H5 herhaling

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

H5 herhaling

• Lezen
• Woordenschat
• Grammatica
• Formuleren
• Spelling

Wat is dit voor tekstvorm?

WOORDENSCHAT

een bekend woorddeel

Een woord kan bestaan uit meer delen.

Bijvoorbeeld: 

huisdier = huis + dier

Woordenschat

Afleidingen zijn woorden met een voorvoegsel (bijvoorbeeld de(s)-, on-) en/of een achtervoegsel (bijvoorbeeld -loos, -baar):

 – desinteresse: je kent het woord interesse; het voorvoegsel de(s)- geeft vaak het tegenovergestelde aan; desinteresse betekent gebrek aan belangstelling;

 – onwenselijk: wat je liever niet wilt/wenst dat er gebeurt;

 – plooibaar: soepel; makkelijk te plooien; -baar wil zeggen ‘mogelijk’;

 – schaamteloos: zonder enige schaamte; -loos wil zeggen ‘zonder’;

 – onoplosbaar: waarvoor geen oplossing mogelijk is.

Veelvoorkomende voorvoegsels zijn a-, af-, de-, dis- (dys-), mis-, on-, ont-, ver-.

Bekende achtervoegsels zijn -aar, -baar, -er, -ij, -ief, -ing, -isch, -lijk, -loos, -zaam.

Woordenschat

Je begrijpt (een deel van) een woord soms door je kennis van een andere taal:

– desperaat: je herkent mogelijk het Engelse woord desperate (wanhopig);

– pacifist: je herkent hierin misschien het Engels woord peace of het Latijnse woord pax (vrede); een pacifist streeft naar wereldvrede door ontwapening.

WOORDENSCHAT

een bekend woorddeel

Er zijn woorden met een stukje ervóór, 

dat is een voorvoegsel.

Dus:

onaardig betekent niet aardig

Bijvoorbeeld: het stukje on- betekent niet.

WOORDENSCHAT

een bekend woorddeel

Er zijn woorden met een stukje erachter, 

dat is een achtervoegsel.

Dus:

geluidloos betekent zonder geluid

Bijvoorbeeld: het stukje -loos betekent zonder.

Woorden en uitdrukkingen

• Liegen alsof het gedrukt staat
• Knollen voor citroenen verkopen

• Bij uitstek
  
• Geraffineerd
  
• Onvoorwaardelijk
  
• Toereikend
• Neveneffect
  
• Intolerant
  
• Desillusie
  

Het meewerkend voorwerp 

Geeft aan voor wie iets bestemd is 

1. Noteer het onderwerp, werkwoordelijk gezegde en lijdend voorwerp. 

2. Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp? 

3. Controleer of je aan (voor) kunt weglaten of toevoegen. 

Meewerkend voorwerp

Een meewerkend voorwerp komt voor in zinnen waarin iemand iets 'vertelt' (uitleggen, zeggen, enzovoort) of 'geeft' (lenen, sturen, overhandigen, enzovoort).

Tip!

Bij het meewerkend voorwerp moet je de woorden 'aan' of 'voor' toe kunnen voegen of weg kunnen laten.

Stappen

• Persoonsvorm
• Zinsdelen
• Onderwerp
• Werkwoordelijk gezegde of naamwoordelijk gezegde
• Lijdend voorwerp (alleen bij een werkwoordelijk gezegde)
• Meewerkend voorwerp

Hoe vind je het meewerkend voorwerp?

1. aan/voor wie + pv + ow +lv?
2. aan/voor wie + ow + lv?
3. aan/voor wie + wg + ow +lv?
4. aan/voor wie + wg + lv?

Als er geen meewerkend voorwerp is kan er wel een lijdend voorwerp zijn.

1. juist
2. onjuist

Wat is het lijdend voorwerp?
De verdwaalde toerist vroeg de weg aan de politie.

1. de verdwaalde toerist
2. de politie
3. vroeg
4. de weg

Wat is het meewerkend voorwerp?
'De jongen schrijft een liefdesbrief aan zijn vriendin.'

