Leefomgeving in gevaar

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo
• Leerjaar 2

7.5 Leefomgeving in gevaar

DEZE LES

Wat weet je nog van vorige les?

Uitleg

Zelfstandig werken

JE GAAT LEREN OVER

• welke invloed de verbranding van fossiele brandstoffen op de koolstofkringloop heeft.
  
• wat het versterkte broeikaseffect is en wat de gevolgen hiervan zijn.
  
• voorbeelden van stoffen die door de mens in de leefomgeving worden gebracht en zo milieuverontreiniging veroorzaken.
  
• voorbeelden waardoor de leefomgeving en gezondheid in gevaar kunnen komen door schadelijke stoffen.

Wat weet je nog van?

Kennistest

Er volgen nu vragen om de voorkennis van de leerling te testen.

Producent

Consument

Reducent

Wat zijn reducenten?

1. Alle organismen die afval opruimen
2. schimmels en bacteriën die organische stoffen omzetten in anorganische stoffen
3. schimmels en bacteriën die anorganische stoffen omzetten in organische stoffen
4. alle organismen die alle stoffen klein maken

Uit hoeveel verschillende voedselketens bestaat dit voedselweb?

1

2

3

4

5

6

7

Wat is duurzaamheid?

1. Het is een keurmerk
2. Het zegt iets over de kosten van een product
3. Het zegt iets over hoelang je een product kunt gebruiken.
4. Het zegt iets over de levensduur en het productieproces van een product

Wat zijn reducenten?

1. Alle organismen die afval opruimen
2. schimmels en bacteriën die organische stoffen omzetten in anorganische stoffen
3. schimmels en bacteriën die anorganische stoffen omzetten in organische stoffen
4. alle organismen die alle stoffen klein maken

Uitleg

Laptops dicht

Aantekeningen

Leerdoel

Je kan de stappen in de koolstofkringloop benoemen en uitleggen

Koolstofrkingloop

Producenten

1. Zij kunnen Koolstofdioxide (CO2) opnemen en er voedingsstoffen van maken

2. Planten maken 's nachts ook koolstofdioxide door verbranding. dit geven ze af aan de lucht

1       2

Koolstofrkingloop

Consumenten

3. Zij verbranden voedingsstoffen. Bij verbranding komt CO2 vrij. Dit ademen zij uit.

Reducenten

4. Dode resten van planten en dieren worden afgebroken. Hierbij komt CO2 vrij in de lucht

3          3

4

Kleine koolstofkringloop

Grote koolstofkringloop

Leerdoel

Je kunt uitleggen welke invloed de verbranding van fossiele brandstoffen op de koolstofkringloop heeft.

Voorbeeld van een milieu probleem, sluit aan bij vorige dia.

Fossiele brandstoffen

Steenkool

Aardolie

Aardgas

Fossiele brandstoffen - voorbeelden

ontstaan fossiele brandstof

Toename CO₂

1. Fossiele brandstoffen liggen diep in de grond en zijn niet langer onderdeel van de koolstofkringloop.
2. Doordat mensen de fossiele brandstoffen diep uit andere aardlagen halen en verbranden neemt de totale hoeveelheid CO₂ toe.
3. Die CO₂ kan niet meer zo snel verdwijnen uit de kringloop

Toename CO₂

De koolstofkringloop op aarde is niet meer in evenwicht.

Leerdoel

Je kan uitleggen wat het versterkte broeikaseffect is en wat de gevolgen hiervan zijn.

Je kan voorbeelden noemen van stoffen die door de mens in de leefomgeving worden gebracht en zo milieuverontreiniging veroorzaken.

Verbranding en het milieu

Versterkt broeikaseffect

Verbrandingsproducten komen vrij in het milieu en kunnen schadelijk zijn.

Koolstofdioxide is een broeikasgas dat bijdraagt aan een versterkt broeikaseffect.

Soorten broeikaseffect

Balans uitstoot/opname 

broeikasgassen

Nodig voor temperatuur

op aarde

--> zonder: gemiddelde

temp op aarde -18 i.p.v.

+15 ^oC

Broeikasgassen in balans

Het versterkte broeikaseffect

• Door extra uitstoot van broeikasgassen (emissie) --> verstoring balans uitstoot/opname --> extra warmte tegengehouden --> de temperatuur op aarde extra stijgt.
• Broeikasgassen zijn met name koolstofdioxide (CO₂), waterdamp (H₂O) en methaan (CH₄).
  
