PWS Leerweg Dag 0: Workshop AI

• Studievaardigheden
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

WELKOM BIJ DE WORKSHOP AI!

1. Zoek een plekje uit vooraan
2. Open jullie laptop en ga naar: https://shorturl.at/7kZmr of:
3. Doe jullie laptop vervolgens even dicht
4. Maak een naambordje met jullie interessegebied/onderwerp erop

Laat de leerlingen alvast deze stappen doorlopen als ze net binnenkomen om tijdens de workshop tijd te besparen.

Algemeen over laptop gebruik:

Soms is de laptop een fijne manier om snel een overzicht te krijgen van wat leerlingen hebben, zoals op deze slide.

Alleen is het niet fijn als ze dit de hele tijd aan hebben, omdat leerlingen snel afgeleid raken. Hierom hebben we 4 oefeningen gedurende de uitleg waarbij ze hun laptop nodig hebben. Deze oefeningen liggen ook redelijk ver van elkaar. Voor de rest van de tijd kunnen de laptops.

Indien een leerling geen mobiel of laptop heeft, laat diegene dan met buurman/buurvrouw meedoen. 

PWS Leerweg

Workshop AI 

Misschien hebben leerlingen vragen bij een AI workshop voor de PWS leerweg. Wat heeft dat met elkaar te maken? --> we gaan AI gebruiken om tot een beter PWS te komen, maar daarvoor moet je wel weten hoe je AI dan kunt gebruiken. Daar gaan we vandaag op in.

(Notitie van 15/05/2025) Let op: dit is de eerste keer dat deze workshop in deze vorm wordt gedraaid. Probeer de content en structuur zoveel mogelijk te volgen, maar maak ook aanpassingen op basis van het gedrag van leerlingen. Als je merkt dat de leerlingen iets al begrijpen / weten, ga er gerust sneller doorheen, zo ook met de tijd die voor de opdrachten staat. Pas deze gerust aan aan het tempo van de leerlingen.

WELKOM BIJ DE WORKSHOP AI

• Wie zijn we?
• Welke studies doen we?
• Leuke feit over ons

Als je het leuk vindt kun je GenAI een introductietekst over jezelf laten schrijven. Deze voorlezen tijdens de introronde.

CHECK-IN

Ik heb AI wel eens gebruikt voor school.

We gaan een paar stellingen af om de leerlingen een beetje "aan" te krijgen. Laat ze hun hand opsteken als ze het eens zijn met de stelling.

Vraag leerlingen om toe te lichten. Waarvoor hebben ze AI gebruikt? Heeft het ze geholpen? Op wat voor manier? Gaf het ook wel eens nutteloze antwoorden?

Als leerlingen wat onzeker kijken, vertel dan:

Docenten weten al lang dat leerlingen AI gebruiken. Dat vinden ze vaak ook niet erg! Sterker nog, de meeste docenten zijn heel blij met deze workshop, zodat leerlingen AI in ieder geval verantwoord gebruiken. Hopelijk haalt dat wat onzekerheid weg :)

CHECK-IN

Ik heb AI wel eens om advies gevraagd.

Vraag leerlingen om toe te lichten. Aan welke AI hebben ze advies gevraagd?  Snapchat's MyAI? Wat anders? Als leerlingen willen delen: waarover vroegen ze advies? Heeft het ze geholpen? Op wat voor manier? Gaf het ook wel eens nutteloze antwoorden?

CHECK-IN

Ik heb wel eens gedacht dat AI een fout antwoord gaf. 

Kijk even goed rond: hoeveel handen gaan omhoog. Dat geeft een hoop inzicht in hoe kritisch leerlingen al zijn.

Indien handen omhoog gaan: Vraag leerlingen om toe te lichten. Wat maakte dat ze gingen twijfelen? Bij welke AI tool was dit?

Wat verwachten jullie te
leren vandaag?

Laat de leerlingen in stilte voor 30 seconden hun antwoord invullen. Bespreek het daarna kort en highlight de dingen die niet op slide 5 staan in hier. 

Tip: Schrijf sommige verwachtingen die niet op slide 5 staan op het bord, zodat je hier later op terug kunt komen. 

WELKE VRAGEN KRIJG JE VANDAAG

BEANTWOORD? ​

VOORUITBLIK

Wat is (generatieve) AI?

Hoe moet ik de output van generatieve AI beoordelen?

