Les 1: hoofdstuk 2: Runderen

• Dierverzorging
• MBO
• Studiejaar 1

 Runderen

Welke ervaring met/kennis van runderen heb jij ?

Leerdoelen

1. Je herkent en benoemt minimaal 15 verschillende runderrassen.

2. Je legt uit hoe de dagelijkse en periodieke verzorgende werkzaamheden van runderen uitgevoerd moeten worden.

3. Je kan een rund de juiste hoeveelheid voer en water geven.

4. Je kan beoordelen of het voer geschikt is voor runderen.

5. Je kan een rund op de juiste wijze met oog voor dierenwelzijn hanteren en fixeren.

6. Je kan verschillende huisvestingssystemen van runderen benoemen.

7. Je kan aangeven welke voor- en nadelen bij de huisvestingssystemen benoemen.

8. Je kan de specifieke huisvestingsbehoeften van runderen benoemen.

9. Je kan aangeven welke voor- en nadelen bij de huisvestingssystemen benoemen.

Wat bedoelen we met een dubbeldoel ras?

1. een rund die geschikt is voor zowel vlees en recreatie
2. een rund die geschikt is voor zowel melk als recreatie
3. een rund die geschikt is voor zowel vlees als melk
4. een rund die geschikt is voor zowel vlees, melk als recreatie

Soorten runderen

Oerrund --> gefokt op specifieke productiekenmerken:

• vleestypische runderen
• melktypische runderen
• dubbeldoel rassen 
• Begrazing

Vleestypische runderen

• Hereford
• Blonde d'Aquitaine
• Limousin
• Piemontese
• Belgische witblauwe

Melktypische runderen

• Brown swiss (oorspronkelijk dubbeldoel ras) 
• Holstein friesian

Dubbel doel runderen

• Brandrode rund
• Dexter
• Jersey (voornamelijk melk)
• Lakenvelder
• Blaarkop
• MRIJ (Maas-Rijn-IJsselvee)

Begrazing

• Schotse Hooglander
• Galloway (ook voor vlees) 

Voeding rund

De weg van het voedsel

 

1. Het voedsel komt eerst in de pens, de grootste maag van de koe.
2. Als de pens vol is komt het voedsel in kleine stukjes terug in de mond, zodat de koe het kan herkauwen.
   
3. Het herkauwde voedsel wordt verder verteerd in de netmaag.
   
4. In de boekmaag wordt het vocht uit het voedsel gehaald.
   
5. Als laatste wordt het voedsel in de lebmaag zò fijngemaakt, dat het in de darmen kan worden opgenomen.
   
6. Via de darmen worden alle belangrijke voedingsstoffen in het bloed opgenomen en door het lichaam gevoerd. Deze voedingsstoffen komen ook in de uier, waar de melk wordt gevormd.

Soorten voer 

ruwvoer = voer met veel vezels

voedsel nodig dat grofvezelig is: vertering goed te laten verlopen:

- anders raakt de pens van streek (pensverzuring, lebmaagverdraaiing)

- bevat belangrijke voedingsstoffen 

krachtvoer = veel voedingsstoffen per kg voer (Pens verzuring!)

Waar let je op bij de
beoordeling (check) van een koe?

Beoordeling koe

• alertheid
• glans en gladheid van de vacht
• ontwikkeling
• bevuiling
• conditie
• pens
• huidbeschadigingen
• zwellingen en pijn
• (graas)gedrag
• houding en beweging
• productie en eventuele veranderingen

Dagelijkse verzorging

• Voeren
  
• Water geven
  
• Exterieurverzorging (poetsen) / automatische koeborstel
  
• Mesten
  
• Monitoren (gezondheidscheck)
• Melken (bij melkkoeien)
  
• Aandacht geven
  
• Weidegang geven indien dit op het bedrijf gewenst is

Periodieke verzorging

• Stal volledig uitmesten en eventueel ontsmetten
  
• Vaccineren
  
• Ontwormen
  
• Klauwen bekappen (2 tot 3 keer per jaar)
  
• Scheren
  

Noem een periodieke
verzorging van runderen.

Wat is geen reden om een koe te scheren?

1. tegen transpireren
2. om te zorgen dat ze minder snel ziek worden
3. omdat het er mooier uit ziet
4. om luizen en schurftmijt te voorkomen

Noem een huisvestingvorm
voor runderen.

Huisvestingssystemen

• Grasland
• Ligboxenstal
• Potstal
• Grupstal
• Hellingstal

Grasland

3 koeien hebben 1 hectare land nodig

beschutting nodig tegen de zon

geregeld omweiden:

- worminfecties tegen gaan (zoals leverbot)

- weiland kan herstellen

leverbot voorkomen:

- grasland droog houden

- zorgen voor een goede afwatering

Hoe kun je leverbot voorkomen in je grasland?

