet alleen heel snel heel groot wordt, maar brandende vuurdeeltjes komen door de harde winden ook op andere plekken terecht, waardoor er op meerdere plekken branden ontstaan. 

Californië vs. Trump

De staat Californië kampt al langere tijd met bosbranden. Experts geven aan dat klimaatverandering de hoofdoorzaak is voor de vele branden waar de staat mee te maken heeft. Daarom is Californië al jaren bezig om de klimaatcrisis aan te pakken. De staat wil veel meer zonne- en windenergie opwekken en heeft strenge regels voor voertuigemissies. De staat houdt Amerika als land verantwoordelijk voor de bosbranden. 

Donald Trump, die nu net (januari 2025) weer president van de VS is, gelooft niet in klimaatverandering. Trump geeft de staat Californië de schuld van de bosbranden waar de staat mee te kampen heeft en zegt dat het bosbeheer van de staat niet deugt en dat men de natuur beter schoon moet houden. Trump dreigt er tegenwoordig zelfs mee om de federale hulp/steun aan de staat te stoppen. 

Regen na brand

Eind deze week wordt er neerslag verwacht in Los Angeles en Californië. Goed tegen de branden, zou je denken. Maar wisten jullie dat dit zeer nadelig en gevaarlijk kan uitpakken? 

Klik op de link Modderstromen om het principe van regen na bosbranden uit te leggen.

Waar is dit?

De Malediven

De Malediven is een eilandengroep in Azië, ten zuiden van Sri Lanka en India. Wie kan aanwijzen waar het ligt?

Het land bestaat uit 1196 eilandjes, waarvan er zo'n 200 bewoond zijn en 88 eilanden dienen als vakantiebestemming, zoals de foto links. Op de foto rechts zien we Malé, de hoofdstad/hoofdeiland van de Malediven. 

Wie van jullie wil hier echt graag een keer naartoe?

Dan moet je misschien wel snel zijn! Anders dan in veel Aziatische landen, is klimaatbescherming voor de Maldivische regering heel erg belangrijk. Als de zeespiegel nog een beetje stijgt, dan kan het zomaar zijn dat de eilanden niet meer bestaan. De meeste eilanden, zoals de hoofdstad Malé, steken niet meer dan één meter boven het water van de zeespiegel uit. 

De aarde wordt omringd door een laag lucht die we atmosfeer of dampkring noemen. De atmosfeer (bestaande uit de stratosfeer en troposfeer) werkt als een dekentje.

Zonder de atmosfeer zou het op aarde net zo koud zijn als in een diepvries: -18 graden. Door de atmosfeer is dat nu gemiddeld 12 graden. 

Onze planeet wordt verwarmd door een ster, in ons geval de zon. De zon geeft middels straling warmte aan de aarde. Ongeveer de helft van de straling bereikt de aarde, de andere helft wordt opgevangen en weerkaatst in de atmosfeer en door wolken. De straling die de aarde bereikt, zorgt ervoor dat de aarde een aangename temperatuur heeft en daardoor leefbaar is.

De warmte die de aarde bereikt, wordt voor een groot deel opgevangen door water in oceanen en zeeën, waardoor water verdampt en er wolken ontstaan. Een ander groot deel bereikt het land op aarde. Deze straling wordt middels infrarode straling weer omhoog gestuurd en opgevangen in de atmosfeer, vooral door koolstofdioxide (CO2), maar ook door methaan en waterdamp. Dit noemen we het broeikaseffect: een deel van de warmte blijft (net als bij een broeikas) in de laag om de aarde.

Koolstofdioxide

CO2, of koolstofdioxide, kooldioxide of koolzuurgas is dus erg belangrijk. Het zorgt ervoor dat we er op aarde lekker warmpjes bij zitten. Toch komt dit stofje de laatste decennia in een negatief daglicht te staan. 

CO2 komt van nature voor, met name wanneer iets brandt. Denk aan een bosbrand of een vulkaanuitbarsting. Bomen en planten nemen deze stof voor een groot deel op, als een soort luchtfilter. Een ander deel komt in de atmosfeer terecht. 

Doordat we als mens fossiele brandstoffen zijn gaan verbranden (olie, gas, steenkool, etc.) om onze huizen te verwarmen, van a naar b te komen en om stroom te produceren, stoten we vanaf ongeveer 1800 n.C. veel meer CO2 uit dan onze bomen kunnen opnemen. Daardoor komt dit allemaal in de atmosfeer, wordt het CO2-dekentje dikker en dikker en wordt het op aarde warmer en warmer. 

Op welke manier stoot jij CO2 uit?

Waarschijnlijk op meer manieren dan je denkt.

