Maori

• Burgerschapskunde
• Aardrijkskunde
• +1
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Maori

Voorste slide bij iedere LessonUp les:

Uit welk land komen de Maori?

1. Australië
2. Vanuatu
3. Nieuw-Zeeland
4. Cuba

Wat weet je al over de Maori uit Nieuw-Zeeland?

De Maori kwamen rond het jaar 1300 aan op Nieuw-Zeeland vanuit het midden van Polynesië en werden de eerste bewoners van Nieuw-Zeeland.

Binnen de Maori gemeenschap heb je weer verschillende volkeren.
De officiële taal van de Maori is Māori ook wel 'te reo' genoemd. Nieuw-Zeeland heeft twee officiële talen, Engels en Māori.

Kom wat meer te weten over Nieuw-Zeeland en de Maori.

Nieuw-Zeeland is onderdeel van Oceanië en binnen Oceanië weer onderdeel van Polynesië (zie afbeelding voor de indeling van Oceanië).

De varen is een van de meest voorkomende planten in Nieuw-Zeeland. De Maori hebben een symbool genaamd 'koru' dat is afgeleid van een ontrollende varen. 

De Maori noemden het land dat wij nu kennen als Nieuw-Zeeland, 'Aotearoa'. Dit betekent 'het land van de lange witte wolk'. 

Je gaat zo een filmpje kijken over de bevolking van Nieuw-Zeeland door de Maori. Het is daarbij belangrijk om te weten dat ''pā'' dorp of fort betekent en dat ''iwi'' volk betekent.

00:30

Vestigde de Maori zich na aankomst voornamelijk op het Noordelijke of Zuidelijke eiland van Aotearoa?

Wie heeft als eerste Europeaan het bestaan van Nieuw-Zeeland ontdekt?

1. James Cook
2. Abel Tasman
3. Columbus
4. Jan Pieterszoon Coen

Abel Tasman

Abel Tasman was een Nederlandse ontdekkingsreiziger. Hij kwam als eerste Europeaan aan in Nieuw-Zeeland, Tasmanië, Fiji en Tonga. 

Abel Tasman kwam in 1642 aan in Nieuw-Zeeland, hij bezocht dit gebied in opdracht van de VOC. Dit eerste contact tussen Maori en Europeanen verliep niet zo soepel...

Het gebied waar Abel Tasman aankwam, is nu het Abel Tasman National Park.

De Maori voeren met een aantal waka richting het schip van Abel Tasman. Vier leden van de bemanning van Tasman kwamen om nadat een klein bootje, waarmee zij naar de kust wilden varen, geramd werd door een waka. Hierna besloot Tasman te vertrekken.

De Maori bliezen op schelptrometten waarop de Nederlanders op hun trompetten begonnen te blazen en een kanonskogel afschoten. Dit was voor de maori teken tot strijd.

James Cook was een Britse ontdekkingsreiziger. In oktober 1769  (127 jaar na Abel Tasman) kwam hij aan op het noordelijk eiland van Nieuw-Zeeland.

Aan boord had James Cook de Tahitiaanse Tupaia als tolk, adviseur en navigator.

James Cook toonde aan dat Nieuw-Zeeland uit twee eilanden bestaat en maakte kaarten van het gebied.

De ontmoeting tussen Cook en de Maori werd nog bloediger dan de ontmoeting tussen Abel Tasman en de Maori. Negen Maori werden gedood. 

Na James Cook volgden nog vele andere ontdekkingsreizigers, walvisjagers en missionarissen. Op de volgende slide is hierover een animatie te zien. De laatste anderhalve eeuw trokken mensen uit Europa en de rest van de wereld naar Nieuw-Zeeland om zich er te vestigen.

Beide kanten bleven ondanks angst voor elkaar toch nieuwsgierig naar elkaar en vooral naar elkaars spullen. Uit die nieuwsgierigheid naar elkaars spullen ontstond handel.

James Cook

Verdrag van Waitangi

deel 1

deel 2

deel 3

deel 4

deel 5

Op de volgende slide is het landverlies van de Maori te zien. Je ziet dat Nieuw-Zeeland eerst in zijn geheel het eigendom was van de Maori, maar dat nu nog maar erg weinig land van de Maori is als gevolg van dit verdrag.

Was het verdrag van Waitangi eerlijk? 

Waarom wel of niet?

Nieuw-Zeeland heeft ongeveer 4,9 miljoen inwoners. Hoeveel inwoners identificeren zich als Maori?

1. ongeveer 554.000
2. ongeveer 776.000
3. ongeveer 928.000
4. ongeveer 4 miljoen

Maori vandaag de dag

De Maori proberen ook om stukken land die zij verloren hebben, terug te krijgen. 

In het verdag van Waitangi staat dat Maori dezelfde rechten hebben als van oorsprong Britten. Dit heeft een positieve invloed op de rechten van de Maori, maar wil niet zeggen dat deze ook echt gelijk zijn aan die van Britten.