Ligboxenstal

Meest gebruikte stal in Nederland.

Koeien lopen los in de stal.

Kunnen liggen in de 'ligbox' 

       --> bodem zaagsel of rubberen mat

Mest valt door een rooster in de mestput.

Potstal

Ouderwetse manier.

Koeien staan op stro, waar elke keer
nieuwe stro op wordt gegooid. 

1 of 2x per jaar uitgemest.

Grupstal

Zeer ouderwets, komt bijna niet meer voor.

Lijkt op een potstal, alleen hier staan koeien vast.

'grup' = mestgoot dat achter de koeien 

doorloopt en ontlasting en urine opvangt.

Hellingstal

= doorontwikkeling van de potstal

Weinig in Nederland. 

Stro wordt op het hoogste punt gelegd. 

De dieren lopen het stro door de stal heen. 

Mest belandt op het lage gedeelte, wordt eruit gehaald door een uitmestsysteem. 

Koeien liggen op het schuine gedeelte in het schone stro. 

Wat is de meest gebruikte stal voor runderen in Nederland?

1. ligboxenstal
2. potstal
3. grupstal
4. hellingstal

Welke huisvestingsvorm voor runderen vind jij het beste?

Ligboxenstal

Potstal

Grupstal

Hellingstal

Wat bedoelen we met BCS?

Body Condition Score (BCS)

Hoe dik of dun is een koe?

Bekijken en betasten van het gebied:

- rond de staartwortel/koekoeksgaten

- de lendenen

De vet- en spierbedekking wordt beoordeeld.

Wat is lactatie?

Lactatie & BCS

Lactatiegroepen indelen:

• begin lactactie: 0 -100 dagen.                                                                                         De koe heeft vaak een hogere conditiescore.
• tijdens lactatie: 101 - 200 dagen.                                                                                          De score loopt iets terug, omdat de koe veel melk produceert.
• eind van lactatie: > 201 dagen.                                                                                       De conditiescore loopt iets op. De koe is dan langer drachtig en geeft minder melk.
• droogstand

Voerbeweging voormagen

Pens

Pens

• Grootste voormaag
• 200 liter
• opslag
• 3 lagen 
• bacteriele vertering
• spieren
• penspapillen

Netmaag

Netmaag

• Wand lijkt op visnet
• Selectie boekmaag of pens
• uitgang slokdarm
• uitgang boekmaag
• sap naar boekmaag 
• bolus naar slokdarm

De middelste laag in de pens is ....

1. Gasvormig
2. Vast
3. Vloeibaar

De pens is de ........ voormaag en dient vooral als ........
kies de juiste woorden!

1. Middelste / gistingsvat
2. Grootste / opslag
3. Grootste / gistingsvat
4. Middelste / opslag

In de netmaag liggen de ....

1. uitgang slokdarm en uitgang boekmaag
2. uitgang pens en ingang boekmaag
3. ingang boekmaag en ingang slokdarm

1. De netmaag duwt een bolus de pens in
2. De netmaag duwt een bolus de slokdarm in

Boekmaag

Boekmaag

• basketbal
• bladen
• opname water, vluchtige vetzuren en mineralen
• portierfunctie lebmaag of netmaag

Lebmaag

Lebmaag

• hoofdmaag (echte maag)
• vergelijkbaar met mens
• 15-20 liter
• afbreken eiwit
• doden bacterien
• zoutzuur
• enzymatische vertering
• enzym = omzetter

Vanuit de boekmaag wordt onder andere de volgende stoffen opgenomen

1. Water, eiwitten, mineralen
2. Water, vluchtige vetzuren, mineralen
3. Eiwitten, mineralen, gassen
4. Alle antwoorden zijn goed

De boekmaag bepaalt of de voedselbrij door mag naar de lebmaag

1. Ja
2. Nee

De hoofdmaag (echte maag) van de koe is .....

1. Pens
2. Netmaag
3. Boekmaag
4. Lebmaag

Wat is de juiste volgorde van de magen

1. Netmaag - pens - boekmaag - lebmaag
2. Netmaag - boekmaag - pens - lebmaag
3. Pens - netmaag - boekmaag - lebmaag
4. Pens - boekmaag - netmaag - lebmaag

Huiswerk voor de volgende les: Ziekteleer rund!

Melkziekte / Kopziekte / Mastitis / Mortellaro / Pensverzuring / Slepende melkziekte / Neospora
Oorzaak / progonose / ziektebeeld / behandeling / preventie

Vragen ?