3. Van industrie naar diensten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

Van industrie naar diensten

Nederland als industriële samenleving

In deze les

• Herhaling
• Instructie
• Aan de slag 

Liberalen

Socialisten

Is de tekenaar voor of tegen het algemeen kiesrecht?

1. Voor
2. Tegen

Sociale wetten

1. Wetten die de leef- en werkomstandigheden van arbeiders verbeteren.
2. Wetten die er voor zorgen dat arbeiders beter samenwerken.
3. Wetten die zorgen dat fabriekseigenaren meer rechten krijgen.
4. Wetten die de relatie tussen overheid en arbeiders vastleggen.

3A Nederland opbouwen

Nederland als industriële samenleving

Leerdoel

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie zich na 1945 herstelde

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

A

Nederland opbouwen

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie zich na 1945 herstelde

Begrippen:

wederopbouw

Europese Economische Gemeenschap (EEG)

B

Snelle groei

Leerdoel:

Je kunt een aantal gevolgen noemen van de economische groei in Nederland vanaf 1950

C

De economie verandert

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie vanaf de jaren 1970 veranderde

Begrippen:

welvaart

consumptiemaatschappij

gastarbeiders

 

migratie

Begrippen:

automatisering

globalisering

Europese Unie (EU)

Wat gebeurde er hier?

Wat weet jij eigenlijk van Nederland
ná de Tweede Wereldoorlog?

de wederopbouw 1945-1965

De Wederopbouw

Waarom?

• De schade in Nederland was groot: er was veel kapot en geplunderd in WOII

• Nooit meer armoede!

Maar hoe?

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

A

Nederland opbouwen

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie zich na 1945 herstelde

Situatie 1945:

• Fabrieken verwoest
• Spoorwegen en bruggen verwoest
• Grote schade transportsector
• Handel lag grotendeels stil
• Regering kon probleem niet oplossen: er was geen geld

Het land moet opnieuw opgebouwd worden: wederopbouw

Begrippen:

wederopbouw

Europese Economische Gemeenschap (EEG)

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

A

Nederland opbouwen

Wederopbouw ging snel door 2 oorzaken:

• Regering, werkgevers en vakbonden spreken af loon laag te houden
  Hierdoor prijs van producten laag ➜ stijging export
  
  
• Vanaf 1948: Economische steun uit Amerika: Marshallplan
  - Geldleningen
  - Grondstoffen
  - Goederen
  - Levensmiddelen  

Marshallplan

• Marshallplan beloofde economische en financiële hulp aan alle Europese landen.
• Afzetmarkt in de Verenigde Staten
• Voorwaarde: Europese samenwerking

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

A

Nederland opbouwen

Samenwerking moet wantrouwen voorkomen.

1957: oprichting Europese Economische Gemeenschap (EEG)

• Nederland
• Duitsland
• Frankrijk
• België
• Italië
• Luxemburg

Afspraak:

• Geen belasting heffen op goederen

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie zich na 1945 herstelde

Ja

Nee

Een beetje

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie zich na 1945 herstelde

Leerdoel

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie zich na 1945 herstelde

"Ik begrijp het al"

"Herhaling is fijn"

Wil extra uitleg

Zelfstandig maken:
Paragraaf 2

Paragraaf 3: 1 t/m 5

Verlengde instructie

Zelfstandig maken:

Paragraaf 2

Paragraaf 3: 1 t/m 5

Verlengde instructie

Samen: Paragraaf 2

Samen: Paragraaf 3: 1 t/m 5

Afsluiting

Maken vraag 1 t/m 5 van paragraaf 3A

3B Snelle groei

Nederland als industriële samenleving

Leerdoel

Je kunt een aantal gevolgen noemen van de economische groei in Nederland vanaf 1950

In deze les

• Herhaling
• Instructie
• Aan de slag 

Noem twee redenen waarom de wederopbouw snel ging.

Welke organisatie werd opgericht in 1957?

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

B

Snelle groei

Leerdoel:

Je kunt een aantal gevolgen noemen van de economische groei in Nederland vanaf 1950

Vanaf 1950:

• Groei economie
• Nog geen mogelijkheid om lonen te verhogen

Reactie vakbonden

• Dit is eerst nog oke.
• Want: invoering uitkering bij arbeidsongeschiktheid, pensioen

1963:

• Lonen mogen weer omhoog, stijgen enorm
• Vijfdaagse werkweek

Begrippen:

welvaart

consumptiemaatschappij

gastarbeiders

 

migratie

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

B

Snelle groei

In Nederland neemt welvaart toe: het gaat economisch goed

Consumptiemaatschappij: vele luxeproducten kunnen gekocht worden

• koelkast
• auto
• televisie

Daarnaast meer vrije tijd om te sporten of vakantie  

Consumptiemaatschappij en de 

gevolgen

Het lukt!

• De welvaart groeit enorm

• Prijzen en lonen worden losgelaten en mensen krijgen eindelijk weer meer loon (maar ook: hogere prijzen...)