In 2004 is de Maori partij, opgericht, die opkomt voor de rechten van de Maori in Nieuw-Zeeland.

Veel onderdelen van de Maori cultuur zoals de taal zijn weer aan het heropleven. Op de volgende slides leer je meer over de cultuur van de Maori.

Hei Matau:

Dit symbool heeft de vorm van een vishaak en staat voor geluk en een veilige reis over water.

Koru:
Dit symbool heeft de vorm van een jonge zilvervaren. Het staat voor nieuw leven, groei, kracht en vrede.

Hei Tiki:
Dit symbool representeert iemands voorouders en wordt vaak overgedragen van ouder op kind.

Manaia:
Dit symbool is de boodschapper tussen de werelden van de levenden en de doden, hij wordt gebruikt als bewaker tegen het kwaad.

De Maori hebben een rijke beeldcultuur met veel symbolen. Wat betekenen deze symbolen? Koppel het symbool aan de juiste beschrijving.

Deze symbolen zie je ook op de boten van de Maori.

Hoe heet een Maori boot?

1. waka
2. haka

Het belang van de waka.

Als een Maori die zich voorstelt, vertelt hij o.a. met welke waka zijn voorouders aankwamen in Nieuw-Zeeland.

Hier wordt gewerkt door Maori aan een waka voor Museum Volkenkunde

Hoe maak je een waka?

Waka worden gemaakt van boomstammen. Omdat er grote boomsoorten voorkomen op Nieuw-Zeeland (zoals de tōtara, zie afbeelding) kunnen de Maori grotere boten maken dan de andere bewoners van Polynesië. Sommige waka zijn wel 30 meter lang en kunnen 100 mensen vervoeren.

Waka voor Volkenkunde

Hier zie je een uitsnede van een zijpaneel met verfijnd houtsnijwerk.

Deze boot is in 2010 door de Maori gemaakt voor Museum Volkenkunde in Leiden.

Te Hono Ki Aotearoa

De waka die de Maori hebben gemaakt voor Museum Volkenkunde, Te Hono Ki Aotearoa, is een waka taua, een oorlogskano. De enige waka taua in Europa!

Studenten van de roeivereniging in Leiden zijn opgeleid om erin te kunnen varen. Bekijk het filmpje op de volgende slide om te zien hoe dat eruit ziet.

Er waren waka's in vele soorten en maten. Hier zie je verschillende waka voor verschillende doeleinden.

Waar werd in het verleden een waka NIET voor gebruikt

1. verschepen van spullen
2. het houden van races
3. oorlog voeren
4. om regenwater in op te vangen

De tatoeages van de Maori, ta moko

deel 1

deel 2

deel 3

Wist je dat het woord tattoo dat wij nu kennen is afgeleid van het woord tautau uit Tahiti. James Cook maakte daar tattow van en tegenwoordig kennen we het als tattoo of tatoeage. 

Kreeg iedereen ta moko?

1. nee alleen mannen
2. nee alleen mensen met een hoge status
3. ja, zelfs kinderen
4. ja als je maar ouder was dan 16

Waarvan werd de inkt voor de ta moko oorspronkelijk gemaakt?

1. insecten
2. inkt van een inktvis
3. verbrand hout
4. bloed van een haai

Bekijk op de volgende slide de legende over de ta moko.

In dit kunstwerk zie je de ta moko goed terug, ook zie je goed het verschil tussen gezichts ta moko bij mannen (rechts) en vrouwen (links).

01:50

De familie van Niwareka hadden Ta moko, wat gebruikte Mataora om zich te versieren?

Met welke reden zou jij een tatoeage laten zetten?

Wat is een ''haka''?

1. Een kano
2. Een dans
3. Een ritueel
4. Een legende

De haka

Wat is de haka?

Waar komt de haka vandaan?

Ka mate

Wist  je dat er een speciale haka is, voor bij de waka die de Maori voor het museum hebben gemaakt?

Wie hebben de 'ka mate' (haka) wereldwijd bekend gemaakt?

1. All blacks rugbyteam
2. The New Zealand dance company
3. Tall blacks basketbalteam
4. Reclame voor een automerk

Workshop haka in Museum Volkenkunde

De workshopgevers hebben de haka geleerd van de Maori die jaarljks naar Museum Volkenkunde komen en toestemming om de haka te leren aan bezoekers.

Had jij in die tijd een ontdekkingsreiziger willen zijn? 

Waarom wel of niet?

Wat had jij anders gedaan dan Abel Tasman en James Cook?

Nieuw Zeeland heeft een eigen vlag en de Maori hebben een eigen vlag (te zien op de achtergrond). In de toekomst worden de vlaggen misschien samengevoegd. Hoe zou dit eruit zien? Maak je eigen versie van deze samengevoegde vlag.

Hieronder zie je de vlag van Nieuw-Zeeland en twee voorbeelden van samengevoegde vlaggen.

vlag Nieuw-Zeeland

Voorbeeld

Voorbeeld

Ga door naar één van onze volgende lessen over Oceanië.

We zien jullie graag
in het museum.