Thema 6 - Ecologie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

PO ecologie

Oefentoets Ecologie

Volgende week: toets ecologie!

Ecologie

Basisstof 1: Eten en gegeten worden

Basisstof 2: Piramiden

Basisstof 3: Koolstofkringloop en stikstofkringloop

Basisstof 4: Biologisch evenwicht

Basisstof 5: Aanpassingen bij dieren

Basisstof 6: Aanpassingen bij planten

Thema 6 Ecologie

Basisstof 1

Eten en gegeten worden

Leerdoelen:

Je kunt beschrijven dat bij fotosynthese energierijke stoffen worden gevormd uit energiearme stoffen, 

en hoe bij verbranding die energie weer vrijkomt.

Je kunt de voedselrelaties tussen organismen beschrijven.

Dieren moeten overleven in de natuur. Ze zoeken voedsel in hun omgeving en moeten voorkomen dat ze zelf worden opgegeten. Om te overleven hebben dieren planten nodig.

Voedselketen

Een reeks soorten, waarbij elke soort wordt gegeten door de volgende soort

De pijl geeft aan 

'wordt gegeten door'

Schakel = 1 organisme

Aantekening 1

Iedere voedselketen begint met een plant, een producent.

Daarna komen de consumenten. Eerst planteneters en daarna vleeseters.

Als laatste een roofdier die weinig of geen vijanden heeft.

Alleseters kunnen overal staan, want die eten planten en dieren.

Voedselweb = meerdere voedselketens door elkaar

Opdracht: noem een voedselketen van 5 schakels

Energie maken = fotosynthese

- Fotosynthese vindt plaats in bladgroenkorrels

- Zonder licht geen fotosynthese

Organismen

Eten energie 

Koolhydraten, eiwitten, vetten

Verbranden energie 

Producenten 

consumenten 1ste orde= planteneters

 Alleseters  consumenten 1e orde of hoger

Alleseters zijn dieren die planten en dieren eten.

Consumenten 2e orde of hoger = vleeseters

Reducenten

Bacteriën & schimmels

De voedselkringloop

Wat is een voedselketen?

1. Laat precies zien welke dieren er worden opgegeten in de natuur.
2. De volgorde waarin dieren en planten gegeten worden.
3. De volgorde waarin dieren gegeten worden.
4. Laat precies zien welke planten er worden opgegeten.

Voedselweb of voedselketen?

1. Voedselweb
2. Voedselketen

Wat zit er niet in een voedselweb?

1. planteneters
2. vleeseters
3. afvaleters
4. bacteriën

Voedselweb of voedselketen?

1. Voedselweb
2. Voedselketen

Wat is fotosynthese?

1. Het maken van voedsel
2. Het omzetten van water en koolstofdioxide
3. Het omzetten van glucose en zuurstof
4. Het omzetten van water + CO2 in glucose en zuurstof

Basisstof 1 : Eten en gegeten worden

Basisstof 2: Piramiden

Basisstof 3: Koolstofkringloop en stikstofkringloop

Basisstof 4: Biologisch evenwicht

Basisstof 5: Aanpassingen bij dieren

Basisstof 6: Aanpassingen bij planten

Thema 6 Ecologie

Piramide van aantallen

• Een piramide van aantallen geeft aan hoeveel individuen van een soort er in een voedselketen zijn. 
• Een piramide van aantallen heeft
  niet altijd een piramidevorm.

Biomassa

Biomassa: totale hoeveelheid energierijke stoffen in een organisme

Piramide van biomassa:

• Altijd in een piramidevorm

• In een voedselketen wordt de biomassa in elke volgende schakel kleiner

Energie in de voedselketen

De energie van de zon die via de producenten in de voedselketen komt, gaat niet allemaal naar de volgende schakel in de voedselketen. Een deel verdwijnt door verbranding en een deel wordt afgebroken door reducenten. Voor elke volgende schakel in de voedselketen blijft dus minder energie over. 

. door verbranding

• door uitscheiding

. ze sterven 

Energie verdwijnt uit de voedselketen

Energie in een voedselketen

Energierijke stoffen uit fotosynthese worden door producenten voor een deel voor groei gebruikt en voor een deel voor verbranding.

De biomassa van de consumenten is kleiner dan de biomassa van de planten. Als producenten sterven worden de energierijke stoffen gebruikt door reducenten en niet door de planteneters.