1. De jongen
2. een liefdesbrief
3. aan zijn vriendin
4. Er is geen meewerkend voorwerp

Zoek het meewerkend voorwerp!
Shirley kocht zes rozen voor haar vriend voor Valentijnsdag.

1. voor haar vriend
2. zes rozen
3. haar vriend
4. voor Valentijnsdag

Aanwijzend, vragend en onbepaald vnw.

Aanwijzend voornaamwoord

Die, dat, deze, die, zo'n, zulke, diegene

Het vragend voornaamwoord

5W+1H-vragen en meer

Wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe

Welke (welk) en wat voor (een).

Het onbepaald voornaamwoord

Een onbepaald voornaamwoord verwijst naar iets vaags. Dat kunnen personen of dingen zijn.
Iets, niets, iemand, niemand, alles, men, wat elk, ieder(een).

wat voor soort vnw is 'men'

1. vragend voornaamwoord onbepaald voornaamwoord
2. aanwijzend voornaamwoord
3. onbepaald voornaamwoord
4. der, die of das 34

De drie jongeren die gisteren dat kleine winkeltje hebben overvallen, zijn gisteren in die straat opgepakt.
Hoeveel aanwijzende voornaamwoorden zitten er in de zin?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Ik vind deze opdracht niet moeilijk.
welk voornaamwoord is 'deze'?

1. vragend voornaamwoord
2. aanwijzend voornaamwoord
3. onbepaald voornaamwoord
4. 3e naamval

Trappen van vergelijking

Uitzondering

Bij enkele woorden zijn

de trappen van vergelijking iets anders.

Kim heeft een oude rolstoel,

maar die rijdt nog goed.

Als/dan

Gebruik dan:

- bij een vergotende trap: meer dan, kleiner dan, mooier dan

- bij ander, andere en anders: het is anders dan ik dacht.

Gebruik als:

- bij net zo en even: net zo groot als, even mooi als

- bij niet zo: niet zo groot als

- bij drie keer, vier keer zo: vier keer zo groot als..

DE FOUTJES

1. Lisa is jonger als mij.
   
2. Gebruik 'dan' en 'als' niet door elkaar. 'Dan' komt altijd na een vergrotende trap.
3. Lisa is jonger dan ik (ben).

Vandaag ben ik even slim als/ dan hem/ hij.

1. als en hem
2. als en hij
3. dan en hem
4. dan en hij

Hoe schrijf je een bijvoeglijk naamwoord?

• Je plakt een -e achter het woord: mooi -> mooie (lange vorm)
• Soms verandert het woord niet: korte vorm
• Korte vorm gebruik je als (1) het bijv. nw. achter het zelfstandig naamwoord staat -> Dat is huis is prachtig.
• Korte vorm gebruik je als (2) je bij de 'een-vorm' van een 'het-woord'
  -> een mooi meisje
  -> een heerlijk gerecht
  

Spelling - bijvoeglijk naamwoord

• Stoffelijk bijvoeglijk naamwoorden eindigen vaak met -en
  -> ijzeren
  -> gouden
• Maar let op met moderne & buitenlandse stoffen! Zij krijgen geen extra -e of -en
  -> plastic stoel
  -> carbon frame
  -> corduroy broek
  
  

Spelling - bijvoeglijk naamwoord

Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord

Spelling - bijvoeglijk naamwoord

Soms worden bijvoeglijk naamwoorden gemaakt van deelwoorden (voltooid deelwoord, onvoltooid deelwoord)

• De gemaakte opdrachten
  
• De lachende kinderen
  

ONVOLTOOID DEELWOORD als

BIJVOEGLIJK NAAMWOORD

Schrijf het woord zo kort en eenvoudig mogelijk.

OVD = Blaffend stond de hond aan het hek.

BN = De blaffende hond stond aan het hek.

vallen
De _______ ster.

vallen
De _______ ster.

slachten
De _______ koe.

pakken
De _______ crimineel.

verhuizen
De _______ buren.

Wie was de eerst (kiezen) burgemeester?

De fotograaf heeft alle (overbelichten) foto's meteen gedeletet.