Wat maakt een prompt goed?

hoe kan ik een PWS onderwerp vinden met behulp van AI?

Hoe kan ik AI effectief gebruiken voor mijn PWS?

Vertel

Toen jullie tehoren kregen dat jullie een PWS moesten schrijven kregen jullie vast allerlei vragen. Vandaag gaan we deze vragen beantwoorden. Koppel ook met de verwachtingen die ze opgeschreven hebben in slide 4. 

Benadruk hier dat het een hele interactieve sessie is. We vragen de leerlingen om mee te doen zodat ze met zelfvertrouwen AI kunnen gebruiken voor hun PWS straks.

HET PROGRAMMA VAN DEZE WORKSHOP​

IS ALS VOLGT​

 ​

VOORUITBLIK

BLOK	LESINHOUD
1	Introductie over AI
2	Prompt engineering: aan de slag met een onderwerp bedenken
3	Pauze
4	Het risico van AI
5	Prompt wars
6	Afsluiting

We gaan 2 lesuren bezig met een pauze ertussen. We beginnen met een achtergrond over AI: wat het precies is, hoe het werkt en waar het vandaan komt.  

En toen was er AI...

[gedurende de workshop: terugkomen op hoe we AI in PWS leerweg gaan inzetten]

Artificial Intelligence

We gaan terug naar November 2022. ChatGPT komt uit. AI wordt beschikbaar voor iedereen en nog gratis ook. Veel mensen zijn enthousiast. Sommige hebben vooral zorgen en zijn skeptisch. Andere geloven dat AI de wereld gaat overnemen. (Zie afbeelding op de slide: die is overigens niet echt.) In ieder geval is het wereld nieuws. Sinds dien zijn AI modellen (vooral die voor chatbots) nog veel beter geworden en zie je ook in hele andere gebieden dat AI een steeds grotere rol krijgt. In de zorg, bij administratie, bij het aannemen van personeel, etc.

Wat is AI?

Gegenereerd door AI

Volgens ChatGPT: 

Ik ben een generatieve AI, een slim computerprogramma dat tekst en afbeeldingen maakt op basis van wat jij vraagt. Ik ben getraind met enorme hoeveelheden data en gebruik patronen in taal om antwoorden te genereren. Mijn "brein" is een groot neuraal netwerk, geïnspireerd door het menselijk brein, maar ik denk niet zelf—ik voorspel woorden en beelden op basis van statistiek. AI, zoals ik, help bij schrijven, programmeren, ontwerpen en nog veel meer!

Je schrijft een zoekopdracht (prompt) en het geeft je een resultaat terug.

Sta stil bij: 

AI versus Generatieve AI --> het lijkt wel alsof dat niet hetzelfde is. (komen we zo op terug)

Statistiek, neurale netwerken en trainen --> hoe gaan we van een computerprogramme naar een chatbot waarmee je kunt praten? Ook daar gaan we het over hebben.

Is het AI?

Waar komt AI allemaal voor

We gaan leerlingen even op een dwaalspoort zetten. Heel vaak zeggen we namelijk "AI" terwijl we het eigenlijk hebben over generatieve AI. AI is veel meer dan de chatbots die we van ChatGPT kennen!

De werkvorm: ga alle afbeeldingen een voor een af. Laat leerlingen hun hand opsteken als ze denken dat er AI in zit?

Is het AI?

Jep.

Waar komt AI allemaal voor

De conclusie: in al deze voorbeelden zit AI! 

Google gebruikt AI om betere (persoonlijke) zoekresultaten te geven die voor jou relevant zijn.

TikTok gebruikt AI om videos te laten zien die voor jou het leukst zijn.

Maps gebruikt AI om de snelste route te vinden op basis van de actuele verkeersinformatie (hoe druk het is op de weg)

Word heeft een spellingschecker waar AI in verwerkt zit.

De spamfilters in mailprogramma's maken ook gebruik van AI.

AI is overal!

Wat is AI?

AI versus Generatieve AI 

Oke. Dus AI is overal. Maar hoe zit het nou precies? AI is al best wel oud (~ 1950) en is de overkoepelende term. Heel simpel gezegd voorspelt een AI systeem een bepaalde output op basis van input. Dat doet het door middel van statistiek. Hoe dat precies werkt is te ingewikkeld om nu uit te leggen, maar het is belangrijk om te onthouden dat alle AI het meest waarschijnlijke antwoord geeft op basis van de input die jij geeft. (En dat is niet altijd het juiste!)