Basisstof 1 : Eten en gegeten worden

Basisstof 2: Piramiden

Basisstof 3: Koolstofkringloop en stikstofkringloop

Basisstof 4: Biologisch evenwicht

Basisstof 5: Aanpassingen bij dieren

Basisstof 6: Aanpassingen bij planten

Thema 6 Ecologie

Koolstofkringloop

De verschillende stoffen waarin koolstof kan voorkomen en van 

het ene organisme naar het andere gaat

- planten maken glucose met koolstof uit CO2 uit de lucht

- planten en dieren zetten glucose om in andere organische stoffen

- planten en dieren gebruiken de energierijke stoffen als brandstof

- reducenten gebruiken de energierijke stoffen uit dode resten van organismen en uitwerpselen als brandstof

- bij verbranding komt CO2 vrij, hierin zit de koolstof uit de energierijke stoffen

- CO2 wordt afgegeven aan de lucht 

Koolstofkringloop

Stikstofkringloop

De verschillende stoffen waarin stikstof kan voorkomen en van

het ene organisme naar het andere gaat

- planten nemen nitraat uit de bodem op

- planten zetten nitraat en glucose om in plantaardige eiwitten

- dieren zetten plantaardige eiwitten om in dierlijke eiwitten

- rottingsbacteriën zetten eiwitten uit dode resten van planten en dieren en uitwerpselen van dieren om --> ammoniakgas (in  de lucht) en ammonium (in de bodem)

- speciale bacteriën in de bodem zetten ammonium om in nitraat (voedingszout)

- stikstofbindende bacteriën zetten stikstof uit de lucht om waarbij o.a. nitraat ontstaat

(stikstofbindende bacteriën komen o.a. voor in wortelknolletjes 

van planten, zoals klaver en lupine)

Stikstofkringloop

De stikstofkringloop

Basisstof 1 : Eten en gegeten worden

Basisstof 2: Piramiden

Basisstof 3: Koolstofkringloop en stikstofkringloop

Basisstof 4: Biologisch evenwicht

Basisstof 5: Aanpassingen bij dieren

Basisstof 6: Aanpassingen bij planten

Thema 6 Ecologie

Biotische factoren

Biotische factoren zijn invloeden van de levende natuur op een organisme.
Belangrijke biotische factoren zijn vaak:

• soortgenoten
• concurrenten
• predatoren
• voedsel
• ziekteverwekkers.

Abiotische factoren

Abiotisch factoren horen bij de levenloze natuur.

Belangrijke abiotische factoren zijn vaak:

• Bodem
• Licht
• Temperatuur
  

Wind is een abiotische factor

Water is ook een abiotische factor

Niveaus ecologie

• Individu: 1 enkel organisme
• Populatie: een groep individuen van hetzelfde soort in een bepaald gebied
• Levensgemeenschap: alle populaties samen in een gebied
• Ecosysteem: Biotische en abiotische factoren

Populatiegrootte

De populatiegrootte = het aantal organismen in een populatie. 

De populatiegrootte hangt af van de invloeden uit de omgeving, dus van biotische en abiotische factoren.

Biologisch evenwicht

Biologisch evenwicht schommelen van populatiedichtheid om een evenwichtswaarde

Niveaus Ecologie 

individu

populatie

Levensgemeenschap

ecosysteem

biosfeer

Optimumkromme

De invloed van abiotische factoren kan worden weergegeven in een optimumkromme.

Hieruit kan je:

• Minimum afleiden
• Optimum afleiden
• Maximum afleiden

Optimumkromme

Basisstof 1 : Eten en gegeten worden

Basisstof 2: Piramiden

Basisstof 3: Koolstofkringloop en stikstofkringloop

Basisstof 4: Biologisch evenwicht

Basisstof 5: Aanpassingen bij dieren

Basisstof 6: Aanpassingen bij planten

Thema 6 Ecologie

Aanpassingen bij dieren 

Gestroomlijnd en schutkleur

Aanpassingen bij dieren

Schutkleur

Aanpassingen bij dieren

Aanpassingen bij dieren

Aanpassingen bij dieren

Basisstof 1 : Eten en gegeten worden

Basisstof 2: Piramiden

Basisstof 3: Koolstofkringloop en stikstofkringloop

Basisstof 4: Biologisch evenwicht

Basisstof 5: Aanpassingen bij dieren

Basisstof 6: Aanpassingen bij planten

Thema 6 Ecologie

Aanpassingen bij planten

Huidmondjes

Water verdampt uit de plant via de huidmondjes

Warm en droog? -> huidmondjes dicht

Water opslaan en opnemen

1.  Vetplanten slaan water op in dikke kleine bladeren en cactussen in hun stengel
2. De wortels van woestijnplanten zijn meestal lang, daarmee kunnen ze bij diepere waterlagen komen OF heel breed waardoor ze snel veel water kunnen opvangen als het een keer regent
   

Plant in droog milieu:

• Weinig huidmondjes
• Dikke waslaag
• Klein bladoppervlak

Plant in vochtig milieu:

• Veel huidmondjes
• Dunne bladeren
• Grote bladeren

Waterplanten

Luchtkanalen in stengels

Waterplanten in vochtige omgeving

Waterplanten geheel in water:

• geen huidmondjes
• water, mineralen, CO2 via bladeren
  

waterpest

Klimplanten

Klimplanten houden zich met hechtwortels vast aan muren en andere planten.

 Sommige klimplanten nemen voedingsstoffen op uit de plant waarop ze groeien. 

Klimplanten groeien snel.

Aanpassingen aan licht

Zonneplanten : Groeien bij veel licht

Schaduwplanten: Groeien het best bij weinig licht

Voorjaarsbloeiers: schaduwplanten die vroeg bloeien