Interpunctie basis

• NT2
• Beroepsopleiding

Uitleg

- aanhalingstekens

- apostrofs

- accenten

- ampersands

- apenstaartjes

- emoticons

- valutatekens

- procenten

- sterretjes

- hekjes

We hebben 

- punt

- komma

- vraagteken

- uitroepteken

- dubbele punt

- puntkomma

- haakjes

- streepjes

Uitleg

We hebben 18 leestekens:

- punten

- komma's

- vraagtekens

- uitroeptekens

- dubbele punten

- puntkomma's

- haakjes

- streepjes

- aanhalingstekens

- apostrofs

- accenten

- ampersands

- apenstaartjes

- emoticons

- valutatekens

- procenten

- sterretjes

- hekjes

Uitleg

Voor veel leestekens bestaan geen officiële regels. Er zijn wel richtlijnen en soms zijn er wel regels. In deze lessen leer je de meest gangbare gebruiken. Omdat het er zo veel zijn en de regels zo vaag zijn (en dus uitgebreid beschreven moeten worden) beginnen we met de 5 meest gebruikte leestekens. 

Punten

Een punt gebruiken we altijd aan het einde van een zin. Daarnaast moet je soms ook punten gebruiken bij afkortingen. Alleen titels en kopjes hoeven geen punt. Een bijschrift bij een foto krijgt meestal wel een punt, tenzij het heel kort is. Na een afkorting die op een punt eindigt, komt niet nog een punt. Na voorletters en titels komt ook een punt. Ook na e-mailadressen of websiteadressen komt een punt.

Voorbeelden

Dit is een zin.

Je kunt me bereiken via [e-mail].

Het woord aanstaande kunnen we afkorten tot a.s.

dr. J. de Hoog komt morgen spreken.

Verdieping

Na een punt kan soms nog een aanhalingsteken of haakje sluiten komen. Piet Jansen zei: "Morgen wordt het een onrustige dag."

Punten kun je ook gebruiken in cijferreeksen. Figuur 6.5 12.000 €1.700,-

Afkortingen 1/3

Afkortingen die niet als afkorting worden uitgesproken krijgen punten: 

- i.v.m.

- a.s.

- drs.

- a.u.b.

- d.d.

Afkortingen 2/3

Afkortingen die we als opzichzelfstaand woord zien krijgen geen punt:

- cd

- hbo

 - ov

 - mavo

- vip

Afkortingen 3/3

Afkortingen van eenheden, chemische elementen en muziektermen zijn symbolen. Zij krijgen geen punt:

- cm

- ha

- GB

- Ag

- CO₂

Beletselteken

Het beletselteken ziet er zo uit: ... (drie puntjes). Je gebruikt dit teken bijvoorbeeld bij onverwachte wendingen, onderbrekingen en verzuchtingen in een zin. Het kan ook een weggelaten deel van een citaat vervangen. 

Voorbeelden

Werken vind ik leuk... voor anderen

"Ik dacht... ik wilde...", begon hij aarzelend.

In feestwinkels verkopen ze van alles: ballonnen, slingers, pruiken...

De premier zei: "Dit kabinet zal zich (...) aan al zijn beloftes houden, zoals ik al eerder zei."

Komma's

De regels voor komma's zijn zo ingewikkeld dat de meeste schrijvers ook steeds weer even de regels erbij moeten halen. Je krijgt vooral adviezen over het gebruik van komma's omdat er maar enkele regels zijn. We beginnen weer met de basis.

Uitleg

Een komma gebruik je als hulpmiddel voor de lezer om de structuur van de zin duidelijk te maken. Een komma wordt ook geplaatst als er bij het voorlezen een duidelijke pauze hoorbaar is. Daarnaast gebruiken we komma's in opsommingen. Als laatste gebruiken we bijna altijd een komma tussen twee persoonsvormen.

Voorbeelden

Wat zij gezegd heeft, is heel opmerkelijk.

Ons bedrijf verzorgt trainingen, cursussen, workshops, etc.

Het is mooi weer vandaag, zoals Willemijn al had voorspeld.

Onze tuin wordt goed onderhouden, die van de buren is een zootje.

