Par. 2.4 Gesloopt gesteente (verwering)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

WELKOM!

Nodig: 

• Chromebook 
• Boek en schrift
• aantekenblad 2.4 + pen voor aantekeningen.

Planning

• Nakijken maakwerk
• Bespreken 2.4 (verwering)
  
• Check of de leerdoelen overgekomen zijn
• Zelfstandig werken aan opgaven

Nu jullie - Nakijken Huiswerk

• Nakijkboekje
• zelfstandig
• Klaar? Lezen 2.4 in stilte

Leerdoelen 2.4

• Je kunt in eigen woorden omschrijven wat verwering is.
• Je kunt verwering indelen in mechanische en chemische verwering.
• Je kent de verschillende processen van mechanische verwering en van chemische verwering.
• Je kunt uitleggen onder welke condities mechanische en chemische verwering plaatsvinden.
• Je kunt aan de hand van een casus aangeven welke vorm van verwering plaatsvindt en je kunt dit proces beschrijven (oorzaak-gevolg). 

Verwering

Exogeen proces: kracht die van buitenaf de aardkorst inwerkt op de aardkorst - reliëf verminderen.

Wat is de definitie van verwering? 

2 soorten:

1. Mechanisch (fysisch): samenstelling verandert niet.
   
2. Chemisch: samenstelling verandert wel.
   

Het uit elkaar vallen van gesteente onder invloed van het weer, planten en zuren. Dit gebeurt op de plek zelf.

Mechanische en chemisch met Snickers?

Mechanisch

Bij mechanische verwering verandert de samenstelling niet! Je breekt dus alleen het gesteente (de Snickers). Verwering is immers het uit elkaar van van gesteente.

Chemisch

Het uit elkaar vallen van gesteente waarbij de (chemische)samenstelling wél verandert.

Gesteente reageert met water (speeksel) i.c.m. zuren (de enzymen in je speeksel). Die delen van het gesteente (de Snickers) die bestand zijn tegen het vocht en zuren blijven over (de pinda's).

Mechanische verwering

Vorstverwering

Komt voor in de koude, enigszins vochtige klimaten: richting de polen of hoog in gebergten.

1. Water komt in scheuren en bevriest;
2. IJs heeft groter volume - zet uit;
3. Scheuren worden groter - gesteente breekt af.

Temperatuurverschillen

Ook wel insolatie genoemd.

Gesteente breekt af door blootstelling en wisseling van extreme temperatuurverschillen (koud en heet), in een korte tijd.

Heet: gesteente zet uit

Koud: gesteente krimpt.

Gebieden waar verschillen groot zijn - woestijn/steppe (aride)

Biologische verwering

Ook wel organische verwering of worteldruk genoemd. 

Wortels van bomen dringen scheuren van gesteente binnen en drukken het gesteente uit elkaar.

Zout

De in het water opgeloste zouten kristalliseren uit bij verdamping. Door het verder aangroeien van deze zoutkristallen kunnen scheuren in het gesteente worden verwijd en kan het gesteente uiteindelijk uiteen verbrokkelen. Deze laatste vorm van verwering komt voor in aride klimaten.

Wat is het verschil tussen mechanische en chemische verwering?

Welke vorm van verwering?

1. Vorst
2. Temperatuurverschil
3. Zout
4. Worteldruk/biologisch

Welke vorm van verwering?

1. Vorst
2. Temperatuurverschil
3. Zout
4. Worteldruk/biologisch

Welke vorm van verwering?

1. Vorst
2. Temperatuurverschil
3. Zout
4. Worteldruk/biologisch

Van welke verweringsvorm is vorstverwering een voorbeeld

Bij de afbraak van de kalksteen van Mount Yamnuska spelen zowel mechanische als chemische verwering een rol. Geef aan op welke wijze:
 mechanische verwering bijdraagt aan de afbraak van het gesteente;
 chemische verwering bijdraagt aan de afbraak van het gesteente.

Chemische verwering

Het uit elkaar vallen van gesteente waarbij de (chemische) samenstelling wél verandert.

• Gesteente reageert met water i.c.m. zuren.

Voorwaarden voor een sneller proces:

1. Warmte (hoge(re)) temperaturen;
2. Vocht (veel vocht).

Kalksteen

Kalk kan chemisch verweren. Landschapsvormen die hierdoor kunnen ontstaan vallen onder 'karstverschijnselen'. 

Kalksteen

Kalksteen lost op wanneer het in contact komt met water i.c.m. zuren. Dit proces verloopt sneller onder warme (dus tropische) omstandigheden. 

Wortels van vegetatie geven ook zuren af. Wanneer deze zuren door het water opgelost worden kan kalksteen chemisch verweren.

Kalksteengrotten

Water i.c.m. zuren zakken door de grond (via scheuren etc.). Hierbij lossen kalksteendeeltjes op. Dat kan vervolgens neerslaan: stalagtieten en stalagmieten.

Factoren verweringsproces

Welke factoren beïnvloeden het verweringsproces?

Klimaat

Chemische verwering: veel vocht (dus neerslag) en hoge temperaturen. Geschikte plekken: tropische klimaten.

Ook: veel vegetatie en/of dode plantenresten die zuren afgeven aan de bodem. Dit veroorzaakt OOK chemische verwering (i.c.m. meerslag).

Mechanische verwering: vooral lagere temperaturen en gematigde hoeveelheden neerslag. 

Aard moedermateriaal

Ene gesteente verweert sneller dan het ander (hardheid);

Scheuren in het gesteente? (maakt verwering gemakkelijker).

Aanwezigheid bodembedekking

Begroeiing (wortels) geven zuren af. Wanneer de zuren oplossen in (regen)water, dan kan dit mengels kalk oplossing.

Maar: een bodem kan ook beschermen tegen (mechanische) verwering.

Tijd

Hoe langer verwering als exogeen proces de tijd krijgt, des te meer gesteente afgebroken wordt.

CVB-vragen

1. Wat is chemische verwering?
2. Onder welke (klimatologische) omstandigheden vindt chemische verwering vooral plaats?
3. Komt er in Nederland chemische verwering voor?
4. Hoe beïnvloedt het moedermateriaal van het gesteente de mate van verwering?
5. Bodembedekking versterkt en voorkomt verwering. Hoe? 

Kleine afsluiting

Enkele quizvragen om de theorie van de gehele paragraaf te checken. Mix van eigen vragen én oud-examenvragen.

Waarom vindt er in de woestijn bijna gaan chemische verwering plaats?

Welke vorm van verwering vindt hier plaats?

1. Mechanisch
2. Chemisch

In het graniet van Mount Rushmore zijn door mechanische verwering scheuren ontstaan. Beschrijf in twee stappen het ontstaan van deze scheuren.

In welke maanden is de kans op chemische verwering het grootst? Waarom?

Op de afbeelding zie je een karstlandschap. Hier vindt ook mechanische verwering plaats. Geef hiervoor een aanwijzing uit de bron.

Wat hoort waar?

Sterke chemische verwering

Sterke Mechanische verwering

Weinig verwering

Fysische verwering

Chemische verwering

Aan de slag!

Maak van 2.4:

Opdracht 1 t/m 6.

Noteer je antwoorden in hele zinnen.