Les 2.2 Zuivere stoffen en mengsels

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo
• Leerjaar 2

Les 2.2 Zuivere stoffen en mengsels

Planning

• Herhaling + opgave 2.1 stoffen in huis
• 2.2 Zuivere stoffen en mengsels
• Maken opgaven
• Eventueel nakijken opgaven 

Stofeigenschappen die overeen komen

Stofeigenschappen die verschillend zijn

Smaak

Geur

Kleur

Brandbaarheid

Stofeigenschappen die overeen komen

Stofeigenschappen die verschillend zijn

Smaak

Geur

Kleur

Brandbaarheid

Is de prijs van een stof een stofeigenschap?

1. Ja
2. Nee

Is de temperatuur van een stof een stofeigenschap?

1. Ja
2. Nee

Is de massa (het gewicht) van een stof een stofeigenschap?

1. Ja
2. Nee

Vul in: een stofeigenschap is een eigenschap waaraan je een stof kunt ......................

Verbind de kenmerkende eigenschap aan de juiste stof. 

Koper

Benzine

Keukenzout

Spiritus

Citroen

Kleur: rood

Geur: sterke geur

Smaak: zout

Brandbaarheid: brandbaar

Smaak: zuur

Welke stofeigenschap maakt benzine geschikt voor het gebruik van automotoren

1. Kleur
2. Geur
3. Smaak
4. Brandbaarheid

Een fietsenmaker gebruikt wasbenzine om zijn handen schoon te maken al hij bijvoorbeeld een ketting heeft verwisseld. Waarom is wasbenzine geschikt om er je handen mee schoon te maken?

Welke gevaren brengt wasbenzine met zich mee?

Carlo heeft in zijn schuur een fles met mineraalwater, een fles met alcohol en een fles met wasbenzine. Na verloop van tijd zijn de etiketten op de flessen onleesbaar geworden. Bovendien zien de drie flessen er precies hetzelfde uit.
Hoe kan hij erachter komen welke stof in welke fles zit?
En welke stofeigenschap is dat?

Leerdoelen 2.2 Zuivere stoffen en mengsels

• Je kunt het verschil noemen tussen zuivere stoffen en mengsels.
• Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden.
• Je kunt beschrijven hoe je stoffen kunt scheiden door middel van extraheren of filtreren.

Mengsels en zuivere stoffen

• Zuivere stof: wanneer de stof uit alleen maar uit dezelfde stof (deeltjes) bestaat.
• Mengsel: een stof dat uit twee of meerdere stoffen (deeltjes) bestaat.

zuivere stof

mengsel

Zuivere stof of mengsel? 

Oplossing

• Oplossing: wanneer een stof oplost in een oplosmiddel (meestal water)
• Een oplossing is altijd helder: je kan er doorheen kijken 
• Een oplossing kan kleurloos of gekleurd zijn

Suspensie

• Suspensie: kleine vaste stofjes die zweven in een vloeistof. 
• Een mengel is troebel: ondoorzichtig, je kan er niet doorheen kijken. 
• Een mengsel kan wit of gekleurd zijn.​
  

Mengsels

Extraheren en filtreren

De geur en smaakstoffen uit de koffie halen noemen we extraheren.

• Extraheren: scheiding op basis van oplosbaarheid.                            (letterlijk: eruit trekken)
  
• Filtreren: scheiding op basis van deeltjesgrootte.

• Gebruik: filter. Koffie stroomt makkelijk er doorheen, koffiedik/prut kan dat niet.
  
• Filtraat: wat door de filter heen gaat. (koffie)
  
• Residu: wat in het filter achterblijft (koffiedik)
  

Residu

Filtraat

Residu

Filtraat

Thee met suiker is een ...................., want het is

 .................... en blijft .................... goed gemengd. 

Oplossing

Suspensie

Troebel

Helder

Wel

Niet

Sinaasappelsap is een ...................., het blijft .................... 

goed gemengd, want de sliertjes in het vruchtvlees zakken .................... naar de bodem. 

Oplossing

Suspensie

Wel

Niet

Wel

Niet

Een energiedrank zoals redbull is een  ...................., 

want het is .................... en blijft .................... goed gemengd. 

Oplossing

Suspensie

Troebel

Helder

Wel

Niet

Karnemelk is een  ...................., 

want het is .................... en blijft .................... goed gemengd. 

Oplossing

Suspensie

Troebel

Helder

Wel

Niet

Charlotte doet een schepje wit poeder in een reageerbuis.
Ze voegt zuiver water toe en schudt. In het figuur
zie je hoe de inhoud van de reageerbuis eruitziet:
meteen na het schudden (links) en een uur later (rechts).
Waaraan zie je dat het witte poeder niet is opgelost?

Charlotte doet een schepje wit poeder in een
reageerbuis. Ze voegt zuiver water toe en schudt.
In het figuur zie je hoe de inhoud van de
reageerbuis eruitziet: meteen na het schudden
(links) en een uur later (rechts).
Welk soort mengsel is na het schudden ontstaan?

1. een oplossing
2. een suspensie
3. een zuivere stof
4. een opgeloste stof

Met een theezakje kun je snel een kop thee zetten. Wat is in deze situatie: 

a. Het oplosmiddel? 

b. Het filter? 

c. Het filtraat? 

d. Het residu? 

het water

het zakje

de thee

resten die in het zakje achterblijven

Waarom wordt bij het zetten van koffie en thee geen koud water, maar heet water gebruikt? Geef een reden.

In frisdrank zit veel suiker. Kun je deze suiker uit de frisdrank halen met behulp van een filter?

1. Ja
2. Nee

Maken opgave 3, 4, 6, 7, 8, 9 (mavo/havo ook opdracht 5)

blz 46 en 47

3

• a. oplossing, helder, wel
• b. suspensie, niet goed, wel
• c. oplossing, helder, wel
• d. suspensie, troebel, niet

4

• a. Het mengsel is troebel
• b. Een suspensie
• c. Het witte poeder is naar beneden gezakt. 
• 
  

5 (mavo/havo)

• a. Het zout lost op in het water
• b. Het witte poeder lost niet op. Na een uur is het witte poeder weer naar beneden gezakt. 
• c. Het witte poeder. 
• d. Water en zout. 

6

• a. Water
• b. Het zakje (waar de thee in zit)
• c. De thee
• d. De resten die in het theezakje achterblijven

7

• 1) Lost beter op
• 2) Het smaakt beter (als het warm is)

8

• Suiker is opgelost, je kunt alleen vaste stoffen met een filter (filtreren) verwijderen. 

9

• Water erbij doen --> zout lost op en zand niet
• Daarna filtreren --> residu = zand, filtraat = zout + water