Stel de studenten de volgende vragen:

• Wie heeft vannacht/vanochtend zijn/haar telefoon opgeladen, de waterkoker gebruikt, iets uit de koelkast gepakt of tv gekeken? 73% van de stroom die wordt opgewekt, wordt opgewekt door het verbranden van fossiele brandstoffen (aardgas en steenkool)
• Wie heeft vandaag met de trein, bus of auto gereisd? Deze vervoersmiddelen rijden in de meeste gevallen op fossiele brandstoffen. 
• Wie heeft vandaag iets gegeten of gedronken? Daarmee stoot jij (indirect) dus ook CO2 uit: tractoren voor de gewassen, vrachtwagen of zelfs schepen en vliegtuigen voor het vervoeren van groente, fruit of vlees.

CO2 komt op veel verschillende manieren en voor veel verschillende doeleinden in de lucht. De industrie, voor het produceren voor van alles en nog wat (auto's, kleding, elektronica, etc.) produceert veruit het meest. Daarna volgen de mobiele sector (vervoer van dingen) en de opwekking van elektriciteit. 

Smeltende poolkappen

Google Earth

De koudste plekken op aarde zijn de polen (noord en zuid). Met name op Antarctica (Zuidpool) is het ontzettend koud: gemiddeld zo'n -50 graden Celsius. Omdat het in deze gebieden zo koud is, is er veel ijs. Sterker nog: de noordpool bestaat uit drijvende stukken ijs en de Antarctica is een continent (land, inclusief bergen) bedenkt met een hele dikke laag ijs. 

Doordat de aarde opwarmt, smelt dat ijs. Niet zozeer doordat de temperatuur boven 0 graden komt, maar vooral doordat het oceaanwater warmer wordt. Dit warmere oceaanwater laat het ijs vanaf de onderkant smelten. Dat proces wordt in het volgende filmpje duidelijk uitgelegd. 

Hebben jullie enig idee hoe groot de poolkappen zijn? Laat dit zien in Google Earth

De stijgende zeespiegel

Door al dat smeltende ijswater kan het zomaar zijn dat de zeespiegel voor het einde van deze eeuw zo'n 80 tot zelfs 120 centimeter zal stijgen. En dat is heel slecht nieuws voor een land als De Malediven. Veel eilanden zullen volledig verdwijnen, doordat zij onder water komen te staan. Daarom zijn ze daar erg druk met het ontwerpen van een drijvende stad én een hoger gelegen eiland. Hoe die drijvende stad eruit moet komen te zien, zien jullie op deze afbeeldingen. In totaal zouden er zo'n 5000 drijvende woning gebouwd gaan worden. 

Niet alleen voor de Malediven is de stijgende zeespiegel slecht nieuws, ook Nederland zal negatieve gevolgen ervaren. 

Kijkend naar deze kaart: houden wij onze voetjes droog?

Opdracht niveau 3/4

Bij steeds meer landen wordt het duidelijk dat we minder CO2 moeten gaan uitstoten. Nederland heeft daarom besloten dat sinds maart 2020 overdag maximaal 100 km/u mag worden gereden. Door auto's minder hard te laten rijden, stoten deze minder CO2 uit, rijden auto's zuiniger en is er bovendien minder kans op ongelukken, waardoor de kans op files kleiner is en daardoor dus minder CO2 wordt uitgestoten. 

Daar hebben jullie ongetwijfeld een mening over. Bedenk dit goed: een probleem kent altijd twee kanten. Er zijn Nederlanders die zeggen: in grotere landen, zoals Duitsland, mag je op sommige wegen 130 of zelfs onbeperkt hard rijden. Dat land is veel groter dan Nederland, dus wat voor verschil kunnen wij nu echt met elkaar maken?

Maar deze situatie kan je ook anders bekijken: verandering begint vaak klein. Nederland is een relatief klein land, waar je een verandering 'makkelijker' kan doorvoeren. Grotere landen zullen echt wel meekijken met hoe hier deze verandering gaat en zullen op termijn hetzelfde besluit kunnen nemen. Bovendien: wij hebben als Nederland veel meer last van de gevolgen van een stijgende zeespiegel dan een land als Duitsland. Dus waarom zouden wij dan niet meer ons best doen?

Opdracht: hoe kijk jij naar deze situatie? Vind jij het goed dat Nederland vooroploopt, als het gaat om het terugdringen van de CO2-uitsoot? Of ben jij van mening dat andere landen evenveel, zo niet meer zouden moeten doen dan Nederland, omdat zij groter zijn? Ga hierover in een groepje van ongeveer vier studenten in gesprek, neem dit gesprek op en maak hierover een podcast van vijf tot tien minuten.

Opdracht niveau 2

Als kersverse zeespiegelexpert weet jij nu precies waarom het smelten van ijs een probleem is voor de

zeespiegel. Door dit proefje ben je dat te weten gekomen,

maar niet iedereen kan of wil een proefje doen.

Voor die mensen maak je nu een radio-nieuwsbericht over

jouw proefje en de zeespiegelstijging. Schrijf dit uit op

papier of typ het op de computer. Vertel wat je te weten

bent gekomen. Je mag er ook weetjes bij vertellen over de

stijgende zeespiegel, waterkeringen of de oorzaken!

Is jouw bericht klaar? Spreek het dan in op een telefoon of

tablet. Zo maak je er een echt radiobericht van.