Binnen AI heb je een aantal takken. Namelijk: computerprogramma's die heel snel kunnen leren via heel veel data. Dat noemen we machine learning. Binne die tak heb je deep learning. Dat zijn die neurale netwerken waar ChatGPT het over had. Wat je daarmee kan is heel vet, want op basis van dat "leren" en die "neurale netwerken" kunnen modellen ook content maken. Dat doet ChatGPT. En dat is dus generatieve AI. 

Pauze 

Bepaal zelf hoe lang deze pauze moet duren afhankelijk van hoe ver je bent en hoeveel tijd je hebt voor de workshop (kan varieren tussen 2.5 en 3 volledige uren). 

Richtlijn: minimaal 10 minuten pauze

         Maak opdracht 1A

                

        Vul de vragen in het schema van opdracht 1 in van jullie hand-out voor dit internetartikel bron.

Klaar? Ga naar de volgende slide

Kom je er niet meer in? Ga naar: https://shorturl.at/7kZmr

Hier mogen de leerlingen hun laptop gebruiken (geen mobiel). Indien een leerling geen laptop heeft, laat hem eerder meedoen met degene ernaast.

1. De auteur van dit artikel is Robin Dörr
2. De bron is gemaakt voor mensen die geïnteresseerd zijn in de invloed van slaap op emotionele stress. Het is een nieuwsartikel en er worden geen moeilijke vaktermen gebruikt. Het is dus voor algemeen publiek.
3. Het doel van deze bron is het informeren van mensen over de invloed van slaap op emotionele stress. De schrijver van dit artikel heeft het geschreven als opdracht voor zijn studie. 
4. Het artikel is geplaatst op 9 november 2020
5. De belangrijkste bron die door de auteur wordt gebruikt is het onderzoek van neurowetenschapper Rick Wassing. Er ontbreekt echter wel een correcte verwijzing naar deze bron. Je kan hierdoor moeilijker controleren of er correct over het onderzoek wordt gesproken. 
6. Dit is niet te vinden op de site. Gezien het een nieuwsartikel is en geen wetenschappelijke publicatie, is ddeze informatie dus niet beschikbaar om de betrouwbaarheid te beoordelen.
7. Nee, staat niet in een wetenschappelijk artikel

Wie gebruikt weleens ChatGPT of een ander generatieve AI?

Gegenereerd door AI

Wees bewust dat er een stigma op kan zitten. Studenten gebruiken het heel veel, maar je moet gewoon leren hoe. 

Laat de leerlingen vingers opsteken:

Wie gebruikt weleens AI? 

En vraag door: voor wat gebruiken de leerlingen het bijvoorbeeld.

AI Geletterdheid

Bedenken van deelvragen

SMART van onderzoeksvraag/probleem stelling

Helpen lezen & beoordelen van bronnen

VERANTWOORDELIJK GEBRUIKEN?

Het is jullie ongetwijfeld niet ontgaan: AI, kunstmatige intelligentie. Het maakt ons leven vaak makkelijker en het kan ons zeker te weten versterken! Ook in ons PWS. Het bedenken van deelvragen, het SMART maken van ons onderzoeksvraag en het helpen lezen en beoordelen van onze bronnen, daar kan AI zeker mee helpen. Maar hoe doen we dat op een verantwoord manier?

Wat valt jullie op aan deze afbeelding?

De zoekopdracht was:

Genereer een afbeelding waarin het machtsverschil in de wereld duidelijk wordt afgebeeld. Geef een afbeelding terug.

Werkwijze:

1. Bekijk het in stilte voor 30 sec.

2. Bespreek het in duos voor 30 sec.

3. We wijzen een duo aan om hun waarnemingen toe te lichten. 

Laat de leerlingen naar de afbeelding kijken en via denken, delen, uitwisselen hun waarnemingen doorgeven.

Bekijk ook zelf wat jou opvalt. Wat ons opviel:

1 witte man aan de top

2 vrouwen ook aan de top

voornamelijk witte mensen: lijkt op een beeld gegenereerd van de machtspositie in Amerika. 

Vrouwen in bloesje en rokken en mannen in een pak. Geen religieuze verschillen terwijl die er wel zijn in de wereld. 

Werkvorm: Er is een pennetje in de LessonUp die je kunt gebruiken om de bevindingen te highlighten. 

Kortom: AI geeft terug met de data waarmee die gevoed is!

