Afsluitende les

Opstartvragen

• Leg aan de hand van een voorbeeld uit wat Latour bedoelt met 'hybride'
• Leg uit waarom 'feiten ontdekken' volgens Latour geen goede term is om aan te duiden wat wetenschappers doen
• Leg met de actor-netwerk theorie uit dat wetenschap nooit puur objectief is, maar ook niet zomaar een mening

Afsluitende les: waardevrije wetenschap en toetsvoorbereiding

Deze week

• Is de wetenschap waardenvrij?
  
• Gezamenlijke toetsvoorbereiding & vragen
• Maken oefenvragen
  
• De grote V5 filosofenquiz

Vandaag
Deel 1: terugblik en waardevrije wetenschap

Deel 2: gezamenlijke voorbereiding

Woensdag

Jaarafsluiting/quiz & mogelijkheid tot vragen

Waardevrij?

Vaak wordt gezegd: wetenschap is objectief. Dit heeft 2 betekenissen.

1) De subjecten (wetenschappers) zijn vervangbaar. Dit maakt kennis objectief ipv een subjectieve mening

2) Er is een onderscheid tussen feiten en waarden. Feiten: objectief vast te stellen, waarden berusten op subjectieve meningen

Leerdoel:

• Je kunt aan de hand van de verschillende argumenten voor- en tegen waardevrije wetenschap een beargumenteerd standpunt innemen over de vraag in hoeverre wetenschap waardenvrij is

Is wetenschap waardevrij?

Formuleer 2 argumenten waarom dat niet het geval is

Is wetenschap waardevrij?

Zes argumenten waarom je kunt beweren waarom dit niet het geval is:

1. Nee, de bepaling van het onderzoeksobject drukt een (maatschappelijke) waarde uit.

2. Nee, de gevolgen van wetenschap zijn maatschappelijk relevant en raken dus aan waarden of werpen deze zelfs omver.

3. Nee, de wijze van onderzoek en de (mogelijke) onderzoeksobjecten zijn aan restricties gebonden.

4. Nee, de aard van wetenschap drukt een levensideaal uit.

5. Nee, de systematiek van wetenschap is genormeerd.

6. Nee, het wetenschappelijk bedrijf kent sociale structuren en regels die waarden uitdrukken.

1. Nee, de bepaling van het onderzoeksobject drukt een (maatschappelijke) waarde uit.

Achter de keuze voor een onderzoeksobject schuilt vaak een maatschappelijke probleem of technische behoefte. Denk aan pedagogen die onderzoek doen naar de opvoeding binnen Marokkaanse gezinnen, economen die onderzoek doen naar werkloosheid, biologen die onderzoek doen naar rasveredeling en psychiaters die onderzoek doen naar ADHD.

2. Nee, de gevolgen van wetenschap zijn maatschappelijk relevant en raken dus aan waarden of werpen deze zelfs omver.

Toelichting: Het meest opvallend is dit effect in technische vindingen: de atoombom, de lopende band, de pil. Minder opvallende verschijningsvormen: bedrijfskundige inzichten die worden gebruikt voor de inrichting van het arbeidsproces, marketingstrategieën, psychiatrisch onderzoek dat de strafmaat bepaalt, de alternatieve geneeswijzen die niet worden vergoed en de pedagogen die de inrichting van het onderwijs bepalen.

3. Nee, de wijze van onderzoek en de (mogelijke) onderzoeksobjecten zijn aan restricties gebonden.

Toelichting: Niet alle wijzen van onderzoek zijn toegestaan – ook al leveren ze betere resultaten. Veel biologische, medische, psychologische en sociologische onderzoeken zijn onacceptabel, omdat ze een te groot risico vormen voor de menselijke gezondheid of in strijd zijn privacywetgeving. Interessant is dat dieren er veel minder goed van af komen in de wetenschap - veel minder goed dan in het dagelijks leven.

4. Nee, de aard van wetenschap drukt een levensideaal uit.

Toelichting: Wetenschap vereist een zekere onthechting van de werkelijkheid. Voor de medicus is een lichaam een object, binnen de biologie is geen ruimte voor religieuze overtuigingen en de literatuurwetenschapper mag geen persoonlijke essays schrijven. Precies de eis dat elke wetenschapper inwisselbaar moet zijn, maakt dat deze zich op een wijze tot de werkelijkheid moet verhouden waarin elke persoonlijke betrokkenheid (van gevoel of overtuiging) is uitgebannen.

5. Nee, de systematiek van wetenschap is genormeerd.

Toelichting: Deze waarden betreffen de normen voor goed onderzoek die worden gehanteerd binnen de verschillende wetenschappen. In de voorafgaande hoofdstukken over de wetenschapsleer is dit al uitgebreid aan de orde geweest. Een duidelijk voorbeeld is het dubbelblind onderzoek binnen de medische wetenschap.

6. Nee, het wetenschappelijk bedrijf kent sociale structuren en regels die waarden uitdrukken.

Toelichting: In het wetenschappelijk bedrijf zijn verschillende structuren aan te wijzen die waarden uitdrukken: de hiërarchie binnen de universiteiten, de specifieke loopbaan (doctoraal, promotie) die is vereist om te kunnen functioneren in de wetenschap, de eisen die redactieleden van wetenschappelijke tijdschriften stellen aan publicaties, de publicatieplicht voor wetenschappers.

Twee benaderingen van de kwestie waardevrije wetenschap

1) Max Weber: wetenschap moet waardevrij zijn. 
Argument: wetenschap gaat over wat is, waarden over wat moet. Hier moet strikt onderscheid in blijven bestaan, je kunt het ene ook niet uit het andere afleiding. Is dit überhaupt mogelijk? Weber stelt: wetenschap is niet geheel waardevrij (samenleving bepaalt), maar wetenschapper moet wel vrij zijn van elke waardering (beperkte tot het feitelijke). Dat is haar professionaliteit.

2) Frankfurter schule: wetenschap moet kritische wetenschap zijn, d.w.z. bijdragen aan waarden als maatschappelijke verbetering, bevrijding en emancipatie.
Argument:  wetenschap is altijd uitdrukking van ideologie. Het moet daarom altijd kritisch zijn, oftewel waarde-gebonden. De praktijk wordt altijd bepaald door de theorie en andersom.