Literatuur ruimte en setting

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

 Literatuur

Literaire begrippen:

- ruimte en setting

Leerdoelen

Je kent de term setting (decor) en kunt de term toepassen op de gelezen literatuur.

Je weet wat de functie van literaire ruimtes is.

Vooraf: Wat weet je nog van personages en perspectief?

Uitleg: literaire setting en ruimte

Samenwerken: beantwoord de vragen bij het filmfragment.

Zelfstandig maken: lees het fragment uit Magnus en beantwoord de vragen

Afsluiting

Een ander woord voor personages:

1. verhaalfiguren
2. helden
3. schurken
4. echte mensen

Donald Duck

1. flat character
2. round character

Als een hoofdpersoon een karakterontwikkeling doormaakt, spreek je ook wel van een:

1. Flat character
2. Round character

Bij een type worden bepaalde kenmerken van een personage of groep personages overdreven.

1. Waar
2. Niet waar

Moet een verhaalfiguur altijd een ontwikkeling doormaken?

1. ja
2. nee

De toren van Babel - Annie M.G. Schmidt

In mijn onschuld dacht ik, dat het bouwen van een huis een vrij simpele affaire zou zijn. Ze doen het al zo lang... dacht ik. Mensen bouwen al zo lang huizen. Zeker al tienduizend jaar of langer. Het is net zoiets als brood bakken, dat doen ze ook al zo lang. En bouwen... zo'n achtduizend jaar geleden maakten ze al heel ingewikkelde pyramides, dacht ik. En de toren van Babel ook... nou ja goed, het ding is nooit afgekomen, maar nu zijn ze toch al weer zoveel verder en bovendien: mijn huis behoeft geen toren van Babel te worden, liever zelfs niet. Zo maar een huisje. Op de tekening, die de architect voor ons gemaakt had, was het zo eenvoudig. Enkel maar een paar kamers, rechte kamers, naast elkaar en een plat dak. En geen kwestie van spitsbogen of beeldhouwwerken, of van torentjes of van kantelen of van koepels of erkers of koekoeksramen, zo maar rechttoe, recht an een huis. Dat kon niet zoveel hoofdbrekens kosten, dacht ik.

Wat is het perspectief?

1. Ik-perspectief
2. Personaal perspectief
3. Alwetende/auctoriale verteller

Wat is het perspectief?

1. Ik-perspectief
2. Personaal perspectief
3. Alwetende/auctoriale verteller

Karakter - Bordewijk

Tot zijn eenentwintigste was hij toen in een boekhandel werkzaam als magazijnknecht, niet in de winkel. Dit was het eerste baantje dat hem enige bevrediging gaf, want te hooi en te gras kon hij nu zijn kennis vergroten. Maar hij schoot er niet op, hij verdiende nog steeds niet genoeg om op zichzelf te staan, hij bleef bij haar wonen.
Op een stroeve manier gingen zij met elkaar om. Hij was voor haar toch geen kwade zoon. ’s Zondagsmiddags gingen zij altijd wandelen. Ze wou naar de rivier, nooit ergens anders heen, zo gingen ze naar het Park of naar de Oude Plantage. Ze keken over het water, ze zeiden weinig, hun stilzwijgen was soms op de grens van vijandschap.

Wat is het perspectief?

1. Ik-perspectief
2. Personaal perspectief
3. Alwetende/auctoriale verteller

Wat is het perspectief?

1. Ik-perspectief
2. Personaal perspectief
3. Alwetende/auctoriale verteller

Setting en ruimte

Beeld van het decor van een verhaal

Genre en sfeer van het verhaal

Decor is nooit toevallig

Ruimte

• de plaats van handeling

• het weer, seizoen
• speelt het verhaal in het verleden of de toekomst?
• relatie met thematiek

De ruimte zorgt voor sfeer en spanning. 

Ruimte

De ruimte in een verhaal kan veel invloed hebben op de interpretatie. Er zijn vier soorten ruimte: 

1. functionele ruimte, 

2. decoratieve ruimte, 

3. begeleidende ruimte en 

4. contrasterende ruimte.

De functionele ruimte

de plaats van de handeling is van groot belang voor het verhaal. De ruimte heeft een functie. 

Voorbeeld: een horrorverhaal start in de kerkers van een verlaten kasteel, bij volle maan, terwijl het regent en bliksemt.

De decoratieve ruimte

de ruimte heeft geen enkel belang in het verhaal. De ruimte is functieloos en is er enkel ter decoratie. De decoratieve ruimte is beschrijvend voor een verhaal.

De begeleidende (of karakteristieke) ruimte

de ruimte ondersteunt de handeling van de personages. 

Voorbeeld: een prinses huilt omdat de prins moet vertrekken, en buiten stormt het en regent het pijpenstelen.

De contrasterende ruimte

de plaats van handeling staat in contrast met de handeling. 

Voorbeeld: een prinses huilt omdat de prins moet vertrekken, maar buiten schijnt de zon.

Ruimte

• parallel: ruimte komt overeen met de gebeurtenissen en de gevoelens van de personages
• contrast: ruimte is tegengesteld aan de gebeurtenissen en de gevoelens van de personages.

Bekijk het volgende fragment

Overleg in een duo en noteer:

- Welke setting en ruimte zie je in dit fragment?

- Wat voor soort film denk je te gaan zien?

- Welke dingen neem je aan als je de inleiding ziet? 

Lees het fragment uit Magnus

- Noteer de personages en zet erbij of het hoofd- of bijpersonen zijn. 

- Noteer alle karaktereigenschappen van de personages (karakteriseer de personages): wat weet je allemaal over ze?

- In welk perspectief is het verhaal geschreven? Beargumenteer je antwoord.

- Wat kun je over de setting vertellen?