Wat valt jullie op aan deze afbeelding?

De zoekopdracht was:

Genereer een afbeelding waarin het machtsverschil in de wereld duidelijk wordt afgebeeld. Geef een afbeelding terug.

Werkwijze:

1. Bekijk het in stilte voor 30 sec.

2. Bespreek het in duos voor 30 sec.

3. We wijzen een duo aan om hun waarnemingen toe te lichten. 

AI geeft terug met de data waarmee die gevoed is!

Laat de leerlingen naar de afbeelding kijken en via denken, delen, uitwisselen hun waarnemingen doorgeven.

Bekijk ook zelf wat jou opvalt. Wat ons opviel:

1 witte man aan de top

2 vrouwen ook aan de top

voornamelijk witte mensen: lijkt op een beeld gegenereerd van de machtspositie in Amerika. 

Vrouwen in bloesje en rokken en mannen in een pak. Geen religieuze verschillen terwijl die er wel zijn in de wereld. 

Werkvorm: Er is een pennetje in de LessonUp die je kunt gebruiken om de bevindingen te highlighten. 

Kortom: AI geeft terug met de data waarmee die gevoed is!

Wat is een prompt en hoe bouw je deze op volgens de PREP methode?

ChatGPT begint pas met werken als je duidelijk aangeeft wat je wilt. Zo’n opdracht heet een prompt—dat is de informatie die je invoert om ChatGPT iets te laten doen. Dit lijkt op het zoeken in Google: hoe specifieker je bent, hoe beter het antwoord.

P rompt	Geef duidelijk aan wat je wilt dat chatgpt jou geeft. In welke vorm wil je deze hebben?
R ol	Geef het een persona. Bijvoorbeeld: Wees een ervaren wetenschapper.
E xpliciet	Welke stappen moet de AI doorlopen om tot het antwoord te komen? Probeer hier zo specifiek mogelijk in te zijn. Geef referentietekst en voorbeelden van het type antwoord dat je wilt hebben.
P arameters	Wie is de doelgroep/ wat is de gewenste schrijfstijl. Aan welke voorwaarden moet het antwoord voldoen? Voeg ook toe waaraan jouw prompt niet mag voldoen!

ChatGPT heeft een bepaalde manier waarop die het meest effectief werkt. Er zijn verschillende methodes, waaronder PREP. 

Leg PREP uit en verwijs naar een opdracht die ze kunnen doen om hiermee te oefenen tijdens het zelfstandig werken. 

Brug naar volgende slide:

leuk en aardig, maar kunnen we dan prompts inzetten voor ons PWS?

Valkuilen ChatGPT &
hoe kunnen we het juist inzetten bij het PWS?

1 min (tijd om mobiel of laptop te pakken)

Gebruik laptop of mobiel: makkelijker met overzicht houden. Hierna in de tas.

Benoem zoveel mogelijk valkuilen van ChatGPT, maar ook hoe je het dus juist moet inzetten in het PWS. Als je goed hebt opgelet, dan kun je er al 2 benoemen!

We bespreken allebei in de volgende slides!

Wat zijn de valkuilen van generatieve AI?

Welke risico’s van ChatGPT ken jij?​

• Slecht in recente data gebruiken
  
• Slecht in nieuwe ideeën genereren​
  
• Gebruikt eenzijdige bronnen
  
• Slecht in waarheid vertellen​ als het informatie moet interpreteren
  
• Heeft een bias​
  
• Is soms racistisch of seksistisch​
  
• Gebruikt ander man's data en tekst om te trainen vooral bij volledige gratis AI's --> Plagiaat!

​

Ga er dus nooit automatisch van uit dat iets klopt en herschrijf en CHECK HET!

ChatGPT geeft eerder een analyse van wat het al weet, dan dat het 1 waarheid vertelt. 

Gebruik de afbeeldingen om de valkuilen duidelijk te maken:

• Een vervalsd idee met de huidige afbeeldingen generator van ChatGPT!
• Plaatje rechtsonder: Hallucinaties en dingen bedenken die er niet zijn.

Kan AI ons méér menselijk maken?

– Sociale authenticiteit

– Creativiteit die niet voorspelbaar is

– Kritisch en ethisch denken

– Morele verantwoordelijkheid

PWS-gerelateerd?

• Een gat vinden in de wetenschap of een probleem vinden in ons maatschappij
  
• (Onvoorspelbare) creatieve manieren bedenken om met weinig middelen goede onderzoeken op te stellen.
  