• Vooral het CO_2-gehalte stijgt fors in de atmosfeer
  

Schadelijke broeikasgassen

Oorzaken

• Energie door verbranding fossiele brandstoffen (industrie, transport en gebouwen)
• Veeteelt
• Ontbossing (minder opslag koolstof)

Andere oorzaak (maar dit hoeven de leerlingen nog niet te leren):

• (An)aerobe afbraak organische stoffen bodem --> veroorzaakt door opwarming aarde (toendra) en droogleggen bodem (veengrond)

Afbeelding: https://ourworldindata.org/ghg-emissions-by-sector

Gevolgen

Niet alle gevolgen zijn bekend.

Bijdrage aan klimaatverandering:

• Temperatuurverhoging --> smelten ijskappen polen --> stijging zeespiegel
• Extremer weer --> langere droogtes --> landbouw? Extremere buien --> landverschuivingen. Meer orkanen --> economische schade en direct gevaar mensen
• --> veranderingen in ecosystemen: noordwaarts trekken soorten (tropische ziektes), uitsterven meer soorten.

Enkele gevolgen daarvan als er geen maatregelen worden genomen (zie afbeelding Nederland en stijging zeespiegel) ->

Leerdoel

Je kan voorbeelden noemen van stoffen die door de mens in de leefomgeving worden gebracht en zo milieuverontreiniging veroorzaken.

Waarom we schadelijke stoffen gebruiken?

Productieprocessen versnellen

Grote vraag naar voedsel en producten.

Niemand wil eigenlijk schadelijke stoffen gebruiken, maar toch doen we het wel.

Tussen dia om een inleiding te geven in de oorzaken van het gebruik van schadelijke stoffen. 

monocultuur

mineralen/(kunst)mest toevoegen

intensieve veehouderij

bioindustrie en krachtvoer

Hoe produceren boeren veel voedsel?

Gewassen beschermen

Tegen ziekten (schimmels/ bacteriën)

Vraat (insecten en andere dieren) -> plaag

Risico's

In een monocultuur staan de planten dicht bij elkaar. Insecten, schimmels en bacterien kunnen zich dan snel vermeerderen. Zo ontstaat een plaag. Ook onkruid kan een plaag worden.

Veel voedsel produceren door: gewassen te beschermen.

Vee beschermen

Tegen ziekten (schimmels/ bacteriën) -> antibiotica in het voer

Veel voedsel produceren door: het vee te beschermen tegen ziekten. 

Welke schade veroorzaakt akkerbouw?

Ophoping van gifstoffen = accumulatie

Vroeger waren bestrijdingsmiddelen niet selectief en niet biologisch afbreekbaar. Hierdoor ontstaat ophoping van gifstoffen in de voedselketen.

En hoe zit dat met veeteelt?

<a href='https://www.freepik.com/photos/pig-farm'>Pig farm photo created by aleksandarlittlewolf - www.freepik.com</a>

Vermesting/eutrofiëring

Overschot aan mineralen uit mest in de grond, gaat naar grondwater, komt in natuurgebieden en oppervlaktewater

gevolgen: 

in natuurgebieden zal ene plant beter groeien en gaan woekeren, andere verdwijnen want kunnen niet goed tegen mest, daarmee verdwijnen ook diersoorten

plaatje: heide maakt plaats voor hoog gras

in oppervlakte water ontstaat waterbloei: > wordt op de volgende dia's besproken.

Waterbloei

Ook wel algenbloei of eutrofiëring genoemd

Eutrofiëring

Gebruik deze afbeelding eventueel ter herhaling.

Leerdoel

Je kan voorbeelden noemen waardoor de leefomgeving en gezondheid in gevaar kunnen komen door schadelijke stoffen.

Andere vormen van milieuvervuiling #1

plastics                                                       smog

Andere vormen van milieuvervuiling #2

Fijnstof

Bron afbeelding: https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2021/09/15/risicos-van-ultrafijnstof-in-de-buitenlucht

Begrippen

(versterkt) broeikaseffect

Koolstofdioxide 

VRAGEN?

Wisselmoment: vragen?

Weektaak

7.5 Leefomgeving in gevaar

LEERDOELEN

• welke invloed de verbranding van fossiele brandstoffen op de koolstofkringloop heeft.
  
• wat het versterkte broeikaseffect is en wat de gevolgen hiervan zijn.
  
• voorbeelden van stoffen die door de mens in de leefomgeving worden gebracht en zo milieuverontreiniging veroorzaken.
  
• voorbeelden waardoor de leefomgeving en gezondheid in gevaar kunnen komen door schadelijke stoffen.

Weektaak

5.4 Leefomgeving in gevaar

Opdrachten A t/m C + keuze

Zet deze taak in je agenda