• Nederland wordt een consumptiemaatschappij: ook het kopen van luxe wordt belangrijk.

HERHALEN

In 1963 spreken we van een loonexplosie: door onder andere een tekort aan arbeiders stijgen de lonen dat jaar zeker 15 procent. 

En mensen geven het geld uit aan luxe producten

Wat is dit?

1. bladblazer
2. stofzuiger
3. broodrooster
4. vacuüm-apparaat

Wat is dit?

1. koeler
2. sapcentrifuge
3. wasmachine
4. broodmachine

Wat is dit?

1. telefoon
2. intercom
3. rekenmachine
4. telegram-apparaat

Wat is dit?

1. luidspreker
2. televisie
3. telefoon
4. radio

Wat is dit?

1. luidspreker
2. televisie
3. telefoon
4. radio

Wat is dit?

1. geldkistje
2. broodtrommel
3. kassa-lade
4. koelbox

Gestegen welvaart + vrije loonpolitiek = kopen luxe goederen = consumptiemaatschappij

Het grootste luxe product: de auto

De moderne samenleving

In de jaren zestig groeide de economie en was er een groot tekort aan arbeiders. Daarom kwamen er gastarbeiders uit het buitenland. 

De eerste groep gastarbeiders kwamen uit Italië en Griekenland. Later kwamen hier ook arbeiders uit Turkije en Marokko bij. De gastarbeiders lieten ook hun gezinnen overkomen. 

 

 

Gastarbeiders jaren 70

Multiculturele samenleving

Dit verliep in golven:

• Jaren '50: Indonesiërs en Spaanse en Italiaanse gastarbeiders

• Jaren '60 en '70: Turkse en Marokkaanse gastarbeiders

• 1975: Surinamers

• Vanaf jaren '80: vluchtelingen

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

B

Snelle groei

1952: nagenoeg geen werkloosheid

Tekort aan arbeidskrachten:

• Mijnen
• Scheepsbouw
• Textielindustrie

Gevolg: gastarbeiders werven 

• Eerst Italië en Spanje, daarna Marokko en Turkije

Gunstige voorwaarden:

• Contracten onbeperkt verlengen
• Hele gezinnen zouden over moeten kunnen komen

1970:

• Regels rond migratie strenger: Eenmaal terug naar eigen land kom je moeilijk weer terug
• Gezinnen worden definitief naar Nederland gehaald

Je kunt een aantal gevolgen noemen van de economische groei in Nederland vanaf 1950

Ja

Nee

Leerdoel

Je kunt een aantal gevolgen noemen van de economische groei in Nederland vanaf 1950

"Ik begrijp het al"

"Herhaling is fijn"

Wil extra uitleg

Zelfstandig maken:
Paragraaf 3: 1 t/m 10

Samenvatting maken

Verlengde instructie

Zelfstandig maken:

Paragraaf 3: 1 t/m 10

Samenvatting maken

Verlengde instructie

Samen: Paragraaf 3: 1 t/m 10

Samen een samenvatting maken

Afsluiting

Maken vraag 6 t/m 10 van paragraaf 3B

3C De economie verandert

Nederland als industriële samenleving

Leerdoel

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie vanaf de jaren 1970 veranderde

In deze les

• Herhaling
• Instructie
• Nakijken
• Aan de slag 

Welke organisatie is opgericht in 1957?

Welke groepen gastarbeiders kwamen er na WOII in NL?

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

C

De economie verandert

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie vanaf de jaren 1970 veranderde

Er komt een einde aan de groei:

• 1973: stijgende olieprijzen
• Hoge lonen ➜ hoge prijzen ➜ minder export

Begrippen:

automatisering

globalisering

Europese Unie (EU)

Crisis in de jaren 80

Jaren 1980:

Veel mensen raken hun baan kwijt

Om productie winstgevend te maken moet loon naar beneden

 1. lager loon

 2. investeren in automatisering: productie door machines

3. fabrieken verplaatsen naar lage-lonen-landen: voorbeeld van globalisering 

Wat is globalisering?

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

C

De economie verandert

1990: Stijging economie en daarmee ook de welvaart.

1993: Nieuwe samenwerking in vorm van Europese Unie (EU)

Samenwerking op gebied van:

• economie
• migratie
• milieu
• criminaliteit

Burgers mogen binnen de EU werken waar ze willen. Bedrijven werven personeel in heel EU 

Handel wordt makkelijker door de invoering van 1 munt: euro

Leerdoel

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie vanaf de jaren 1970 veranderde

"Ik begrijp het al"

"Herhaling is fijn"

Wil extra uitleg

Zelfstandig maken:
Paragraaf 3

Samenvatting maken

Verlengde instructie

Zelfstandig maken:

Paragraaf 3

Samenvatting maken

Verlengde instructie

Samen: Paragraaf 3

Samen een samenvatting maken

Waarom kwam er crisis in de jaren 80?

Welke organisatie kwam in 1993 i.p.v. de EEG?

Afsluiting

Maken vraag 11 t/m 15 van paragraaf 3C