• Literatuur vinden en kritisch kijken of AI het goed samenvat of dat het geen informatie mist
  
• Hoofd- van bijzaken onderscheiden
  
• Resultaten verwerken en betekenis aan geven of met creatieve oplossingen komen!

Wat kan jij wat AI niet kan? En hoe kan je AI gebruiken om méér te kunnen?

Koppel terug met de antwoorden van de leerlingen. AI kan tegenwoordig heel veel, die kan repetitieve taken van ons overnemen. Die kan overzichten maken en brieven schrijven. Alleen allemaal gebaseerd op wat mensen eerder hebben gedaan. Dus innovatie en creativiteit, dat is menseigen! Ethische overwegingen maken, moralen en weloverwogen keuzes maken waarbij ook het gevoel van een ander meegenomen dat is menseigen! 

Een persoonlijk stuk tekst schrijven, dat is menseigen. Dus, voor het PWS wat moeten we kunnen en dus niet door AI laten doen?

Wat kan AI wél? Jouw gedachteproces op weg helpen!

1. SciSpace 
   
2. Consensus : snelle ja/nee antwoord
   
3. perplexity (gratis) 

1. ChatGPT
2. NotebookLm: compleet gratis (!) 
3. Explain paper

Meer weten?

AI voor leerlingen

(je kunt klikken op de afbeelding)

Er zijn naast ChatGPT verschillende AI's die je kunt gebruiken als ondersteuning voor je PWS. Gebruik de AI's echt puur als hulp en niet om jouw PWS te schrijven!

De AI's die het meeste voorkomen en die jullie op weg kunnen helpen met het maken van jullie PWS zijn. Zoals je net hebt gezien moet je op zoek naar literatuur, een overzicht maken van literatuur en de informatie uit de literatuur halen. AI kan je daarmee goed op weg helpen. Voor het vinden van artikelen kun je de volgende AI's gebruiken: 

Lezen van veel literatuur in 1 keer en overzicht krijgen van de stand van zaken: 

1) ChatGPT: pdf uploaden en vragen stellen over de pdf.

2) NotebookLM: Documenten uploaden maximaal 50 en je kan dan vragen stellen over de papers. Volledig gratis (dus let op met gevoelige informatie uploaden!). Je kunt hierbiij ook een podcast maken.

Echter: als je de bron wilt gaan citeren in jouw stuk, zorg er wel voor dat je de bron hebt gelezen. Want jij bent uiteindelijk verantwoordelijk voor de informatie die je uit het artikel haalt en de AI's zijn niet 100% robust, soms geven ze informatie die niet in het artikel staat of maakt het een onterechte conclusie.

3) Explainpaper: voor als je jouw artikelen wat nauwkeuriger wilt lezen. Legt specfieke stukken van een paper uit op een makkelijke manier  

Er zijn nog veel meer AI's die ook gratis zijn! Dit is wat wij kennen en weleens hebben gebruikt. Het belangrijkste is, is dat je de AI die je gebruikt verantwoordelijk gebruikt! Waar moet je dan aandenken? 

Deze AI's komen niet zonder valkuilen. 

Wanneer heb je te maken met Plagiaat?

• Letterlijk overnemen van een stuk tekst (met of zonder bronvermelding)
  
• Jouw eigen gepubliceerd werk parafraseren zonder bronvermelding
  
• Parafraseren van een ander persoon zonder correcte bronvermelding
• Citeren mag: "..." (Dalfsen et al., 2019, p. 108)

• Hoe voorkom je dit?

Refereren volgens APA-stijl en jouw bronnen vanaf dag 1 bijhouden! Kijk voor APA op scribbr!

Wanneer heb je nog meer te maken met plagiaat? 

Belangrijk boodschap: je mag knippen en plakken, maar je moet vertellen dat het moet. Definitie mag je citeren

Note: citeren mag, maar niet te veel!

Attendeer de leerlingen, dat ze goed hun bronnen moeten bijhouden vanaf het begin! Want achteraf zoeken waar je een stuk informatie ook alweer vandaan hebt gehaald kost veel en veel tijd.

Ga niet diep in op APA, behalve dat het een manier is om erkenning te geven aan een schrijver in jouw stuk. Vertel ze dat ze met de school moeten checken hoe ze dit moeten doen, de meeste scholen hanteren APA-6 of APA-7. 

AAN DE SLAG!

