2. Het roer om

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Onderdeel: Nederlands-Indië

2. Het roer om

Wat gaan we doen?

1. Welkom

2.Leerdoelen terugkoppeling

3. Leerdoelen

4. Theorie

5. Aan de slag

6. Leerdoelen nabespreken

Leerdoelen terugkoppeling

1. Je kent de reden waarom alle VOC-bezittingen over gingen naar de Nederlandse staat.

2. Je kent de stappen die door Willem I werden ondernomen om Indonesië te hervormen.

3. Je kent de Indonesische reactie op de Nederlandse hervormingspogingen.

4.Je kent de reden van het falen van Willem I zijn hervormingsplannen.

Leerdoelen

1. Je kent de reden waarom het roer werd omgegooid.

2. Je kent de stappen die werden ondernomen om Indonesië te hervormen onder Johannes van den Bosch.

3. Je kent het functioneren van het cultuurstelsel.

4. Je kent de rol van de Javaanse adel binnen het cultuurstelsel.

Theorie

De verschillende Javaanse opstanden hadden Nederland veel geld gekost. Daarnaast kon de Nederlandse kolonie nog steeds niet met de Britse en de Franse koloniën concurreren. Koning Willem I besloot dan ook het roer om te gooien. De koning benoemde Johannes van den Bosch tot gouverneur-generaal. Van den Bosch behoorde tot de oude VOC-elite.

Gouverneur-generaal: de titel van de hoogste gezagsdrager in een kolonie.

Theorie

Toch was Johannes van den Bosch om een andere reden geliefd bij de koning: hij had veel bewondering ontvangen door zijn sociale project: de Maatschappij van Weldadigheid. In deze Drentse veenkolonie liet Van den Bosch mensen zonder toekomst werken voor kost en inwoning. 

Theorie

Deze ervaring paste hij dan ook toe op het bestuur van de kolonie: de kolonie was er voor het moederland en niet andersom. Het was de taak van de Javaan om voor de Nederlander te werken. Nederlands-Indië had geen ander doel dan de Nederlandse schatkist te vullen. Daarom voerde Van den Bosch in 1830 het cultuurstelsel in.

Het cultuurstelsel (1830):

was een belastingsysteem dat door gouverneur-generaal van Nederlands-Indië Johannes van den Bosch werd opgezet. In het cultuurstelsel moesten boeren 1/5 van hun grond inrichten om exportgewassen te verbouwen.

Theorie

Johannes van den Bosch vond dat heel Indonesië van Nederland was. Als eigenaar van de grond mocht de Nederlandse overheid een vergoeding eisen van de boeren voor het gebruik van die grond, een soort huur of pacht. Met het cultuurstelsel werd de Javaanse bevolking gedwongen door de Nederlandse overheid deze huur te betalen. 

Pacht =  een overeenkomst waarbij grond dat gebruikt kan worden voor landbouw of veeteelt aan een pachter wordt gegeven in ruil voor een vergoeding.

Theorie

De vergoeding moest in exportgewassen worden betaald zoals koffie, suiker of tabak. Per dorp bepaalde het gouvernement wat er moest worden geleverd door de Javaanse boeren. Elke boer moest één vijfde van zijn land inrichten voor die exportgewassen, die verwerkt zouden worden tot exportproducten. Wanneer de boeren naar verwachting hadden geproduceerd, kregen zij een kleine vergoeding voor die gewassen: plantloon.

Gouvernement = Een koloniaal bestuur ingesteld om een gebied te besturen. Vaak staat een gouverneur aan het hoofd van dit bestuur.

Plantloon = Een financiële vergoeding voor het geleverde werk in de productie van de exportgewassen ten tijde van het cultuurstelsel.

Theorie

Periode	Winst in guldens
1831-1840	93 miljoen
1841-1850	141 miljoen
1851-1869	231 miljoen
1830-1870	473 miljoen

Theorie

Om het cultuurstelsel op rolletjes te laten verlopen werden de inheemse bestuurders betrokken bij het stelsel. Nederlandse ambtenaren gaven bestellingen door aan inheemse bestuurders, vaak plaatselijke adel. In ruil voor de samenwerking met de Nederlandse overheid kregen de inheemse bestuurders een percentage van de opbrengst uit dit cultuurstelsel: de cultuurprocenten. 

Theorie

Om het cultuurstelsel op rolletjes te laten verlopen werden de inheemse bestuurders betrokken bij het stelsel. Nederlandse ambtenaren gaven bestellingen door aan inheemse bestuurders, vaak plaatselijke adel. In ruil voor de samenwerking met de Nederlandse overheid kregen de inheemse bestuurders een percentage van de opbrengst uit dit cultuurstelsel: de cultuurprocenten. 

Aan de slag

1. Toetsvoorbereiding 2. Het roer om maken. 

2. Geschiedenis Vandaag 2. Het roer om: lezen en afronden.

Leerdoelen nabespreken

1. Je kent de reden waarom het roer werd omgegooid.

2. Je kent de stappen die werden ondernomen om Indonesië te hervormen onder Johannes van den Bosch.

3. Je kent het functioneren van het cultuurstelsel.

4. Je kent de rol van de Javaanse adel binnen het cultuurstelsel.