1.4. Plaatgrenzen en Aardbevingen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Actieve aarde

hoofdvraag

Hoe werkt plaattektoniek en 

wat zijn de gevolgen voor het aardoppervlak

vorige les

Wie is Alfred Wegener?

Huiswerkcontrole:
Beschrijf de relatie basalt, IJsland en Paleomagnetisme

deelvraag deze les

Rifting

• Door druk van magma 'bolt' een continent op 

• Er onstaan breuken 

• Er zakken delen weg: slenken 

• Er blijven delen hoog uitsteken: horstschouders/riftschouders

Divergerende beweging

Seafloor spreading

• Divergentie 

• Er worden steeds nieuwe stroken oceanische korst gevormd 

• verder van de mid-oceanische rug 'zakt' de oceanische korst in.

Convergentie

• twee platen bewegen naar elkaar toe
• de oceanische ('zwaardere') plaat duikt onder
• trog - aardbevingen - stratovulkanen

slab pull  belangrijker dan convectie

ouder basalt is kouder dus zwaarder (zakt in de mantelo.i.v. zwaartekracht)     MOR hoog ridge push (duwmechanisme )

waar kan je het oudste gesteente op aarde vinden?
Bedenk ook waarom.

1. in continentale korst
2. in oceanische korst

Convergentie

• Twee continentale korsten bewegen naar elkaar toe
• De sedimentlagen die op de bodem van de oceaan tusen de continenten lagen worden geplooid tot een gebergte

Transform

• Twee platen schuiven langs elkaar heen
• Transforme breuken staan vaak dwars op mid-oceanische ruggen

Hotspot

• Een mantelpluim voert heel heet magma richitng het aardoppervlak
• Een tektonische plaat schuift daaroverheen
• Er onstaat vulkanisme (met een spoor - hotspot track)

Tot welk gesteentesoort horen graniet, andesiet, basalt en obsidiaan?

1. sedimentaire gesteentes
2. metamorfe gesteentes
3. stollingsgesteentes

werktijd

m 1.4

Plaattektonische situaties

• Divergentie --> Breukgebergte en uitbreiding van de zee

• Transform/Transversaal --> Platen bewegen langs elkaar 

• Convergentie --> oceanische plaat tegen oceanische plaat 

• Convergentie --> subductie: oceanische plaat onder continentale plaat 

• Convergentie --> continentale plaat tegen continentale plaat 

• Hotspot --> mantelpluim onder de aardkorst

In welk gedeelte van de aarde komen gesteentes voor?

Aardbevingen kan je meten

hoe meet men aardbevingen

Meten van seismische activiteit

Epicentrum en hypocentrum

• Epicentrum: plaats aan het aardoppervlak die recht boven. de plaats van de aardbeving in de aardkorst ligt
• Hypocentrum: plaats van de aardbeving in de aardkorst (kan tot honderden kilometers diep liggen)

weet jij het verschil tussen Richter en Mercalli?

😒🙁😐🙂😃

Schaal van Richter

• deze schaal geeft aan hoe zwaar aardbevingen zijn (=magnitude)

• elke schaal omhoog betekent dat de aardbeving 10x sterker is (logaritmische schaal)
• vanaf schaal 3 kunnen mensen het voelen

Hoeveel zwaarder was de aardbeving in Haiti in 2010 (7 op de Richterschaal) dan die bij Roermond in 1992 (5,8 op de schaal van Richter)

1. ongeveer 1,2x
2. ongeveer 14x
3. ongeveer even zwaar
4. ongeveer 2x

Schaal van Mercalli

De schaal van Mercalli meet de aangerichte schade op een plek

Opdr: lees par 1.4

Bij welke plaatgrenzen krijg je aardbevingen en in welke situaties zijn de aardbevingen heel hevig?

Platentektoniek en aardbevingen

Meeste aardbevingen ontstaan door platentektoniek

    - convergente en transforme plaatgrenzen

            - veel drukopbouw

            - krachtige aardbevingen

    - divergente plaatgrenzen

             - weinig drukopbouw

             - minder krachtige aardbevingen

Wat zijn voordelen/nadelen van de schalen van Mercalli en Richter?

Voordelen / Nadelen

Mercalli / Richter

Richter

• Kracht kan objectief en snel gemeten worden
• Richterschaal heeft geen einde

Mercalli

• Schade kan pas later goed worden vastgesteld
• Voor mensen is schade relevanter dan kracht

Convergente platen > plooingsgesteente

Divergente platen > breukgesteente

Leerdoelen behaald?

• verschil Richer Mercalli?
• welke plaatgrenzen hevige aardbevingen?