1. Werk in jouw PWS groepje en maak opdrachten 2 t/m 5
2. Begeleiders lopen rond voor vragen en ondersteuning
3. Voor het eind van de workshop laat je je planning controleren door 1 van de begeleiders
4. De rest van de opgaves zijn handig als houvast voor thuis!

Jullie hebben allemaal een Pre-U PWS boekje ontvangen. Op pagina 8 staan er opdrachten die jullie nu tot en met het einde van de workshop moeten maken. Wij lopen rond voor vragen. 

Zorg ervoor dat je jouw planning laat controleren door 1 van de begeleiders. 

Note voor begeleider:

Houd bij welke groepjes wel of niet de planning hebben laten controleren en geef dit door. Dit is namelijk een belangrijk eindproduct van deze workshop.

Maak een planning tot aan de zomervakantie

1. Doel: een afgerond onderzoeksvoorstel met inleiding, theoretische kader en een plan van aanpak. 
2. Doel van de planning: een gedetailleerde planning maken voor het opstellen van de inleiding en de theoretische kader.

To-do: maak een word document aan en verwerk de opdrachten in jouw hand-out. Neem jouw hand-out ook mee naar huis!

AAN HET EINDE ​

VAN DEZE WORKSHOP KAN JE...

• met behulp van

Meer handvaten en tools voor je PWS of voor naslagwerk? Klik op het symbool hieronder om te gaan naar de skills academy pagina en een cursus AI voor leerlingen.

Klik hier!

Klik op het symbool hieronder om naar de e-learning Onderzoeks- en Ontwerpcyclus te gaan!

Klik hier!

AI voor leerlingen

      

Gefeliciteerd! 

Je hebt deze dag overleefd!

Verdieping

Scrol door deze slides heen voor verdiepende informatie over artikelen lezen, doelgroepanalyse, programma van eisen, boolean operators etc. 

Let op: deze slides zijn een deel van het zelfstandig werken. Leerlingen hebben hier toegang tot, zodat er zelfstandig mee aan de slag kunnen voor extra informatie en verdieping. 

Jullie hebben allemaal een Pre-U PWS boekje ontvangen. Op pagina .. (check de nummer) staan er opdrachten die jullie nu tot en met het einde van de workshop moeten maken. Wij lopen rond voor vragen. 

Zorg ervoor dat je jouw planning laat controleren door 1 van de begeleiders. 

Note voor begeleider:

Houd bij welke groepjes wel of niet de planning hebben laten controleren en geef dit door. Dit is namelijk een belangrijk eindproduct van deze workshop.

Onderzoeksvraag / PvE & Hypothese Falcificeren

• Je kan nooit je gelijk bewijzen (confirmatie), hoogstens je ongelijk (falsificatie)
  
• Als het jou en anderen niet lukt een theorie te falsificeren, is het een sterke theorie
  
• Je moet je hypothese kunnen meten!
• Voorbeeld: zwarte zwaan
  

Deze theorie wordt in dag 2 uitgelegd. Dit is dan ook niet zichtbaar voor de leerlingen. Dit is ter referentie voor ons, zal later weggehaald worden. 

Uitleg falsificeren

Voorbeeld over de witte en zwarte zwanen

We beginnen met het volgende: in wetenschappelijk onderzoek is het belangrijk om te proberen aan te tonen dat een theorie of hypothese ONJUIST is. We noemen dat falsificeren. Het tegendeel is proberen aan te tonen dat iets juist is, confirmeren.

Uitleggen met het bekende voorbeeld: 'alle zwanen zijn wit'. Werd lang gedacht in de Europese wetenschappen. Alle zwanen in Europa waren immers wit. Pas toen kolonisten naar Australia reisden, werden zwarte zwanen geobserveerd en bleek het idee dat zwanen altijd wit zijn niet te kloppen. Al zie je 1000 witte zwanen, 1 waarneming van een zwarte is genoeg om de theorie onderuit te halen...

Het is dus belangrijk dat je gaat proberen om aan te tonen dat een hypothese NIET klopt. Als dat niet lukt, vergroot dat de kans dat hij waar is. En anders kan je hem verbeteren! 

Je moet dus zorgen dat je onderzoeksvragen en hypotheses formuleert die 'falsificeerbaar' zijn. Dat betekent dat het mogelijk is dat te proberen. 

Het is belangrijk dat jouw onderzoek te herhalen is!

PvE = programma van eisen