Verdieping

Vaak is het gebruik van een komma een keuze. Bijvoorbeeld bij:

bijvoeglijke naamwoorden Ik erger me aan zijn platvloerse, flauwe grappenmakerij. (zonder komma's ook goed)

Soms leidt het plaatsen van een komma tot betekenisverschil (meer daarover in de volgende slides)

Overig gebruik van komma's

- bijstellingen (extra uitleg bij een zinsdeel) Hij zei tegen zijn baas, een arrogante vent, dat hij vakantie wilde.

- tussenwerpsels en aansprekingen Tjonge, is het alweer zo laat? Sanne, heb je het naar je zin hier?

- denk ik, geloof ik De gemeente heeft, denk ik, niet goed naar mij geluisterd.

- vaste briefonderdelen Beste Sacha,

- citaten 'Het wordt al donker', zei Jan.

- getallen (decimalen) 1,20 meter

Betekenisverschil

Soms heb je betekenisverschil door het gebruik van een komma:

- Esthers tante, die in Turkije woont, komt morgen logeren. (Esther heeft één tante, die woont in Turkije.)

- Esthers tante die in Turkije woont, komt morgen logeren. (Esther heeft een tante die in Turkije woont, we weten niet hoeveel tantes ze in totaal heeft.)

Komma's en voegwoorden 1/2

- bij dat géén komma

- bij en soms (wél bij lange opsommingen en als het twee zinnen aan elkaar koppelt waar een pauze klinkt)

- bij echter, immers, kortom, tenminste alleen een komma als ze aan het begin van de zin staan.

- bij andere voegwoorden komt er meestal een komma

Komma's en voegwoorden 2/2

- bij zoals kan het tot betekenisverschil leiden An houdt niet van klassieke componisten, zoals Bach en Händel (An houdt niet van klassieke componisten in het algemeen, Bach en Händel zijn voorbeelden) An houdt niet van klassieke componisten zoals Bach en Händel (An houdt niet van een bepaald type klassieke componisten, namelijk die van het type Bach en Händel)

Twijfel je?

Er zijn niet echt regels voor komma's. Er zijn maar een paar dingen echt 'fout' (bijvoorbeeld geen komma's gebruiken in een opsomming). Twijfel je? Lees de zin dan even hardop voor, hoor je een (korte) pauze ergens? Dan moet je daar een komma zetten.

Vraagtekens en uitroeptekens

Vraagtekens en uitroeptekens zorgen meestal niet voor heel veel twijfelgevallen. Een vraagteken krijg je bij een vraag, een uitroepteken bij een uitroep.

Toch een paar dingen hierover

- In titels e.d. kan een uitroepteken of vraagteken voorkomen (als een naam van een boek, organisatie, etc. een vraag- of uitroepteken in de naam heeft)

- Bij een uitroep die ook verbazing uitdrukt mag je ze allebei gebruiken. Doe dan wel ?! en niet !?

- Een vraagteken of uitroepteken kan midden in een zin staan bij twijfel of ironie: Mevrouw Hendrikx (?) heeft laten weten... (je weet niet zeker of de spelling goed is bijvoorbeeld)

- Na afkortingen met een punt kan nog een vraag- of uitroepteken komen.

Dubbele punten 1/2

- Een dubbele punt gaat vooraf aan een opsomming, aankondiging, omschrijving, uitleg, citaat, etc. 

- Meestal krijg je daarna een kleine letter. Je krijgt alleen een hoofdletter als er een naam komt, een citaat of een opsomming van hele zinnen. 

- De dubbele punt wordt verder gebruikt als gedeeld door teken (10 : 5=2) bij een schaalaanduiding (1 : 1000) of bij een verhouding (3 : 1). Voor de duidelijkheid gebruiken we dan een spatie voor en na de dubbele punt.

Dubbele punten 2/2

- Dubbele punten worden ook gebruikt bij tijden (9:30 uur) dan krijgen we geen spaties. 

- Als laatste gebruiken we dubbele punten bij verwijzingen naar passages uit de Bijbel of Koran (Genesis 1:3) ook zonder spaties.